دلیل عدم اجرایی شدن سند تحول آموزش و پرورش از نگاه مدیران مدارس

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، محمد اصغری معلم و مدیر مدرسه در برنامه تلویزیونی پرسشگر با موضوع « تببین و عملیاتی شدن سند تحول بنیادین در مدارس» با بیان اینکه پشتوانه محتوایی سند تحول آموزه های دین، قانون اساسی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلام است، اظهار کرد: در منطقه 18 تهران خدمت و به آن افتخار می کنم. با هفت تن از مدیران مدارس صحبت کردم و امشب به تنهایی نظر خودم را مطرح نمی‌کنم.

وی افزود: یکی از عواملی که باعث شده سند تحول به درستی تدوین و اجرایی نشود این است که قطاری را راه انداخته ایم بدون اینکه ریل و مسیر مناسبی برای آن طراحی کنیم. سند در نوشتار به قدری ثقیل نوشته شده که برخی مدرسان هم نمی توانستند آن را تبیین کنند چه برسد به مدیر مدرسه که بخواهد به معلمان منتقل کند.

وی ادامه داد: آیا نیروی انسانی آموزش ندیده،همتراز سند است؟ مثال هایی از این دست فراوان است. معلم سرباز خط مقدم اجرای سند است اما وقتی توجیه نشده و آموزش ندیده چه طور قرار است این خواسته ها را پیاده کند؟ سیاست گذاران باید این موضوع را می دیدند.

وی افزود: وقتی این سند را سال 90 رونمایی کرده و شتاب زده‌تر از آن ساختار را تغییر دادیم نه فضا و نه معلم در اختیار نداشتیم و خیلی جاها انباری‌ها و پستوها به کلاس درس تبدیل شدند. این تغییر ساختار از دوره ابتدایی شروع شد و مکرر شنیدیم که معلم دبیرستان را به دوره ابتدایی منتقل کردند بدون اینکه فضای دوره ابتدایی را بشناسد.

وی درباره فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر تفاوت میان مدارس دولتی و غیردولتی و لزوم رسیدگی به مدارس دولتی به معنای واقعی کلمه، گفت: تعابیر مقام معظم رهبری نشان می دهد اتفاقا ایشان دقیقا می داند در مدارس چه اتفاقاتی در حال وقوع است. واقعیت این است که در سند تحول به عدالت و عدل و جامعه عادلانه اشاره شده که قرار است آموزش و پرورش آن را جامه عمل بپوشاند در حالی که انواع و اقسام مدارس را در درون خود دارد.

وی افزود: فردی که در منطقه دوردست درس می‌خواند با فردی که در مدرسه ای خوب در تهران درس می‌خواند تفاوت دارند.

وی با بیان اینکه اگر سیر به سمت خصوصی شدن مدارس در دنیا را مطالعه کنیم ما در جدول جزو کشورهای بالا هستیم، درباره اینکه آیا مدیران ستادی عامل عدم اجرای سند هستند و تخصص لازم را ندارند؟ اظهار کرد: در همین کشور وزیری داشته ایم که یک دوره وزیر تعاون بوده است و برای سری بعد وزیر آموزش و پرورش شده است. مگر می شود اینطور وزیر برای چنین دستگاهی انتخاب کرد؟

وی افزود: قطعا در لایه‌های میانی هم اینگونه است. خیلی‌ها هستند کلاس و دانش آموز را ندیده اند. کسی که مدیر مدرسه نبوده، معاون منطقه است و اصلا درک نمی‌کند شرایط مدرسه داری چگونه است. عدم حاکمیت قانون و پارتی بازی از دلایل آن است.

به گفته وی آموزش و پرورش نمی تواند به تنهایی بار تحول و اجرای سند را به دوش بکشد.

عباسعلی کاشانی، مدیر و معلم مدرسه با اشاره به حواشی تغییر جلد کتاب درسی اول دبستان و حذف دختران از آن گفت: این اتفاق هر علتی داشت شایسته آموزش و پرورش نبود. اگر اشتباهی شده باید پذیرفته می شد و این همه هزینه را در فضای مجازی به آموزش و پرورش تحمیل نمی‌کرد.

