«حکمرانی شیشه‌ای» ۳| پرونده مطالبه شفافیت؛
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو؛ فرزانه سادات باطنی؛ کلمه‌ی شفافیت ما را بیشتر به یاد شفافیت مالی و یا شفافیت آراء نمایندگان مجلس می‌اندازد؛ در حالی که طبق تعریف مشخصی که واژه‌ی شفافیت در حکمرانی دارد، هرگونه اطلاعاتی که منتشر شود ولی در دسترس عموم نباشد یا به عبارتی عدم انسجام آن منجر به آگاهی نشود، اساسا نمی‌توان آن را شفاف دانست.
به طور مثال اگر برای رای دادن در انتخابات ریاست جمهوری، اطلاعات مشخص و منسجمی از نامزدها در دسترس مردم نباشد، رای‌ها ناظر به برنامه و مواضع نامزدها نخواهد بود بلکه شخصِ نامزد انتخاباتی موضوعیت پیدا می‌کند. در این صورت افراد ممکن است در بازه‌ی بیست روزه‌ی تبلیغات خود دست به حربه‌های رسانه‌ای زده و برخلاف مواضع اصلی خود که پیشتر مطرح کرده بودند، به وسیله‌ی رسانه‌ها نظرات خود را عکس جلوه دهند.
شفافیت در سوابق و فعالیت‌ها
به طور کلی ممکن است از سوابق اجرایی برخی نامزدها اطلاعات کمی در افکار عمومی موجود باشد؛ مانند علیرضا زاکانی که کمتر کسی می‌داند چند سال سابقه‌ی اجرایی در کمیته‌ی مطبوعات داشته و یا در نظام سلامت متخصص پزشکی هسته‌ای است و یا محسن مهرعلیزاده که چندین سال در هیئت مدیره‌ی مراکز مهم خودروسازی در کشور فعالیت داشته.
علاوه بر شفافیتِ موقعیت‌های اجرایی، ارزیابی حضور افراد در آن موقعیت به طوری که مردم از عملکرد نامزدهای منتخب خود در موقعیت قبلی آگاه شوند یکی از موضوعاتی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته؛ به طور مثال یکی از انتقاداتی که به عبدالناصر همتی می‌شود عملکرد منفی وی در جایگاه ریاست بانک مرکزی است؛ مالک شریعتی نماینده مجلس در نشست علنی یکشنبه ۹ خرداد گفت:«آقای همتی اخیراً گفته‌اید می‌خواهید صدای خاموش مردم باشید! و گفته‌اید برای حل سریع مشکلات اقتصادی برنامه دارید! این در حالی است که شما از سوی آقای روحانی رئیس بانک مرکزی شدید که این کارها را انجام دهید.»
وی در ادامه با اشاره به عملکرد رئیس سابق بانک مرکزی گفت:«اما بدانید علت صدای خاموش مردم چیست. صدای مردم خاموش شده، چون شب خوابیدند و صبح بلند شدند و دیدند ارزش پول در جیبشان یک سوم شده؛ علت صدای خاموش مردم این است که شب خوابیدند و صبح بیدار شدند و دیدند ارزش سهامشان یک دوم شده؛ صدای مردم خاموش شد، چرا که شب خوابیدند و صبح بیدار شدند و دیدند قیمت بنزین، مرغ و دیگر کالاهای اساسی چندین برابر شده و باید امروز دلیل صدای خاموشی مردم را این موارد دانست.»
با این حال همتی خود را از منتقدین وضعیت موجود می‌نامد و معتقد است عملکرد وی در زمان ریاست بانک مرکزی ارتباطی به وضعیت دولت روحانی ندارد؛ وی در برنامه‌ی مصاحبه با دوربین که از شبکه یک پخش شد گفت:«برخی می‌گویند شما در زمان ریاست چرا کارهایی که الان می‌گویید نکردید؟ بانک مرکزی در دولت رای ندارد بنابراین من نقشی در دولت فعلی ندارم. بانک مرکزی در آن حدی نیست که بتواند مشکلات کلان را در سیاست‌گذاری حل کند.»
با این حال سوابق اجرایی نامزدها و همچنین فعالیت آن‌ها به طور منسجم یکی از موضوعاتی است که در ایام انتخابات میانِ کشمکش‌های جریان‌های سیاسی گم می‌شود در حالی که شفافیت عملکرد و فعالیت سابق افراد می‌تواند اطلاعات خوبی به رای‌دهندگان دهد.
در آمریکا سامانه‌ای به نام کهکشان سیاستمداران ذیل سایت vote smart طراحی شده که در آن زندگینامه و سوابق سیاستمداران به طور دقیق ثبت می‌شود؛ در واقع مخاطب می‌تواند با جستجوی نام سیاستمداران به سخنرانی‌ها و فعالیت افراد دسترسی پیدا کند.
