صفری: سربازان در خدمت وظیفه مورد تکریم قرار نمی‌گیرند / سربازی اجباری در کل دنیا منسوخ شده است!

 

صفری: پرداختن به مقوله سربازی نیازمند پی بردن به تاریخچه آن است، سال ۱۳۰۳ه. ش لایحه سربازی ارائه و ۱۳۰۴ تصویب شد که در دوران پهلوی اول بود و تحت عنوان دوران نوسازی از آن دوران یاد می‌شود. در واقع رضاخان با ارائه یک سری اقدامات من جمله سربازی قصد داشت تا کشور را در ریل توسعه محور غربی قرار دهد که یکی از لازمه‌های آن داشتن ارتش یکپارچه است. ازسال ۱۳۰۴ تا امروز به غیر از دوباری که در سال ۱۳۳۵ و ۱۳۶۳ سربازی اصلاحیه خورده، طی سال‌های متمادی تغییر خاصی به لحاظ ماهوی نداشته و همان سنت ساختار متصلبی که از سال ۱۳۰۴ به لحاظ اجباری بودن، بی هدف بودن محتوایی داشته ادامه پیدا کرده و یک ساختاری خشک باقی مانده است.

 

صفری: وجوه مختلف امنیتی، شرعی، فقهی فرهنگی اجتماعی در پرداختن به مسئله سربازی وجود دارد و باید این‌ها به طور مفصل بررسی شود. طبق اصل ۱۵۱ قانون اساسی دولت موظف است که برای همه آموزش نظامی تدارک ببیند؛ به طوریکه همه افراد توانایی دفاع مسلحانه از میهن و کیان جمهوری اسلامی را داشته باشند. با استناد به این ماده اگر بخواهیم از باب شرعی نگاه کنیم در سال ۱۳۶۳با این موضوع مواجه بودیم که آقای صافی مطرح می‌کردند که سربازی و به طور عام بحث جهاد یک واجب کفایی است و اساتید فقه درجریانند که واجب کفایی در حد کفایت باید مورد پردازش قرار بگیرد و وقتی دربرابر واجب عینی قرار می‌گیرد این واجب عینی است که اولویت دارد. در واقع این یک تعارض آشکار با نص فقه بود و آمدند یک جایگزینی مطرح کردند، تحت عنوان این که اگر یک مشمولی سرپرستی یک خانواده را برعهده داشته باشد ستاد کل نیرو‌های مسلح در آن دوران باید کل آن خانواده را تحت پوشش قراردهد و این تعارض با فقه را از بین می‌برد، ولی متاسفانه صرفا در قانون این اتفاق ثبت شد و هیچگاه عملی نشد و امروز شاهد این هستیم که وقتی سربازی در برابر واجب عینی قرار می‌گیرد هیچ اتفاق خاصی نمی‌افتد. البته روایت‌های زیادی داریم از ائمه مثل امام صادق که مرزبانی را مستحب می‌دانند از سه الی ۴۰روز نهایتا.

مسئله دوم نگاه به سربازی از زاویه حقوقی و اقتصادی است. ماده ۴۹ قانون خدمت وظیفه عمومی قید کرده است که سرباز باید حداقل بین ۶۰ تا ۹۰ درصد از حقوق پایه را داشته باشد؛ که این حقوق چیزی بین دو و نیم تا دو و هشتصد است و رقمی حدود یک و سیصد باید پرداخت شود، ولی تنها ۱۳درصد از این رقم به سربازان پرداخت می‌شود که هزینه ایاب ذهاب راهم حتی دربرنمی‌گیرد.