وی افزود: باید ابتدا بیان کنیم که سندتحول بنیادین چه اهدافی را تعقیب می‌کند؟ سند تحول که سال 90 تدوین شد قصد داشت حیات طیبه ای را برای دانش آموزان رقم بزند.

حیات طیبه ارکان بسیاری دارد که یک بخش مدرسه و یک بخش آن معلم است. نقطه مطلوب بسیار آسمانی و معنوی است تا آن چیزی که واقعیت جامعه است. هرچقدر از دهه‌های شروع انقلاب دور می شویم این فاصله بیشتر می‌شود.

وی با اشاره به صحبت های وزیر در محضر رهبری مبنی بر اینکه اجرایی شدن سندتحول بنیادین در قامت یک تحول نبود، گفت: وزیر اعتراف صادقانه ای کرد که اجرای سندتحول در قدوقامت سندتحول نبود بلکه حرکتی برای اصلاح نظام تعلیم و تربیت بود. هرچقدر این واژه سنگین تر است انتظارات از آن هم سنگین می‌شود و بالا می رود.

وی افزود: طبق سند باید افرادی را تربیت کنیم که متدین و پژوهشگر باشند اما واقعیت این است که باید بعد از 9 سال در کف جامعه مشاهده کنیم که آیا این تغییرات و پیشرفت‌ها در وجود آنها مشاهده می‌شود یا خیر؟ الزامات سند به خوبی محقق نشده است.

وی با بیان اینکه عدالت آموزشی در جامعه محقق نشده است گفت: برای دستگاه آموزش و پرورش که تولیت فرهنگ و اخلاق را دارد، چنین وضعیتی زیبنده نیست. تنوع مدارس یکی از آسیب هاست. یک بخش هم به تفاوت خود خانواده‌ها و تفاوت‌هایی که به لحاظ تمکن دارند بر می گردد. بخشی از دانش آموزان موفق که جزو برترین‌های کنکور هستند، از سطح متمول جامعه‌اند. یا بچه‌های سمپاد که بخشی از رتبه‌های برتر کنکورند دارای توانایی مالی و علمی هستند. توسعه بی‌عدالتی در تقسیم‌بندی مدارس و قبل از آن بی عدالتی در معیشت افراد جامعه مشهود است.

وی ادامه داد: کاهش تنوع مدارس یکی از راهکارهای اجرایی شدن سندتحول است.

وی با بیان اینکه در مدارس دولتی کفِ اتفاق شایسته‌ای که باید بیفتد هم نمی افتد گفت: سرانه ای پراخت نمی شود و تنها در اسفندماه سه میلیون تومان برای مدرسه 500 دانش آموزی بابت پروتکل های بهداشتی تخصیص دادند؛ مدارس دولتی اشکالات ساختاری دارند که شاید در مدارس خاص وضعیت بهتر باشد. یکی از اشکالات عمده عدم تناسب نیروی انسانی با تعداد دانش آموز است.

وی افزود: برای 500 دانش آموز چند مربی و معلم باید در مدرسه حضور داشته باشند که سندتحول و تربیت چندساحتی محقق شود. در حالی که یک مدرسه 500 دانش آموزی چهار، پنج معاون و کادر اجرایی دارد. نیروی کارگاه و مشاور از دبیرستان ها حذف شده است. چقدر ضرورت دارد که یک مدرسه 500 دانش آموزی مشاور داشته باشد؟ در دوسال اخیر مشاور داشتیم که آن هم حذف شد.

وی افزود: درست است که آموزش و پرورش در اولویت دولت ها نبوده، اما فکر می‌کنم اگر در اولویت هم بود نگاه به آن باید حاکمیتی باشد و حتی فراتر. گفت وگوی صادقانه با مردم می تواند تنش مدرسه و خانواده را به حداقل برساند. مدیر مدرسه متولی امر تعلیم و تربیت است اما مباحث عمرانی، مالی و تأمین هزینه‌ها یکی از موضوعات چالش آفرین مدیران مدارس است.

