ضرورت توجه به مسائل نوپدید در جهان امروز و اتخاذ تصمیمات متناسب با آن

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، به مناسبت مبعث پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلّم و روز جهانی آینده همایش «آینده‌پژوهی در گام تمدن‌سازی» در روز دوشنبه ۹ اسفند ۱۴۰۰ توسط مرکز آینده‌پژوهی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی آغاز به کار کرد.

در مراسم افتتاحیه همایش سردار اسماعیل احمدی‌مقدم رئیس دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی به ایراد سخنرانی پرداختند.

احمدی‌مقدم در ابتدا به تشریح نگاه دینی در آینده‌پژوهی و مفاهیم مرتبط با این مفهوم نوپدید در تعالیم اسلامی و سخنان معصومین علیهم السلام پرداختند. سردار احمدی مقدم با اشاره به مفهوم «حزم» به معنای دوراندیشی در روایات اسلامی، به ذکر مواردی در این باره پرداخت که معصومین علیهم السلام دوراندیشی را نشانه هوشمندی (الحزم کیاسة)، هنر (الحزم صناعة)، پیشران بودن و مانع ناتوانی (من لم یقدمه الحزم، أخرّه العجز) و ثمره آن را سلامتی (ثمرة الحزم السلامة) دانسته‌اند.

رئیس دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی در ادامه سخنرانی خود به مفهوم آینده و پیچیدگی‌های آن اشاره نمودند که از جمله این پیچیدگی‌ها می‌توان مواردی نظیر پرشتاب‌ بودن، گیج‌کننده‌ بودن، همراه با عدم قطعیت‌ها، شگفتی‌ساز‌ها و بازیگران متعدد را نام برد.

وی تأکید کرد که ما این را باید بدانیم که مسائل نوپدید در جهان امروز را باید به خوبی شناسایی کرده و متناسب با آن اقدامات لازم را صورت دهیم. به طور مثال در شرایط کنونی رویداد‌هایی نظیر پدیده کرونا و درگیری‌هایی در منطقه ما در حال رخ‌دادن است که توجه جهانیان را به خود جلب کرده‌اند. چنین وقایعی به خوبی موضوع ضرورت بررسی دقیق شگفتی‌ساز‌ها را برای ما نمایان می‌سازد.

احمدی مقدم در ادامه به مهمترین روند‌ها و مسائلی که در آینده، جهان با آن روبرو است اشاره کردند که اهم این موارد به شرح زیر است: «مهاجرت و مسائل فرهنگی و سیاسی پدیدآمده در پی آن» که عمدتا در کشور‌هایی نظیر کشور‌های آفریقایی و بخشی از کشور‌های آسیایی که با رشد زیاد جمعیت و ضعف افتصادی مواجه هستند، شاهد آن هستیم. در این کشور‌ها بخشی از مردم سعی می‌کنند خود را به جایی برسانند که زندگی بهتری داشته باشند. در موضوع جمعیت روند‌هایی نظیر «تغییر جوامع غیردینی به جوامع دینی» بر اثر تغییر بافت جمعیتی و غلبه جمعیت متدینین بر غیرمتدینین و روند «افزایش چشمگیر جمعیت مسلمانان اروپا در مقایسه با مسیحیان» و «پیری جمعیت» که مشکلات زیادی را در حوزه تأمین اجتماعی و صندوق‌های بازنشستگی پدید خواهد آورد و شاهد بازگشت به نقطه صفر در این حوزه خواهیم بود، در آینده نزدیک حائز اهمیت هستند.

وی افزود: از دیگر موضوعات مهم پیش‌رو بحث «تغییرات آب‌وهوایی و اقلیمی» است که ذیل آن با موضوعاتی نظیر گرم‌شدن هوا، بالاآمدن آب دریا‌ها و پربارشی در برخی مناطق از جهان که باعث زیرآب رفتن شهر‌های پررونق و مهمی در جهان خواهد شد، روبرو هستیم. در مقابل مسأله کم‌بارشی در مناطق دیگری از جهان از جمله مسائل حائز اهمیت در آینده است که پیامد‌های سخت اجتماعی و اقتصادی برای مناطق درگیر به همراه دارد. از موضوعات چالش‌برانگیز دیگری که می‌تواند بسیاری از کشور‌ها را درگیر خود کند، بحث «افزایش قیمت غذا و کاهش امنیت غذایی»، «افزایش نزاع‌ها بر سر منابع محدود»، «ظهور چشمگیر افراطی‌گری و ناسیونالیسم» که باعث بروز درگیری‌های جدی میان جوامع بزرگ خواهد شد و برای میلیون‌ها نفر در جهان مشکلات عدیده فرهنگی و اجتماعی پدید خواهد آورد. «افزایش مصرف مواد مخدر»، «شتاب فناوری» و تغییراتی که در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی برای جوامع پدید می‌آورد از دیگر مسائل مهم پیش‌روی جهان است.

سردار احمدی‌مقدم سخنان خود پیرامون مهم‌ترین مسائل پیش‌روی جهان را با بحث درباره روند‌های عرصه سیاست بین‌الملل ادامه داده و به روند‌های نظیر «تغییرات ژئوپلیتیک، جابجایی مناسبات قدرت و شکل گیری بلوک‌های جدید قدرت در جهان» اشاره نمودند که نمونه آن را در درگیری میان روسیه و اوکراین مشاهده نمودیم. به گفته ایشان این رویداد به نوبه خود نشان داد که امروزه جهان کمتر می‌تواند روی حمایت‌های آمریکا به عنوان یک قدرت نظامی و اقتصادی تکیه کند. همین رخداد از سویی می‌تواند سرآغاز تشکیل بلوک‌های جدید قدرت در جهان باشد. یکی از موضوعاتی که این اتفاق برای ما آشکار نمود این است که قدرت سخت که گمان می‌رفت رو به افول است، هنوز کارآمد است و نباید از توجه به آن غافل شد. این موضوع همچنین ممکن است حکومت‌ها را بیش‌ازپیش به سوی سرمایه‌گذاری روی این جنبه از قدرت سوق دهد که پیامد‌هایی نظیر افزایش هزینه‌های نظامی و در نتیجه فشار بیشتر اقتصادی بر جوامع را به دنبال خواهد داشت.

موضوع دیگر حائز اهمیت در آینده جهان بحث «کاهش سرمایه اجتماعی دولت‌ها» است که به دنبال احساس محرومیت نسبی در میان افراد جوامع کم‌برخوردار و شکافی است که میان نیاز‌های شهروندان و توانایی دولت‌ها در برآورده‌ساختن این نیاز‌ها وجود دارد. چنین شکافی می‌تواند فشار را بر حکومت‌ها زیاد کرده و افزایش نارضایتی‌های عمومی را به دنبال داشته باشد.

همایش «آینده‌پژوهی در گام تمدن‌سازی» که از روز دوشنبه ۹ اسفند ۱۴۰۰ آغاز شده، نشست‌های تخصصی خود را در نوبت عصر همین روز و همچنین در دو نوبت صبح و عصر روز چهارشنبه ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ با ارائه سخنرانان داخلی و خارجی ادامه خواهد داد.

علاقمندان جهت شرکت در نشست‌های تخصصی این همایش می‌توانند به پیوند https://online.snduonline.ir/ch/ayande مراجعه نمایند. لازم به ذکر است برنامه نشست‌ها در کانال مرکز آینده‌پژوهی به آدرس @Ayande-pazhoohi در پیامرسان‌های ایتا و بله در دسترس مخاطبان قرار دارد.