شفافیت مواضع و وعده‌ها
نظرات نامزدهای انتخاباتی درباره‌ی برخی موضوعات حساس و مهم در زمان انتخابات بیشتر دیده می‌شود؛ در ایران بحث‌های مربوط به اقتصاد و سیاست خارجه مثل برجام تا مقوله‌ی حجاب اجباری، فیلترینگ توییتر و اینستاگرام از جمله موضوعاتی هستند که مواضع داوطلبین انتخابات درباره‌ی آن‌ها می‌تواند جریان‌ساز شود و بر آراء انتخابات موثر باشد؛ با این حال ممکن است برخی کاندیدها در زمان انتخابات نسبت به برخی موضوعات تغییر موضع داشته باشند که این تغییر باید برای مخاطب روشن باشد.
به طور مثال توییت اخیر جلیلی یکی از نامزدهای ریاست جمهوری درباره‌ی مخالفت وی با فیلترینگ محل بحث برخی کاربران بود چراکه برخی این موضع را برخلاف مواضع پیشین وی می‌دانستند. با این حال شفافیت مواضع برای افکار عمومی در طول زمان امکان قیاس را به رای‌دهندگان می‌دهد که همین امر باعث آگاهی در رای می‌شود. نمونه مشابه این سایت با عنوان "آقای رئیس جمهور" برای انتخابات سال ۹۶ توسط جمعی از دانشجویان راه اندازی شد؛ این سایت مواضع هر نامزد را به صورت تفکیک موضوعی جمع‌آوری کرده بود؛ اما در حال حاضر این سایت متوقف شده است.
علاوه بر انسجام و شفافیت مواضع هر نامزد درباره ی موضوعات مختلف، شفافیت وعده‌های آن‌ها نیز در ایام انتخابات یکی دیگر از موضوعات مهمی است که نیاز به دقیق شدن دارد. به طور مثال در آمریکا سامانه‌ای برای رصد وعده‌های ترامپ طراحی شده بود که به تفکیک تحقق و عدم تحقق هر کدام را نشان می‌داد؛ یا در کانادا سایت "ترودومیتر" وعده‌های نخست وزیر را به صورت جزئي ثبت می‌کند؛ در انگلیس نیز در ارتباط با وعده‌ی سیاستمداران سایتی تحت عنوان "آن‌ها وعده دادند" طراحی شده؛ اما متاسفانه در حال حاضر در ایران چنین سامانه‌ای وجود ندارد و بعضا شاهد وعده‌های صد روزه‌ی نامزدهای انتخاباتی هستیم که در نهایت بدون مطالبه‌ی جمعی به فراموشی سپرده می‌شود.
در برخی کشورها صحبت‌ها و مواضع سیاستمداران و همینطور وعده‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی می‌دهند به قدری مهم است که سامانه‌ای به نام politwoops طراحی شده که اگر سیاستمداری توییتی میزند اما فورا آن را پاک می‌کند، این سایت آن محتوا را ذخیره می‌کند. در اصل کار این سایت این است که توییت‌های حذف‌شده‌ی سیاستمداران را پیدا و منتشر کند؛ مثلا بعد از انتخابات روسیه، جان مک‌کین، سیاستمدار آمریکایی در توییتی گریستن پوتین را بعد از مطلع شدن از برنده شدنش در انتخابات ریاست جمهوری روسیه مسخره کرد که بعد از چند ساعت توییت پاک شد؛ با این حال سامانه‌ی مذکور این محتوا را ذخیره کرده بود.
ساختار اشتباه مسبب دوگانه‌ها
در ایران به علت عدم توجه به مقوله‌ی شفافیت در برنامه‌ها و سوابق نامزدها، افراد در زمان تبلیغات، خود به عنوان نمادی از تمام برنامه‌ها و مواضع ظهور می‌کنند؛ به طوری که گویی در زمان انتخابات تازه متولد می‌شوند و عملکردی قبل از آن نداشته‌اند؛ از آن جایی که رسانه در خدمت افراد است، در این بازه‌ی زمانی توان انتشار تمام مواضع و سابقه‌ی عملکرد افراد را ندارد و تنها به دیده شدن وعده‌هایی می‌پردازد که افراد پشت دوربین مطرح می‌کنند؛ وعده‌هایی که باز هم به علت نبود ساختاری برای جمع آوری آن‌ها، در گذر زمان به فراموشی سپرده می‌شوند و همین امر منجر می‌شود دوگانه‌ای تحت عنوان اشخاص و برنامه‌ها شکل گیرد به طوری که اگر فردی در جریان مناظرات قوی حاضر شود و توان مجادله‌ی بیشتری داشته باشد، به ظاهر پیروز میدان است و می‌تواند صحنه‌ی بازی را بچرخاند؛ فارغ از آنکه برنامه‌ی مشخصی داشته باشد یا سابقه‌ی اجراییش در گذشته شفاف شده باشد؛ این در حالی است که انتخاب آگاهانه از سوی مردم در صورتی محقق می‌شود که شناخت از نامزدها محدود به زمان انتخابات نباشد.
ارسال نظرات