در گفتگو با دانشجو مطرح شد
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- مهران شفاعتی؛ تا قبل از شروع جنگ، مزرعه‌های غلات اوکراین و روسیه نقشی کلیدی در تولید مواد غذایی جهان داشتند. مزرعه‌هایی که به تنهایی ۲۹ درصد کل صادرات جهان را تشکیل می‌دادند. حالا وقوع این جنگ امنیت غذایی مردم دنیا را به خطر انداخته است، به طوری که اوکراین یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان ذرت در جهان به شمار می‌رود و ۴.۵ میلیون تن در ماه صادرات دارد و بیشتر مشتریانش هم چین و اتحادیه اروپا هستند، اما معلوم نیست که این کشور جنگ زده در سال‌های پیش رو نیز توانایی تامین این حجم از ذرت را خواهد داشت؟
این درحالی است که براساس گزارش سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد (فائو)، در سال ۲۰۲۰، حدود یک چهارم گندم مورد نیاز جهان از روسیه و اوکراین تامین شده بود، اما با شروع جنگ، شاهد کمبود و افزایش قیمت محصولات کشاورزی در بازار‌های جهانی بودیم. به عنوان مثال در یک ماه اخیر قیمت گندم با افزایش بیش از ۵۶ درصدی مواجه شد که زنگ خطر بالارفتن تعداد گرسنگان در سراسر دنیا را به صدا درآورده است.
اما جالب است بدانید به گفته سید فخرالدین عامریان؛ رییس اتاق مشترک بازرگانی و کشاورزی ایران و برزیل، ۶۰ درصد از ذرت وارداتی به ایران از برزیل و ۴۰ درصد آن از اوکراین و روسیه خریداری می‌شود. به عقیده بسیاری از کارشناسان، با شروع جنگ بین روسیه و اوکراین، ممکن است امنیت غذایی کشور ما نیز با تهدید مواجه شود و شاهد افزایش قیمت مواد غذایی باشیم که به نظر می‌رسد مسئولان مربوطه باید هرچه زودتر به فکر راهکاری برای گذر از این چالش پیش رو باشند.
در همین راستا، محمدرضا یزدی زاده؛ اقتصاددان و عضو سابق شورای راهبردی نظام مالیاتی کشور با موضوع بررسی تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر اقتصاد ایران با ما به گفتگو پرداخته است که در ادامه تقدیم می‌شود.
روسیه و اوکراین درگیر یک جنگ تمام عیار شده اند و اقتصاد این ۲ کشور آسیب خواهد دید. کشور ایران هم واردکننده محصولات کشاورزی از اوکراین و روسیه هست. با فرض فرسایشی بودن این جنگ، ممکن است محدودیت‌هایی در صادرات این ۲ کشور ایجاد شود. این جنگ چه تاثیری بر اقتصاد جهان دارد و ایران را با چه چالش‌هایی روبه رو خواهد کرد و راهکار شما برای حل چالش‌های پیش رویی که برای کشور ما به وجود می‌آید چیست؟
به نظر من باید با یک عمق بیشتری به ریشه‌های این جنگ نگاه کنیم. این جنگ به صورت اتفاقی شکل نگرفته است. روس‌ها از ۲ سال قبل آماده این جنگ می‌شدند. یعنی از زمانی که شروع کردند به رونمایی از موشک‌های فراصوتشان و بمب‌های بسیار مخرب اتمی که دست بالای نظامی خودشان را به عنوان یک قدرت اتمی برتر جهان به رخ رقبا بکشند. وقتی به همین مسائلی که شما فرمودید، نگاه می‌کنیم و به خسارات روسیه در تحریم‌های اقتصادی توجه کنیم، در می‌یابیم که قطعا روس‌ها این خسارات را برآورد داشته اند، همانطور که از حدود یک سال قبل ذخایر ارزی شان را از دلار تبدیل کردند و سیستم مبادلات اقتصادی براساس روبل را جایگزین کردند و بنابراین آمادگی جنگ را از همان موقع داشتند و قطعا پیش بینی نسبتا دقیقی هم از خساراتی که احتمالا این جنگ در قالب جنگ اقتصادی و تحریم‌ها برایشان پیش