گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، در مقاطع مختلف زمانی با طرح شدن موضوع واردات کالاهایی که در داخل کشور تولید میشوند، دوگانه رقابت و حمایت توسط تصمیمسازان و کارشناسان اقتصادی مطرح میشود. در همین سالهای اخیر در زمینه صنایع نساجی، خودروسازی و لوازم خانگی این دوگانه مطرح شده است.
گروهی از اقتصاددانان بر این باورند که ممنوعیت واردات باعث ایجاد انحصار میشود، در عین حال کیفیت کالای تولید داخلی را هم کاهش میدهد شاهد آنها هم صنعت خودروسازی در کشورمان است، اما از سوی دیگر برخی از اقتصاددانان بر این باورند که پیش از رقابتی سازی صنایع باید یک دوره حمایت کوتاه مدت با بهرهگیری از تعرفه گمرکی یا ممنوعیت واردات اجرا شود و پس از توانمندسازی صنایع داخلی به فکر رقابتی سازی بازار بود.
به ویژه اینکه در اغلب صنایع به دلیل حضور چندین تولید کننده اصلی در داخل کشور، رقابت در بازار ایجاد میشود و دیگر نیازی به حضور کشورهای خارجی نیست. برای مثال در صنعت نساجی و لوازم خانگی با وجود فعالیت بیش از ۵۰۰ واحد صنعتی متوسط و بزرگ بهانه نبود رقابت بیمورد است. به ویژه اینکه ایران در شرایط خاص تحریمی و مستعد بحران ارزی است.
شاهد این گروه از اقتصاددانان، مسیر توسعه خودروسازان کرهای است که با یک برنامه منسجم و حمایتی برای بازه زمانی کوتاهی واردات را ممنوع کردند و پس از اینکه توانستند به کیفیت بالا دست یابند و کالای خود را صادر کنند درهای واردات را به روی دیگر کشور باز کردند. فارغ از اینکه هر دو این سیاستهای تجاری ریشه در تفکرهای مختلف اقتصادی دارد برای بررسی هر چه بشتر این موضوع به سراغ ابراهیم رزاقی؛ اقتصاددان و استاد با سابقه و صاحبنظر دانشگاه تهران رفتیم که در ادامه خلاصهی این گفتگو تقدیم میشود.
رزاقی برای تشریح این موضوع به تاریخچه توسعه در کشورهای دیگر پرداخت و گفت: اگر چه وقوع انقلاب صنعتی در جهان که در اواخر قرن ۱۸ رخ داد، منجر به گسترش ثروت، رفاه مالی، افزایش کالا و خدمات و تخصصی شدن فعالیتها شد و کشورهایی مانند انگلیس، فرانسه و آلمان در اروپا به سرعت مسیر صنعتیشدن را طی کردند، اما در همین زمان کشورهایی نیز وجود داشتند که به رغم برخورداری از منابع فراوان و امکانات عدیده، نتوانستند خود را به قافله کشورهای صنعتی برسانند.
وی افزود: چرا که عموما منافع کشورهای صنعتی با تضعیف صنعت و اقتصاد کشورهای ضعیف محقق میشود. هدفی که در رأس سیاستهای آمریکا و غرب علیه ایران قرار گرفته و در موقعیتهای متفاوت به اشکال مختلف ظهور پیدا میکند.
این استاد بازنشسته اقتصاد اظهار داشت: به واقع در شرایطی که ایران در مسیر صنعتیشدن و توسعه گام برمیدارد و بخش تولید با اتکا به توانمندی متخصصان ایرانی در حال رشد و پیشرفت است تا به مرز خودکفایی و خوداتکایی نزدیک شود، ورود برخی محصولات و کالاهایی که مشابه آن در داخل کشور و با کیفیت مطلوب تولید میشود، بیتردید زمینه را برای تضعیف صنایع داخلی فراهم و موجبات تحقق اهداف دشمنان را فراهم میکند.
رزاقی افزود: در حال حاضر قریب به ۲۰۰ سال از صنعتی شدن کشورهایی مانند انگلستان، فرانسه، آلمان و آمریکا میگذرد. تا پیش از صنعتی شدن این کشورها به ویژه انگلستان، صنایع اصطلاحا دستی بودند. به میزان محدودی تولید میشدند و بازار چندانی هم نداشتند.
این اقتصاددان ادامه داد: در دورهای از تاریخ که هندوستان مستعمره انگلستان بود، انگلیسیها محصولات و کالاهای دستساز هندی را به کشورهای دیگر میفروختند و با این روش کسب سود میکردند.
وی تصریح کرد: با صنعتیشدن انگلستان و تولید ماشینی محصولات، میزان تولیدات افزایش یافت نکته حائز اهمیت همین جا بود، زمانیکه تولید یک محصول افزایش پیدا میکند، سه چالش اصلی پیشروی تولیدکننده قرار میگیرد؛ مواد اولیه، انرژی و بازار مصرف.
