چرا روسیه عملیات نظامی در اوکراین را آغاز کرد و آن چگونه پایان می‌یابد؟

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، کمتر کسی از روسیه انتظار انجام چنین عملیات نظامی گسترده‌ای در خاک اوکراین را داشت. با وجود اینکه برخی کشور‌های غربی درباره وقوع چنین تحولی هشدار داده بودند، عملیات به شکلی که امروز شاهد آن هستیم، کاملاً غیرقابل محاسبه بود و بیشتر تحلیلگران این حوزه در این مورد اتفاق نظر دارند.

پیش از آن، احتمال وقوع ۲ سناریو وجود داشت؛ ابتدا به‌رسمیت شناختن جمهوری‌های دونتسک و لوهانسک توسط مسکو و سپس، ورود یک گروه حافظ صلح برای جلوگیری از گلوله‌باران و خرابکاری در این سرزمین‌ها. بنابراین، در این صورت می‌توان مذاکرات یا سناریوی کریمه که به‌نظر می‌رسد سرگئی ناریشکین، رئیس سرویس اطلاعات خارجی روسیه، در جلسه شورای امنیت فدراسیون روسیه مطرح کرد را انتظار داشت.

البته با توجه به وقایع اخیر در قره‌باغ و قزاقستان، مأموریت حفظ صلح روسیه در دونباس، منطقی به‌نظر می‌رسید. می‌توان فرض کرد که در پس‌زمینه استفاده موفقیت‌آمیز از مکانیسم‌های سازمان پیمان امنیت جمعی و حافظ‌های صلح، همین امر در اوکراین نیز برنامه‌ریزی شده بود. در این صورت، به احتمال زیاد مسکو می‌توانست از انزوای جهانی و چنین فشار تحریمی شدیدی جلوگیری کند. اما همه اشتباه کردند، خیلی زود معلوم شد که عملیات در اوکراین یک جراحی پلاستیک نیست، بلکه برداشتن یک تومور بدخیم است.

عملیات نظامی «زِد»

براساس موضع رسمی مسکو، آنچه که در حال حاضر در اوکراین اتفاق می‌افتد، سوق دادن کیف به سمت صلح است. بنابراین، جنگ آغاز نمی‌شود، بلکه پایان می‌یابد. حدود ۸ سال است که مرحله فعال جنگ در آن‌جا ادامه دارد و مردم روس در دونباس کشته می‌شوند. در طول این سال‌ها، مقامات اوکراین فرصت‌های زیادی برای توقف جنایت گروه‌های نئونازی فعال در این کشور داشتند، اما آن‌ها این کار را نکردند.

براساس آمار رسمی، از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۱، ارتش اوکراین بیش از ۱۵۰ کودک را در دو منطقه دونتسک و لوهانسک کشته و حتی تعداد زیادی را مجروح کرده است. وحشتناک‌ترین بخش آن نیز طی سال ۲۰۱۴ در اودسا رخ داد. در طول تظاهرات گسترده علیه دولت جدید، افراط‌گرایان از جناح راست گروه رادیکال، یک اردوگاه در مرکز کولیکوو را به آتش کشیدند، حتی زمانی که معترضان به خانه اتحادیه‌های کارگری پناه بردند، رادیکال‌ها آن را نیز سوزاندند. در این حمله ده‌ها نفر کشته شدند. هیچ کشور غربی به‌طور جدی این موضوع را محکوم و یا تحریم‌هایی را علیه اوکراین اعمال نکرد. هیچ‌کس تلاشی را برای وادار کردن کیف به ترک تشکیلات نازی انجام نداد.

سال‌هاست که جنایت‌های جنگی با فشار مقامات اوکراینی بر جمعیت روسی‌زبان این کشور همراه بوده است. همه این‌ها به‌دلیل اتفاقات مربوط به کریمه بوده است.

سازمان‌های فاشیستی

گروه‌های رادیکال زیادی با حمایت آمریکا و ناتو طی سال‌ها ایجاد شده‌اند که بسیاری آن‌ها را با داعش در خاورمیانه مقایسه می‌کنند. یکی از معروف‌ترین آن‌ها، سازمان ملی‌گرایان اوکراین (OUN)، جانشین سازمان سیاسی ملی‌گرا است که از سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ میلادی در اوکراین فعالیت می‌کرد. شبه‌نظامیان او یو اِن در جریان درگیری در چچن، در کنار تروریست‌های چچنی بودند و آن‌ها همراهی کردند. علاوه بر او یو اِن، گروه «بخش راست» در اوکراین نیز محبوبیت پیدا کرده است. براساس گزارش سال ۲۰۱۶ سازمان ملل متحد در مورد قتل‌های غیرقانونی، بخش راست به‌عنوان «شبه‌نظامیان خشن که در چارچوب یک نیروی مستقل عمل می‌کنند» دسته‌بندی شده است. هم‌چنین باید یادآور شد گردان آزوف که به‌طور رسمی بخشی از نیرو‌های مسلح اوکراین است، مشخص شده است که رهبری این گردان با اعضای آمریکایی سازمان تروریستی ناسیونال-سوسیالیست مرتبط است.