می‌آورد، داشتند. این خسارات قطعا قابل جبران در جغرافیای اوکراین نیست، بنابراین به نظر می‌رسد که هدف روس‌ها بسیار بزرگ‌تر اوکراین است و ما و جهان باید آماده این موضوع باشیم. وقتی بحث تحریم‌های اقتصادی پیش می‌آید، کشور‌ها به یک جایی می‌رسند که دیگر چیزی برای از دست دادن ندارند و خطرناک می‌شوند. حالا فرض کنیم کشوری که مورد تحریم قرار می‌گیرد، یک کشوری مثل روسیه باشد که قدرت برتر اتمی هم است؛ بنابراین ما باید با یک چالش بسیار بزرگ در بحث روابط بین الملل مواجه باشیم و آماده گسترش جنگ در دنیا باشیم. در کوتله مدت، اوکران با ۴۰ میلیون تن صادرات ذرت که یکی از بزرگ‌ترین واردکننده‌های نیز کشور ما بود، الان جهان را دچار چالش کرده است. قیمت ذرت در بازار جهانی حدود ۴۰ درصد افزایش قیمت داشته است. متاسفانه در این شرایط بحث افزایش قیمت نفت هم بر قیمت ذرت تاثیر خواهد گذاشت، زیرا از ذرت سوخت سبز می‌گیرند و وقتی که قیمت نفت بالا برود، این کار توجیه اقتصادی پیدا می‌کند و قیمت ذرت را هم بالا می‌برد؛ بنابراین قطعا ما با پدیده افزایش قیمت غلات و ذرت مواجه خواهیم شد. این مسئله کوتاه مدت نیست، زیرا کم کم به فصل کاشت ذرت در اوکراین نزدیک می‌شویم که این کشور این فصل را هم به خاطر وجود جنگ از دست می‌دهد و جهان با یک کاهش عرضه محسوس غلات مواجه خواهد شد. به مسئولین توصیه می‌کنم به سرعت به فکر تامین مرغ باشند، زیرا در تامین ذرت احتمالا موفق نخواهیم شد، چراکه مازاد عرضه‌ای در بازار نداشتیم که بتوانیم آن مازاد عرضه را از برزیل یا آرژانتین و آمریکا تامین کنیم و این مسئله مشکلی است که تا یک ماه آینده در کشور بروز خواهد کرد و مسئولین از الان باید آمادگی داشته باشند تا ذخایر ذرت و گندم را افزایش دهند و اگر هم نتوانستند این کار را انجام دهند، برای افزایش واردات مرغ برنامه ریزی کنند تا این دوره گذار را بدون تنش خاصی رفع کنیم. آثار اقتصادی این موضوع بسیار وسیع‌تر از آن چیزی است که به اقتصاد روسیه و اوکراین محدود شود. بعد از بروز جنگ، اگر به شاخص بورس‌های آمریکا و اروپا توجه کنید، می‌بینید که به شدت نزولی بوده و این قصه بسیار وسیع‌تر خواهد بود و دنیا و ما باید آماده باشیم. در این شرایطی که پیش آمده، یک سری فرصت‌های مناسبی ایجاد می‌شود که ما می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم و تهدید‌هایی هم وجود دارد که باید آماده باشیم؛ بنابراین به نظر من می‌رسد که برنامه ریز‌های اقتصادی به جای دید خوشبینانه به موضوع باید براساس یک برنامه ریزی مبتنی بر بدترین و بهترین سناریوها، شرایط را جلو ببرند. از دید مثبت جایگزین تحریم نفتی و گازی روسیه، برای دنیا، کشور ما است. در رابطه با گاز، بحث بلندمدت تری در نظر گرفته خواهد شد و اروپا به این نتیجه می‌رسد که باید روی ذخایر دیگری غیر از روسیه برای تامین گاز، حساب باز کند و مهم‌ترین ذخیره موجود، در ایران است و از این جهت کشور ما در حال حاضر موقعیت بسیار خوبی برای سرمایه گذاری خارجی در بحث گاز ونفت خواهد داشت و اروپا می‌تواند یک بازار متنوعی را ایجاد کند. در زمینه مواد غذایی، کل دنیا دچار یک چالشی خواهد شد. اعتقاد ندارم که این جنگ محدود به این مسائل باقی بماند و گسترش پیدا خواهد کرد و باید برای شرایط نامناسب‌تر از شرایط کنونی در زمینه غلات خودمان را آماده کنیم.