زیبا زعفری، مدیر و معلم مدرسه با بیان اینکه در سندتحول مدرسه به عنوان جایگاه برخوردار از قدرت تصمیم گیری در حوزه های منطقه ای، محلی و ملی معرفی شده است و باید حائز این اختیار باشد، گفت: حرکت به این سمت را شاهدیم اما با وضع مطلوب فاصله داریم.

وی افزود: از ما سالانه برنامه هایی می خواهند که تعدادی الزامی و تعدادی اقتضایی هستند. الزامات به قدری زیاد هستند که فرصت نمی کنیم به اقتضائیات برسیم. از ساعات آموزش، برنامه مکمل، بوفه مدارس، لباس فرم مدارس، سرویس ایاب و ذهاب و ... جزو الزامات هستند. اینها خوب است ولی باید دست ما تا حدودی باز باشد.

وی افزود: کرونا علی‌رغم آسیب‌هایش یک فرصت داشت که چگونگی ساماندهی آموزش بعد از بازگشایی به مدارس تفویض اختیار شد. تصمیم‌گیری واحد برای کل مدارس تنش زا می شد. چون شرایط هر مدرسه با مدرسه دیگر متفاوت است. مشاهده کردیم که هفته گذشته با آرامش سپری شد و مشکلی هم پیش نیامد.

وی با بیان اینکه اگر سندتحول به روشنی و جذاب تبیین شود و معلم حقیقتا مربی باشد و مدیر به معنای واقعی راهبر باشد به راحتی بسیاری امور را می توان به شورای مدارس تفویض کرد، گفت: بعضا همه مدیران مدارس بلوغ لازم مدیریتی ندارند، از سوی دیگر هم حوزه ستاد هم عادت کرده‌اند مواردی را بخشنامه کنند. اما فکر می‌کنم ارزش این را دارد که به جای بخشنامه امور را به ما بسپارند و اعتماد کنند و نظارت کنند. آنها بعد در می یابند که اشتباه نکرده‌اند.

وی با اشاره به عدم عدالت آموزشی گفت: در موضوع منابع دولتی و عدم دریافت سرانه همه مدارس در مناطق مختلف برابر هستند. سال‌هاست مدارس سرانه دریافت نکرده اند. سرانه منابع دولتی است که به ازای هر دانش‌آموز در سال های قبل تعلق می گرفت که هزار تا دوهزار تومان به ازای هر دانش اموز بود. کمبود دبیر در مدارس تهران هم هست. اینکه مدارس با هم متفاوت می شوند در تفاوت خانواده‌ها و میزان مشارکت آنهاست.

وی افزود: اگر مساعدت ها و کمک های خانواده ها در مدرسه من که هیأت امنایی است برقرار نباشد ما هم مانند مناطق محروم هستیم. در تعلیم و تربیت باید به تفاوت فردی توجه شود. راه حل این قضیه این است که وقتی دولت منابع و بودجه ندارد، نهادهای مردمی به کمک مدارس بیایند. مثلا کمیته امداد تبلت به دانش‌آموزان مناطق محروم هدیه کرد.

وی بیان اینکه مقام معظم رهبری در فرمایشات اخیرشان تاکید فرموده اند نگاه به آموزش و پرورش باید زیربنایی باشد و نه نهاد مصرفی گفت: اگر بچه‌ها خوب تربیت شوند سرمایه های آینده مملکت اند. آموزش و پرورش فضاها و املاکی دارد که اگر از آنها استفاده کند می تواند از ثروتمندترین دستگاه‌ها باشد.

وی افزود: باید نگاه‌ها و نگرش ها در دولتمردان اصلاح شود و به آموزش و پرورش به عنوان سرمایه گذاری پرسود نگاه شود. سندتحول بسیار ارزشمند است و احتیاج داریم به روشنی و جذاب برای همه اقشار تبیین شود. پیشنهاد می کنم کلاس های آموزش ضمن خدمت برای همگرایی دبیران و مدیران در همه سطوح برگزار شود و حتی در سطوح اولیا هم اموزش های از سوی صداوسیما ارائه شود.

