سیلی که به میراث ملایر هم رحم نکرد/ گنبد خشتی یخدان میرفتاح پس از مرمت فروریخت!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-اعظم ذوالفقاری منظری؛ ظرفیت‌های ایران از گردشگری تاریخی و فرهنگی بی بدیل است؛ از آثار طبیعی که بگذریم، گوشه گوشه کشورمان آثار تاریخی وجود دارد که بخشی از هویت بشریت را به تصویر می‌کشد؛ اما  همیشه از اینکه ما از این ظرفیت‌های گردشگری به درستی استفاده نمی‌کنیم، گلایه می‌شنویم. حال تصور کنید که مشغول بازدید از یک بنای خشتی تاریخی هستید. وقتی وارد این بنای تاریخی شده اید، باران می‌بارد و عطر خاک مشامتان را نوازش می‌کند. با احساسی مطبوع از تازگی وارد بنای تاریخی می‌شوید و از بخش‌های مختلف آن بازدید می‌کنید؛ اما یک باره بنا بر سرتان خراب شود. تکه‌های کاه‌گل به همراه خشت‌های تکه تکه شده از سقف گنبدی بنا فرو بریزد و کمی بعد هم ورودی بنا را ببندد.

 

تلاشتان برای خروج بی فایده است و باید فقط پناهگاهی در میان خشت‌ها و تکه‌های گل که حالا خیس هستند و کاملا سست، برای خودتان پیدا کنید تا وقتی که سقف بنا آرام گیرد، دیگر بر سرتان فرود نیاید. اگر با خانواده به بازدید این بنا رفته باشید که وضعیت بسیار نگران کننده‌تر می‌شود.

 

 

شاید این اتفاق برایتان رخ می‌داد اگر زمانی که باران در ملایر باریدن گرفت، در حال بازدید از یخچال میرفتاح بودید که خشت و گل این بنای قاجاری دیگر نمی‌توانست سنگینی بار روزگار را تحمل کند. بنایی که به نظر می‌رسد کسی نمی‌داند دقیقا چه سالی ساخته شده است و ارتفاعش از کف تا انتهایی‌ترین نقطه گنبد ۱۲ متر و از سطح تا منبع ذخیره یخ چهار متر است. دو ورودی دارد؛ یکی برای رفت و آمد بوده و دیگری با پلکان به سمت انتهایی یخدان می‌رسیده و از آنجا یخ بر می داشتند.

با اینکه گفته می‌شود یخدان میرفتاح، بلندترین بنای خشتی در استان همدان بوده و در فهرست آثار تاریخی ملی ثبت شده، در سایت اداره کل میراث فرهنگی استان همدان، مطلبی درباره آن پیدا نمی‌کنید. اطلاعات درباره این بنا بسیار محدود است و فقط در سایت‌هایی مانند ویکی پدیا یا یکی دو سایت گردشگری اطلاعاتی پیدا می‌شود.

بنای یخچال تابستان سال گذشته با هزینه‌ای ۹۵ میلیون تومانی مرمت شده و آبان ۹۷ بنای مرمت شده، افتتاح شد. یعنی حدود ۶ ماه قبل که در بارش‌های نوروزی ملایر، همان قسمت‌هایی که مرمت شده بودند، فروریخت.

در ملایر آثار تاریخی به جامانده از دوره‌های صفویه، قاجار و پهلوی وجود دارد. هنوز بازماندگان فتحعلی شاه در این شهرستان زندگی می‌کنند و از آثاری که اجدادشان ساخته اند، مراقبت می‌کنند. آثار تاریخی این شهرستان شامل بازارها، مسجدها، کاروان سراه و محوطه‌های باستانی است. به گفته یکی از دانشجویان ملایری در این شهرستان ۳۱۴ اثر تاریخی وجود دارد که ۲۰۰ اثر ثبت ملی شده است.

وی معتقد است شائبه‌هایی در مرمت یخچال میرفتاح وجود دارد که باعث شده گنبد آن پس از مرمت، فروریزد.

 

این دانشجوی ملایری به استحکام بنای یخچال میرفتاح اشاره می‌کند و می‌گوید: این بنا از دوره قاجار سالم و سرپا مانده و تاکنون اثری از تخریب با این حجم در یخچال دیده نشده است. چطور می‌شود که پس از مرمت آن، به یکباره ۹۰ درصد این بنا تخریب شود.

حسینی ادامه می‌دهد: شایعاتی وجود دارد که مرمت این بنا غیراصولی بوده است و گل و خشتی که در مرمت آن استفاده شده، مرغوب نبوده و با بارش باران، خشت‌ها سنگین شده اند و باعث تخریب بنا شده است.

وی می‌گوید: پیش از این باران‌های شدیدتری هم در ملایر داشته ایم؛ اما اینکه پس از مرمت بنا، ۹۰ درصد آن تخریب می‌شود، سوالات زیادی را برای ما به وجود می‌آورد.

این دانشجوی ملایری انتقادات خود را از میراث فرهنگی شهرستان خود بیان می‌کند و می‌گوید: روستای جوراب ملایر دژ تاریخی دارد که آن هم در معرض تخریب است؛ اما میراث فرهنگی ما برای حفظ این اثر تاریخی اقدامی انجام نداده و فقط مردم محلی سدی مقابل دژ ایجاد کردند تا آبگرفتگی‌ها به این دژ آسیب نزند.

وی به رویداد همدان ۲۰۱۸ نیز اشاره می‌کند. رویدادی که همدان را به عنوان مقصد گردشگری آسیا معرفی کرده است. او می‌گوید: تنها اثر این رویداد برای آثار تاریخی ملایر این بود که سایه بانی در تپه نوشیجان نصب کردند. البته مرمت یخچال میرفتاح هم صورت گرفت، که بیشتر به این اثر تاریخی آسیب رساند.

ظرفیت‌های گردشگری ملایر به قدری هست که مهم‌ترین منبع درآمد مردم آن از گردشگری باشد. ملایر به عنوان پایتخت مبل و منبت ثبت ملی شده و انگور این شهرستان نیز در سازمان بین المللی غذا ثبت شده است.

این دانشجوی ملایری معتقد است میراث فرهنگی همدان و ملایر برنامه‌ای خاص برای جذب گردشگر به این شهرستان ندارد.

وی می‌گوید: مدیر میراث فرهنگی ملایر در تعطیلات نوروز اعلام کرد که در ایام نوروز ۲۰۰ هزار نفر از این شهرستان بازدید کرده اند، اما سوال این است که این آمار برچه اساسی مطرح می‌شود. ما در شهر این حجم جمعیت را در ایام نوروز ندیدیم.

حسینی اشاره می‌کند: اگر تبلیغ شود، می‌توانیم گردشگر را جذب کنیم. مثلا در در جشنواره منبت که تبلیغ خوبی صورت گرفت، در ۱۰ الی ۱۵ روز ۶۰ هزار نفر گردشگر به ملایر آمدند.

وی قطع تعدادی از درختان باغ سیفیه ملایر را نیز بخش دیگری از سوءمدیریت میراث فرهنگی ملایر می‌داند و می‌گوید: سوالات اصلی ما از مسئولان میراث فرهنگی ملایر همین است که چرا نسبت به آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان بی توجهی می‌شود.