سلطه اقتصادی با تضعیف صنعت
رزاقی گفت: با صنعتیشدن انگلستان، کمبود مواد اولیه اولین چالش صنعت بود در نتیجه انگلیسها مواد اولیه را با نازلترین قیمت از مستعمره خود یعنی هندوستان خریداری کردند، به انگلستان آوردند و با تولید محصول نهایی و ارزش افزوده بالا، کالا را با قیمتهای هنگفت به کشورهای دیگر صادر کردند. به عبارت دیگر، انگلستان علاوه بر سلطه سیاسی و حاکمیتی بر هندوستان بر اقتصاد این کشور و کشورهایی که کالا به آن صادر میکرد نیز سلطه پیدا کرد.
وی ادامه داد: علاوه بر این چالش تأمین سوخت برای صنعت نیز انگلیسیها را بر آن داشت تا سوخت مورد نیاز را از کشورهایی که اقتصاد آنها به نفت وابسته است تامین کند. این رویه در کنار صادرات محصولات تولید شده و یافتن بازارهای جهانی موجب شد تا انگلستان با ویران کردن اقتصادهای کشورهای ضعیف، مسیر صنعتیشدن را طی کند.
مسیر پرچالش صنعتیشدن
رزاقی گفت: حال با این مقدمه، هدف غرب و آمریکا برای ضربهزدن به صنعت و اقتصاد ایران مشخصتر میشود. در واقع که هر چه ایران در مسیر صنعتیشدن پیشرفت میکند، اقدامات و کارشکنیهای غرب و آمریکا علیه ایران نیز افزایش مییابد.
به گفته وی یکی از کارشکنیهای غرب و آمریکا علیه ایران این است که با تحریم کشورهایی که با ایران روابط اقتصادی و تجاری دارند، مسیر واردات کالاهایی که در داخل کشور تولید میشود، را باز کند. نمونه بارز این سیاست، بازگشت دوباره دو برند الجی و سامسونگ و برندهای دیگر تولید کننده لوازم خانگی به کشورمان است.
وی گفت: خوشبختانه صنعتگران ایرانی در حال حاضر موفق به تولید کالاها و لوازم خانگی با بالاترین کیفیت شدهاند و قادر هستند نیاز داخل را تأمین کنند. حتی خبرهایی از صادرات این کالاها به گوش میرسد. حال در این شرایط که صنعت لوازم خانگی به خودکفایی نزدیک میشود، موضوع بدهی چند میلیون دلاری دو برند الجی و سامسونگ نیز موجب شده تا آمریکا با هدف اضمحلال صنعت ایران، این دو برند را در صورت بازپسدهی بدهی خود به ایران تحریم کند. مگر آنکه الجی و سامسونگ بدهی خود را از طریق صادرات کالا به ایران تسویه کنند.
بازی کودکانه آمریکا با الجی و سامسونگ
رزاقی معتقد است که بازی کودکانه آمریکا با کشورهایی که از قدرت آمریکا ترس و واهمه دارند یعنی هدف قرار دادن استقلال و خودکفایی و انهدام تمام زحماتی که طی ۴۰ سال گذشته ملت و صنعتگران ایرانی برای اعتلای صنعت کشور کشیدهاند.
به گفته او متاسفانه در سالهای گذشته بخش تولید در کشور به دلیل توهمات پوچ مدیران و مسئولان دولتی رو به زوال رفت و هر کجا که تولید و صنعت پا گرفت، واردات کالاهای مشابه بستر نابودی صنایع داخلی را فراهم کرد.
وی با اشاره به سیاست اقتصاد مقاومتی که بسیاری از کشورهای توسعه یافته نیز در مسیر توسعه اقتصادی خود اجرا کردهاند افزود: تصور اینکه سیاست اقتصاد مقاومتی تنها مختص به ایران است تصوری نابجاست. آمریکا در دورهای از تاریخ اقتصادی و در مسیر صنعتیشدن، واردات کالاهایی که تولید مشابه داخلی داشت را به آمریکا ممنوع کرد. حتی در برههای، محموله کالاهای وارداتی را به دریا ریخته و منهدم کرد تنها با این هدف که صنعتگران داخلی قادر به تأمین نیازهای داخلی کشور بودند.
هدف غرب؛ براندازی اقتصاد ایران
رزاقی بر این باور است که تنها هدف دولت یازدهم و دوازدهم برقراری ارتباط با غرب بود در حالی که هدف غرب از برقراری ارتباط با ایران، براندازی و نابودی صنعت و اقتصاد ایران بود. شکی نیست در شرایطی که مذاکره با غرب نتیجهای در بر نداشت، اکنون آمریکا از مسیر دیگری، صنعت و اقتصاد ایران را هدف قرار داده است و برای مثال با تهدید به تحریم دو برند الجی و سامسونگ، بستر ورود تولید این دو برند را در ایران فراهم میکند.
به گفته او آنچه طی سالها تحریم آمریکا و غرب علیه ایران حاصل شده چیزی جز شکوفایی توانمندی جوانان و رشد و خودکفایی در برخی صنایع نبوده است. ما در حال حاضر در صنایع بسیاری از جمله صنایع دفاعی، انرژی هستهای، صنایع غذایی، دارویی و. بسیار موفق عمل کردهایم. طبیعتا این موفقیتها برای غرب و آمریکا قابل هضم نیست و در نتیجه از هیچ کارشکنی و اقدامی برای تضعیف صنعت و تولید در ایران دریغ نمیکنند.