روسیه تحت تحریم‌های شدیدی از سوی اتحادیه اروپا قرار گرفته است و طبیعتا کشور‌های غربی بسیاری از مراودات و صادرات خود به روسیه را قطع خواهند کرد. به نظر شما و با توجه به واردات ۶۰ میلیارد دلاری روسیه از کشور‌های غربی، چه فرصتی برای ایران به وجود می‌آید تا بتواند در این زمینه نقش آفرینی کند و چگونه می‌توانیم شاهد یک جهش صادراتی توسط کشورمان باشیم؟
یکی از مشکلات اساسی ما این است که فرصت‌های مختلفی برای ما برای گسترش صادراتمان در بازار‌های جهانی به وجود آمده، اما از هیچکدامشان استفاده نکرده ایم. ما فرصت بازار عراق و سوریه را داشتیم. حتی بعد از فروپاشی شوروی، در آسیای میانه نیز برایمان فرصت بسیار خوبی فراهم شد، اما مشکل اساسی ما در برنامه ریزی کشور این است که استاندارد‌های لازم را برای صادرات کالا نداریم و استاندارد سازی نمی‌کنیم و باعث می‌شود تا عده‌ای سودجو با صادرات کالا‌های بی کیفیت، بازار‌های صادراتی ما را از بین ببرند. باید وزارت صمت استاندارد‌های لازم را برای صادرات کالا‌های ایرانی طراحی کند و از صدور کالا‌های بی کیفیت جلوگیری کند تا این فرصت‌هایی که به صورت کوتاه مدت به وجود می‌آیند، به فرصت بلندمدت تبدیل شوند، یعنی بازاری را در آنجا در اختیار بگیریم و با ثبات بمانیم. ما فرصت را پیدا می‌کنیم و در خلا بقیه کشور‌ها وارد می‌شویم، اما به خاط کیفیت نامناسب، عملا آن بازار را از دست می‌دهیم. درواقع اولین قدم این است که دولت سریعا بحث استانداردسازی کیفیت کالا‌های صادراتی را مدنظر قرار دهد و اگر صادرکننده ما، خرما صادر می‌کند، مشخص باشد که این خرما درجه یک، دو و یا درجه ۳ است. در بحث شرایط تحریم همه جانبه روسیه، همان وضعیتی که الان برای ما در زمینه صادراتمان وجود دارد، برای روس‌ها هم پیش خواهد آمد. یعنی مشکلاتی در بحث نقل و انتقال منابع مالی ایجاد می‌شود و باید با در نظر گرفتن تمام این شرایط ببینیم که در این بازار‌ها چه کاری می‌توانیم انجام دهیم و به سمت جایگزینی کالا‌های آن‌ها برویم. حتی صادرات روسیه به اروپا هم ممکن است قطع شود و الان باید تیمی در وزارت صمت بررسی کند که ترکیب صادرات روسیه به این کشور‌ها چه چیزی بوده و چه کاری در آن بازار‌ها می‌توانیم انجام دهیم. از نظر سیاسی و ژئوپولیتیک هم بحث ایران برای غرب با قبل از این حمله یکسان نیست و کشور ما جایگاه بسیار مهم تری پیدا کرده و باید از این جایگاه استفاده کنیم و از این مزیتی که برای ما پیش آمده در تمام زمینه‌ها بتوانیم با برنامه ریزی دقیق از این فرصت مناسب استفاده کنیم.
ارسال نظرات