همچنین ما در قانون داریم که استفاده از ورزشگاه‌ها و قطار‌ها باید توسط شهرداری رایگان شود که این اتفاق هم نمی‌افتد و ما به کرات شامل استفاده شخصی از سرباز هستیم که به عنوان راننده استفاده می‌کنند یا برای شستشوی ماشین و انجام کار‌های شخصی‌شان از سرباز‌ها استفاده می‌کنند که این ممنوع است طبق قانون اساسی و در اصل  ۴۳قانون اساسی مسئله آزادی در انتخاب شغل را داریم که عملا با طرح این اجبار ضد نص قانون اساسی عمل می‌کنیم. بخش بعدی در مسئله سربازی بخش فرهنگی و اجتماعی است که در این باره باید بگویم در این بخش آسیب‌های زیادی وجود دارد. یکی بحث تاخیر در ازدواج است و دیگری تحدید نرخ‌فرزندآوری و بحران رشد جمعیت است. از طرفی مسئله اعتیاد طبق امار در سربازی کم نیست و خودش یک نوع تهدید محسوب می‌شود. همچنین خودکشی را داریم‌که در یکی از مجلات دانشگاه علوم پزشکی زنجان مطرح شده بود ۱۵درصد از افراد در دوران سربازی به فکر خودکشی می‌افتند و این فکر خودکشی نیز به خودی خود آسیب اجتماعی محسوب می‌شود.

مسائلی مثل تهدید و تحقیر و آزار جنسی که بعضا در سربازی اتفاق می‌افتد از جمله آسیب‌های اجتماعی است. همچنین باید بگوییم که سربازی به خودی خود مولد نابرابری اجتماعی است و به ضریب جینی و فاصله اجتماعی دامن می‌زند از این منظر که خودش یک نوع مالیات طبقات پایین به دولت است از این منظر که دولت و به طور کل ستادکل نیرو‌های مسلح که حقوق این افراد را پرداخت نمی‌کنند به صورت تمام و کمال. عملا یک پولی را به دولت و حکومت دارند پرداخت می‌کنند و اگر این حقوق ماهی یک میلیون و خرده‌ای را در یکسال برآورد کنیم متوجه می‌شویم که چه مقداری از پول سربازان در جیب دولت می‌رود.

همچنین قانون معافیت تحصیلی که دانشجویان علمی کاربردی و پیام نور و پردیس‌ها و آزاد و ... هم به آن اضافه شدند، عملا یک رانت قانونی و تعارض منافع آشکاری را ایجاد کرد از این منظر که اگر پول داشته باشی می‌توانی از معافیت تحصیلی استفاده کنی که به خودی خود فاصله طبقاتی را اضافه می‌کند و ... مسئله دیگری که اهمیت دارد توزیع رانت است. در واقع توزیع رانت به وسیله امریه بین آقازاده‌ها مرسوم شده و باعث شده مردم عادی و طبقه مستضعف نتوانند از آن امکانات استفاده کنند و در یگان‌های ارتش بیافتند و همین امر دامن زدن به فاصله اجتماعی و طبقاتی است.

 

صفری: در مسئله تامین امنیت توجیه آقایان برای عدم تغییر قانون سربازی این است که می‌گویند باید تامین امنیت داشته باشیم. تامین امنیت این است که مثلا باید ۱۵ قدرت نظام امنیتی برتر در دنیا سربازی داشته باشند که هیچکدام ندارند. اگر این‌ها ۱۵ نظام برتر امنیتی هستند، چرا سربازی ندارند؟ این درواقع یک نوع بازی تبلیغاتی است برای اصلاح نکردن قانون سربازی. طبق آمار تا سال ۱۹۹۰ حدود ۸۰درصد از کشور‌ها سربازی اجباری توامان با اختیاری داشتند، اما در حال حاضر کمتر از ده درصد کشور‌ها سربازی اجباری دارند. در دوران پهلوی که سربازی اجبار شد و ارتش عظیمی داشت با تمام این‌ها در سال ۱۳۲۰در مقابل شوروی ارتش بیش از سه روز نتوانست دوام بیاورد و شکست خورد.

یک موضوع مهمی که در واقع زنگ خطر و هشدار برای جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، این است که در سال‌های انقلاب حدود ۷۵درصد از نیرو‌های ارتش را سربازان خدمت وظیفه تشکیل می‌دادند و حجم انبوهی از مطالبات انباشته شده در سربازان وجود داشت و باعث شد که با یک فرمان امام و دعوت امام صحنه ارتش را خالی کنند. در واقع ما از همین خلاء برای پیروزی انقلاب اسلامی استفاده کردیم، ولی همچنان این خلاء را پر نکرده‌ایم.

