سیاست‌های اتخاذ شده از سوی نظام‌های سیاسی تأثیر مستقیمی در حیات احزاب دارند

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، دفتر مطالعات سیاسی این مرکز اقدام به تدوین و انتشار گزارشی با عنوان «چارچوب سیاست‌های حزبی» کرده است.

گزارش مذکور درصدد است تا چارچوبی را که نظام‌های سیاسی در تدوین سیاست‌های حزبی در پیش می‌گیرند و رویکرد‌های متفاوت آن‌ها در تدوین این سیاست‌ها و نحوه ترسیم رویکرد‌ها را تبیین نماید. مبنای این گزارش پاسخ به چند سوال است: نظام‌های سیاسی چه رویکرد‌هایی را به‌منظور تنظیم و ساماندهی احزاب سیاسی اتخاذ می‌کنند؟ سیاست‌های حزبی در چارچوب چه قوانینی اتخاذ می‌شوند؟ و سیاست‌های حزبی چه مسائلی را مورد توجه قرار می‌دهند؟

طبق این گزارش، سیاست‌های اتخاذ شده از سوی نظام‌های سیاسی تأثیر مستقیمی در حیات احزاب سیاسی دارند. دولت‌ها بسته به رویکرد سیاست‌های حزبی خود می‌توانند احزاب سیاسی را به موجب قوانین و مقرراتی منع و محدود و یا آن‌ها را تشویق و تقویت کنند. در کل سیاست‌هایی که نظام‌های سیاسی درباره احزاب سیاسی اتخاذ میی کنند، یا در جهت کنترل و درنتیجه تضعیف احزاب سیاسی و یا در جهت تشویق و تقویت آنهاست.

بر اساس این گزارش، نظام‌های سیاسی از طریق مجموعه قوانین و مقرراتی که در خصوص احزاب سیاسی تصویب و اجرا می‌نمایند، سیاست‌های خود را بر احزاب سیاسی اعمال می‌کنند. این قوانین و مقررات عمدتاً شامل اصولی از قانون اساسی، قانون خاص احزاب سیاسی، مواد و فصولی از قانون انتخابات، قانون تأمین مالی احزاب سیاسی، مقررات اداری، آرای دادگاه‌ها، رویه‌های قضایی، رویه‌های اداری پارلمان‌ها (آیین‌نامه‌های داخلی مجالس قانونگذاری) و سایر قوانین است.


همچنین، یافته‌های این گزارش نشان می دهد که سیاستگذاری درخصوص احزاب سیاسی عمدتاً موضوعاتی مانند شناسایی و جایگاه احزاب، تأسیس و ثبت احزاب، عضویت در حزب، سازمان و تشکیلات داخلی، مسائل مالی، دامنه و محدودیت فعالیت‌ها و مجازات احزاب، نحوه شرکت در انتخابات، و نحوه حضور در پارلمان را شامل می‌شود. نظام‌های سیاسی، بسته به شرایط تاریخی، سیاسی و اجتماعی خود و تصوری که از کارکرد‌های مثبت و منفی حزب برای جامعه و نظام سیاسی دارند اقدام به سیاستگذاری درخصوص موضوعات مذکور می‌کنند و هر رویکردی که آن‌ها برای تنظیم و ساماندهی چنین اموری در پیش بگیرند بر کارآمدی یا ناکارآمدی احزاب سیاسی تأثیر مستقیم می‌گذارد.

این گزارش مدعی است که در کل، رویکرد‌های قوانین حزبی را می‌توان از دو جنبه محتوایی و شکلی طبقه‌بندی و ارزیابی کرد. به لحاظ محتوایی قوانین حزبی در دو دسته قوانین کنترل‌کننده یا محدود‌کننده و قوانین تشویق‌کننده یا تقویت‌کننده و به لحاظ شکلی به قوانین حداقلی و قوانین حداکثری قابل تقسیم هستند. بر این اساس، همه انواع قوانین حزبی را می‌توان در چهار دسته: ۱) قوانین حداقلیِ کنترلی و محدود کننده، ۲) قوانین حداقلی تشویقی و تقویت‌کننده، ۳) قوانین حداکثریِ کنترلی و محدود‌کننده، و ۴) قوانین حداکثری تشویقی و تقویت‌کننده جای داد.