حیدر تورانی، سرپرست اسبق و عضو هیأت علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه یکی از علل طرح مباحثی از این دست مبنی بر نداشتن سرانه و عدم اجرای سند تحول و ... زاییده در اولویت اول نبودن آموزش و پرورش است، گفت: ما توجه نکردیم. سال 68 تا 74 مدیر یکی از مناطق آموزش و پرورش بودم مشکلاتی که الان وجود دارد ما آن زمان هم داشتیم.

وی افزود: از روزی که سند نوشته شده قریب به 10 وزیر و سرپرست سرکار آمده اند و در 41 سال قبل 16 وزیر آمده اند و یعنی میانگین هر دوسال یک وزیر سرکار آمده و برخی هم قد و قواره اجرای سند نبوده اند. وزرایی داشتیم که با سند آشنا نبوده اند و نگرش متفاوتی داشته و اجازه نداده اند اجرای سند هدفمند شود و آن را معطل کرده اند.

وی با بیان اینکه انتظارات زودهنگام از سندتحول را شاهد بودیم، گفت: همه ما که در ستاد هستیم مقصر هستیم چه وزیری که ناکارامد و خودمحور و خودشیفته بوده و درست عمل نکرده و هم ما که بله قربان گو بودیم و معترض نشدیم. کسی که مسؤول می شود فکر می کند عقلش زیاد شد. در حالی که اگر معاون وزیر شدم اختیارم زیاد می شود نه عقلم. نه اینکه فکر کنم هرچه می گویم درست است. مرتب وزرا عوض شده اند و مدام نقطه سرخط آمده ایم.

وی با بیان اینکه وزرا نقش جدی در عدم اجرای سندتحول داشته اند، گفت: بخشی از عدم اجرایی شدن سند هم به این برمی‌گردد که امکانات کم است، نگاه متمرکز حاکم است.اما بخش عمده به ما ستادی ها برمی‌گردد که نتوانستیم با نگاه سیستماتیک و نظام دار کار را پیش ببریم. هر وزیری آمد گفت هرچه من می‌گویم درست است. برخی اصلا می گفتند سند را قبول نداریم. برخی وزرا آنطور که باید حمایت نکردند و سیاست های جدید اخذ کردند.

وی افزود: 800 مدیر استانی و منطقه ای داریم که برخی با سفارش نماینده مجلس و استاندار و فرماندار سرکار می آیند و صلاحیت ندارند و اینها اجازه نداده اند سند تحول محقق شود.

وی با بیان اینکه بوده و هستند افرادی که در حوزه ستاد با لیاقت و شایسته اند و دغدغه دارند گفت: اما کسانی هم بودند که ناشی گری کردند و نتوانستند آنطور که باید کار را پیش ببرند. در شورای عالی آموزش و پرورش و جلسات مختلف هم با صراحت بیشتر این موضوعات را مطرح کرده ام و واقعا ما مقصر هستیم نه مدیران مدارس. گاهی دلم می‌سوزد چطور مدیران و معلمان با ما کار می‌کنند و ما را تحمل می‌کنند؟

وی افزود: دهه 70 هم سرانه مرتب به مدارس نمی دادند. وقتی آموزش و پرورش در اولویت دولت نباشد این موضوعات حل نمی شود.

وی درباره حواشی اخیر تغییر جلد کتاب های درسی گفت: وقتی برای یک اشتباه یک دلیل بیاوریم می‌شود هزار و یک اشتباه. باید اشتباه را بپذیریم و عذرخواهی و جبران کنیم. برای چه مرتب توجیه می کنیم. باید بپذیریم. اگر مس‍ؤولیت داشتم عذرخواهی می‌کردم الان هم حاضرم از طرف آنها عذرخواهی کنم. باید پذیرفت و جبران کرد.