نئونازی‌ها تنها دلیل مسکو برای استفاده از زور نیستند. دومین و جدی‌ترین استدلال کرملین، توسعه تسلیحات هسته‌ای توسط کیف است. کارشناسان اتفاق نظر دارند که اوکراین توانایی و تمایل دستیابی به چنین سلاح‌هایی را دارد. همانظور که پتر گاراشچوک، نماینده سابق مأموریت اوکراین در ناتو گفت، کیف ظرفیت‌های فکری، سازمانی و مالی خود برای ایجاد سلاح‌های هسته‌ای را دارد، و حتی امروز اوکراینی‌ها قادر به ایجاد یک بمب کثیف هستند. ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین نیز در تاریخ ۱۹ فوریه ۲۰۲۲، طی کنفرانسی در مونیخ علناً قصد خود را برای فسخ تفاهم‌نامه بوداپست اعلام کرد. این تنها سندی است که توسعه، توزیع و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای توسط اوکراین را ممنوع می‌کند.

صنعت انرژی هسته‌ای اوکراین توسط ۴ نیروگاه هسته‌ای فعال (راونسکایا، زاپاروژسکایا، هملنیچکایا و یوژنِ-اوکراینساکایا) شامل ۱۵ واحد نیرو در انواع مختلف است. هم‌چنین، بخشی از آن نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل است. در همان زمان، بهره‌برداری و نگه‌داری از نیروگاه‌های هسته‌ای اوکراین برعهده شرکت ملی تولید انرژی هسته‌ای (Energoatom) انجام می‌شود که از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱، روابط خود را به‌طور کامل با شرکت‌های روسی متوقف کرد. شرکای اصلیاِنِرگااتم، شرکت‌های آمریکایی و دولت ایالات متحده آمریکا است.

افزون‌بر آن، نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که بزرگترین واحد‌های طراحی برای تولید تجهیزات نظامی و تسلیحات موشکی در اوکراین نیز فعالیت می‌کنند. هم‌چنین، طی این سال‌ها کشور‌های عضو ناتو، اوکراین را با سلاح‌های کشنده مدرن تقویت می‌کنند.

به‌طور کلی، اهداف رسمی و اعلامی روسیه غیرنظامی کردن و مقابله با نئونازی‌ها در اوکراین است. این به معنای نابودی ظرفیت نظامی یک کشور همسایه، جلوگیری از ورود آن به ناتو و به‌دست گرفتن وضعیت هسته‌ای، هم‌چنین پاکسازی اوکراین از وجود گروه‌های نئونازی است.

به‌نظر می‌رسد که رسیدن به هدف اول ساده‌ترین قدم باشد. روسیه منابع نظامی بسیار بیشتری نسبت به اوکراین دارد. حتی با وجود کمک‌های ناتو، مجموعه نظامی-صنعتی اوکراین قادر به رویارویی طولانی‌مدت با ارتش روسیه نیست. علاوه‌بر این، ناتو و ایالات متحده آمریکا از ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین خودداری کردند.

تحلیلگران معتقدند که اگر اهداف عملیات به غیرنظامی کردن اوکراین محدود شود، ظرف چند هفته تکمیل خواهد شد، اما مواردی مانند پاکسازی گروه‌های نئونازی بسیار زمان‌بر است و به‌دلیل آن می‌توان خصومت‌ها را تأخیر انداخت.

بدین‌ترتیب، وضعیت در اوکراین یا درگیر یک روند طولانی و دردناک خواهد بود که یادآور یک عمل جراحی خواهد بود که با انزوای هرچه بیشتر روسیه در دنیای غرب همراه است، یا دولت اوکراین متوجه این موضوع می‌شود که نمی‌توان به ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا اعتماد کرد و مذاکره با روسیه را آغاز خواهد کرد. کانالی برای گفتگو وجود دارد و مسکو فقط منتظر ارائه تضمین برای عدم‌پیوستن اوکراین به ناتو، هم‌چنین به‌رسمیت شناختن کریمه و جمهوری‌های خودمختار دونتسک و لوهانسک، و در نهایت انحلال گروه‌های نئونازی است.