توانایی شرکت‌های ایرانی در استخراج طلا از معدن اندریان آذربایجان شرقی / معادن طلایی که به شرکت‌های خارجی واگذار شده‌اند!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مهدیه حسینی نسب؛ استان آذربایجان شرقی یکی از ۵ قطب معدنی کشور است. ورزقان هم که بخش مهمی از جنگل‌های ارسباران این استان را در خود جا داده، ۳ معدن طلا دارد که معدن طلای اندریان بزرگترین آنهاست. این معدن با مساحت ۱۲۰ هکتار، بخش‌هایی از روستا‌های اندریان، ایری علیا، میوه رود و استرگان در بخش خاروانا را در برمی گیرد.

متاسفانه معدن اندریان با ذخیره قطعی طلای ۳۰ میلیون تنی و خاک طلا با عیار پنج درصد طی سالیان اخیر مورد بی توجهی برخی از مسئولان قرار گرفته و به دلیل فضای تقریبا اختصاصی که حاکم بر معادن استان است، نقاط مبهم بسیاری در حیطه‌های مختلف اعم از واگذاری، استحصال، محیط زیست و... در خصوص این معدن وجود دارد.

با وجودی که چنین منابعی می‌تواند موجب رونق و اشتغال در استان شود؛ اما چندسالی است که دغدغه مردم این منطقه و فعالان محیط زیست شده و دلیل آن هم روش برداشت طلا به روش سیانور است، که سلامتی کارگران و همچنین محیط زیست این منطقه را مورد تهدید جدی قرار داده است. در ارتباط با بهره برداری غیر اصولی از این معدن طلا، نه تنها به معضلات آلوده کننده محیط و نابودی جنگل‌های قره داغ توجهی نشده، بلکه برخی مسئولین استانی فعالیت این معدن را عاری از هر گونه آلودگی هم اعلام کرده اند!

برداشت طلا به روش سيانور

شنیده ها حاکی از این است که در استحصال معدن طلای اندریان از روش لیچینگ سیانوری؛ که روشی خطرناک و آلاینده است، استفاده می‌شود. در این معدن برای استحصال طلا از «سیانید سدیم» استفاده می‌شود که ماده‌ای بسیار خطرناک و سمی و از مشتقات سیانور است. استفاده از مشتقات سیانور از بزرگترین مشکلات زیست محیطی این معدن است که مورد انتقاد شدید کارشناسان و رسانه‌ها قرار گرفته است.

نشت و تبخیر این ماده خطرناک در پروسه بهره برداری از معدن طلا که در نهایت ممکن است با بارش باران جذب خاک منطقه و آب‌های زیرزمینی شود، مهمترین معضل زیست محیطی است و این اشکال ناشی از فرایند تولید است. عملاً امکان پیشگیری از احتمال تبخیر سیانور در هیپ‌های بزرگ این معدن وجود ندارد.

بیشتر بخوانید:

مسئولان استانی اراده‌ای برای کنترل بهره برداری‌های غیرمجاز از معدن اندریان ندارند

احمدعلیرضا بیگی، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مورد عدم رعایت پروتکل‌های زیست محیطی در معدن طلای اندریان به خبرنگار ما می‌گوید: گزارش‌هایی در مورد وجود بیش از حد مجاز سیانور در روان آب‌ها و منابع زیر زمینی دریافت کردیم که در این رابطه به مسئول مربوطه متذکر شدیم، اما به جای رسیدگی به این موضوع گفتند این مطالب با انگیزه سیاسی مطرح شده و چنین مشکلاتی وجود ندارد و همه چیز طبیعی است.

بیگی می‌افزاید: با این اظهارات ناچار شدیم نتایج آزمایش‌های مربوط به آزمایشگاه رسمی حفاظت محیط زیست استان را که دلالت بر این موضوع داشت و از روان آب‌های پیرامون معدن اندریان صورت گرفته بود، ارائه کنیم.

وی با اشاره به ورود دستگاه قضایی به موضوع و تشکیل یک پرونده مفصل برای این مسئله می‌گوید: آزمایش‌هایی که تهیه شده، از وجود سیانور بیش از ۳۰۰ درصد حد مجاز حکایت می‌کند. متاسفانه این مقدار از سیانور منجر به تلف شدن دام‌های اهالی منطقه شده است.

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو معتقد است که مسئولین استانی اراده‌ای برای کنترل بهره برداری‌های غیرمجاز از معدن اندریان ندارند و عده‌ای ثروت‌های قابل توجهی را از این بهره‌برداری‌ها به دست آورده‌اند. تا آنجا که بهره‌برداری‌های غیرمجاز از معدن تبدیل به موضوع امنیتی برای استان آذربایجان شرقی شده و پولی که از بهره برداری‌های غیر مجاز به دست می‌آید صرف ساخت مسجد و مدرسه در استان نمی‌شود و باعث به وجود آمدن ناامنی در منطقه می‌شود.