درباره افزایش دوران خدمت که به ۲۴ماه رسید باید بگویم که وقتی سربازی قانونش تصویب شد ما یک نظام استبدادی داشتیم که در نظام استبدادی هم افکار عمومی جایگاهی ندارد و خشک و متصلب و زورگویانه است، اما زمانی که ما مردم سالاری دینی را جا انداختیم باید این احترام به اراء عمومی در تک تک تصمیمات ما دیده شود و به یکباره متوجه شدیم که یک شبه مدت زمان سربازی سه ماه افزایش پیدا کرده است. بدون اینکه اقناع افکار عمومی اهمیتی داشته باشد و این رویه که در امتداد منطق استبدادی است، باید اصلاح شود. این سه ماه در امتداد همان ۲۱ ماه است و ما در این حوزه باید به صورت رادیکال برخورد کنیم و اصلاح ساختاری ایجاد کنیم و الان دوماه کم یا زیاد تفاوتی نمی‌کند به تغییر ساختار.

خبرگزاری دانشجو: راهکار‌هایی که درباره اصلاح ساختار سربازی دارید را ارائه دهید:

صفری: راهکار‌ها از نظر من دو بخش هستند. یکی ناشی از اضطرار است که در کوتاه مدت می‌تواند اتفاق بیفتد و یک بازگشت کوتاه مدت به قانون داشته باشیم. ماده  ۴۹را داریم که اگر ناظر بر افزایش حقوق باشد خود می‌تواند یک بند قانونی باشد که اگر اجرا شود به خودی خود می‌تواند مشوق باشد. یک بخش دیگر کفالت گرفتن خانواده‌های سربازان سرپرست خانوار است و دیگری بحث ایاب و ذهاب سربازان و امکانات ورزشی و پژوهشی و تفریحی‌شان است که همه این‌ها به عنوان راهکار اولیه و کوتاه قابل استناد است.

دومین راهبرد مسئله سامانه شفافیت است و درباره مسائلی که خط قرمز امنیتی ما نیست و مربوط به افکار عمومی است باید شفافیت و اطلاع رسانی شود. اینکه ما نه می‌دانیم چه تعداد سرباز در پادگان‌ها داریم و چقدر سرباز نیرو‌های مسلح نیاز دارند جزو خط قرمز‌ها نیست و باید شفاف شوند و در واقع نیرو‌های مسلح محدودیتی برای پذیرش هر تعداد سرباز ندارند و هر سربازی اعم از سرباز فراری، وظیفه و ... را می‌پذیرند در صورتی که باید دید آیا این تعداد سرباز لازم هستند یا نه.

یک مسئله دیگری که در سربازی وجود دارد، مسئله تکریم سربازان است ذیل همان راهبرد کوتاه مدت آورده می‌شود ما باید یک سیستم شکایت داشته باشیم تا سربازان بتوانند احقاق حق داشته باشند و اگر موردی پیش آمد حق شکایت کردن داشته باشند. متاسفانه گاهی اوقات ظلم‌هایی در حق سربازان می‌شود که سرباز نمی‌داند شکایت آن را به کجا ببرد. برای مثال فرد ظلم کننده به سرباز فرمانده است و سرباز اگر بخواهد شکایتی کند، باید شکایت را به همان فرمانده ببرد و در نتیجه نمی‌تواند این کار را انجام بدهد. در واقع باید بگوییم که سیستم سربازی به هیچ وجه منعطف نیست و در در راستای تکریم سربازان گامی بر نداشته است.

دومین بخش راهکار‌های تغییر سربازی این است که کشور با توجه به تعداد سربازانی که نیاز دارد با توجه به اختیاری کردن سربازی افرادی را که قصد شرکت نکردن در فرایند سربازی را دارند با یک رویکرد مالیات محور مواجه کنند در نتیجه از این مالیات می‌توان به سربازانی که با اشتیاق به سربازی می‌آیند حقوق داد و به نوعی مشوق آن‌هایی که با علاقه در خدمت وظیفه شرکت می‌کنند، شد. بااختیاری کردن سربازی افرادی را که مشتاق انجام خدمت وظیفه هستند می‌توانند زمان بیشتری را در خدمت نظام وظیفه کشور باشند مثل ۴ یا ۵ سال خدمت کردن در نیرو‌های مسلح، ارتش، سپاه و غیره.