در مورد معدن اندریان سه اصل وجود دارد؛ نحوه واگذاری، آلودگی محیط زیست و فرایند نظارت برداشت طلا از معدن، که این موارد از سوی بسیج دانشجویی مورد بررسی قرار گرفته است.

ابهامات واگذاری معدن طلا

یکی از نقاط مبهم و تاریک، نحوه قیمت گذاری این معادن است که به چه صورت انجام گرفته است؟ به صورتی که حتی آگهی و یا اعلان قبلی برای واگذاری (مناقصه یا مزایده حداقل به صورت عمومی) صورت نپذیرفته است؛ این سوال مطرح می شود که طرف قرارداد چگونه به عنوان بهره بردار معدن انتخاب شده و عدم شفافیت در این موضوع فرضیه‌های احتمالی برای وجود رانت را قوت می‌بخشد. البته نه تنها رونوشت قرارداد منتشر نشده، بلکه اسم معدن اندریان در سایت وزارت صمت نیز، در لیست معادنی که پروانه بهره برداری دارند، نیامده؛ که با توجه به در دسترس نبودن مفاد قرارداد، مشخص نیست که این قرارداد چند ساله است؟


پیرامون شرکت خارجی طرف قرارداد نیز ابهاماتی وجود دارد. طبق اظهار نظر برخی مسئولین، فقط گفته شده که این شرکت گرجستانی است و هیچ نام و مشخصاتی از آن در جایی ثبت نشده نیست.  به گفته برخی؛  بخش دیگر مغفول مانده در این بین تقسیم سهم سود بهره‌برداری شرکت گرجستانی و شرکت ایرانی و همچنین عدم وجود سازوکار نظارتی درست از سمت وزارت مربوطه بر این معدن است.

آنچه مشهود است انکه فرآیند نظارت یا بر اساس خوداظهاری و یا براساس نظارت کارشناس محلی صورت می‌گیرد که در هر دو روش امکان سواستفاده از این منابع ملی بوجود می‌آید و عملا دست غارتگران بیت المال را بازمیگذارد و باید نسبت به این اتفاق تجدید نظر جدی انجام پذیرد.

محمد صالح ترکمان، مسئول سابق سیاسی بسیج دانشجویی صنعتی سهند تبریز می گوید: شرکت‌های ایرانی توانایی استخراج طلا از معدن را دارند، مثلا در معدن زرشوران استخراج طلا به مراتب سخت‌تر از معدن طلای اندریان است ولی توسط شرکت‌های ایرانی استخراج می‌شود.

بعد واگذاری معدن طلای اندریان به شرکت‌های خارجی به خاطر مسائل محیط زیستی، بخشی از مراتع و زمین‌های کشاورزی از بین رفت و مردم مشاغل خود را از دست دادند. متاسفانه بعضی افراد از این فرصت استفاده و اقدام به برداشت غیر مجاز طلا از معدن کردند و ابهاماتی درباره این موضوع وجود دارد. حتی مشخص نیست که سنگ طلا به چه کسی فروخته می‌شود.

اما به اعتقاد امیر حسین فیضی، مسئول سابق بسیج دانشجویی دانشگاه سهند، جدی‌ترین و اصلی‌ترین مسئله در مورد معدن اندریان نحوه واگذاری آن است. وی می‌گوید: سه معدن طلای کشور به نام‌های اندریان، شادی و ساری‌گونی بدون هیچ گونه شفافیتی به شرکت‌های خارجی واگذار شده اند. (معدن طلای اندریان به گرجستان، معدن مزرعه شادی به چین و معدن ساری گونی قزاق‌ها). سوالی در اینجا مطرح است که اگر هدف از واگذاری جذب سرمایه گذاری خارجی است، چرا در مرحله استخراج این کار صورت گرفته است؟ چرا در مرحله بهره برداری و فراوری استفاده نشده است؟

در معادن طلای اندریان و مزرعه شادی با واگذاری ۷۰ درصد به شرکت‌های خارجی مواجه هستیم، چه استدلالی در مورد این گونه واگذاری‌ها وجود دارد و نکته دیگری که وجود دارد اهلیت سرمایه گذاری خارجی چگونه است؟ به گفته فیضی، بحث اصلی در این مورد واگذاری با این درصد بالا (۷۰ درصد) بر اساس چه منطقی بوده و چرا از سرمایه گذار داخلی استفاده نشده است؟ متاسفانه در بهره برداری از معادن با عدم شفافیت جدی مواجه هستیم که به گفته اهالی منطقه اندریان خیلی از استخراج‌ها از معدن، خارج از خط تولید کارخانه صورت می‌گیرد.

برداشت طلا از معدن کار راحتی نیست و به شدت خطرناک است، اما چه عاملی باعث شده تا اهالی روستا، شغل دامداری و کشاورزی خود را رها کنند و به برداشت طلا به صورت غیر قانونی بپردازند، جای تامل دارد. مسئولان به عنوان سیاست گذار کلان چه تدبیری داشته اند تا فایده‌ای از معدن به مردم برسد و چه جایگزینی برای از دست دادن مراتع و محیط زیست انجام داده اند؟