وقتی که راهداری راه را بر باربران آنلاین می‌بندد!
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بر اساس سال‌نامه آماری سازمان راهداری در سال ۱۳۹۹ سهم حملونقل جاده‌ای در حمل کالا حدود ۹۰ درصد بوده و در این سال ۳۲ میلیون بارنامه به ارزش حدودی ۱۸۰ هزار میلیارد تومان صادرشده و میزان بار ۵۰۰ میلیون تُن بوده است. این اعداد و ارقام نشان از گستردگی فعالیت شبکه حملونقل کالا در کشور و ضرورت ساماندهی باربری دارد.
حدود ۳۶۵ هزار وسایل نقلیه عمومی بار در کشور فعالیت دارند که بر حسب مالکیت سهم ملکی راننده در حدود ۸۰.۳ درصد، سهم ملکی شخص دیگر ۷.۶، سهم ملکی شرکت ۶.۵ و سهم ملکی شراکتی در حدود ۵.۶ درصد است. سهم بالای ملکی راننده از وسایل نقلیه عمومی نشان‌دهنده‌ی اهمیت ساماندهی این بخش و تأثیرگذاری آن در حملونقل جاده‌ای است.
در عصر ارتباطات قرار داریم و دنیا به دهکده‌ای جهانی تبدیل شده است؛ در سالیان اخیر بسیاری از امور به شیوه الکترونیک درحال انجام است، اما حملونقل بار از این قافله جا مانده است. حملونقل یکی از بخش‌های مهم صنعت و خدمات به‌شمار می‌رود، اما متأسفانه این بخش کماکان به شیوه قدیمی فعالیت دارد و خلأ حضور شرکت‌های باربری آنلاین حس می‌شود. در این سال‌ها شرایط برای ورود و حضور پلتفرم‌ها در بازار حملونقل و صدور بارنامه الکترونیکی مهیا است و این پلتفرم‌ها می‌توانند مستقیم راننده را به صاحب و دریافت‌کننده بار متصل کنند.
سازمان راهداری اجازه صدور بارنامه را به بازارگاه‌ها نداد
بازارگاه یکی از این پلتفرم‌ها است، اما سازمان راهداری اجازه صدور بارنامه را به بازارگاه‌ها نداد و تنها شرکت‌های باربری اجازه صدور بارنامه را دارند. باید یک نکته را متذکر شد که سازمان راهداری اجازه صدور بارنامه الکترونیکی را تحت مجوز شرکت بزرگ‌مقیاس هوشمند صادر کرده، اما با شرایطی نظیر تهیه حداقل ۱۰۰ وسیله نقلیه باری ملکی و یا واگذاری ۳۰ درصد سهام بازارگاه‌ها به شرکت‌های باربری سراسری سنگ بزرگی جلوی پای باربری آنلاین انداخته است. البته باید بگوییم که صاحبان باربری‌ها اغلب مسئولین سابق راهداری هستند که نسبت به باربری آنلاین و ورود پتلفرم‌ها به این حوزه مقاومت دارند.
کاهش بهره‌وری سیستم، افزایش قیمت تمام‌شده کالا، شفاف نبودن عملکرد رانندگان و تضعیف باربری کشور ازجمله معایب سیستم حملونقل به شیوه قدیمی است.
بهره‌وری پایین سیستم باربری فعلی
به‌دلیل الکترونیکی نبودن سیستم باربری بسیاری از وسایل نقلیه بدون بار هستند و همین‌امر موجب افزایش هزینه سوخت و هدررفت آن در کشور می‌شود، اما با سیستم الکترونیکی جلوی این هدررفت گرفته می‌شود.
در سیستم قدیمی راننده برای تحویل گرفتن بار در باربری حاضر شده و بارنامه را تحویل بگیرد و این درحالی است که در سیستم الکترونیکی این حضور حذف و بارنامه الکترونیکی و به‌صورت آنلاین صادر می‌شود؛ برای رانندگان نیز مقصد بار و مبلغ دریافتی بسیار مهم است و حتی راننده‌ای برای انتخاب بار دلخواه خو ممکن است تا هفت روز منتظر باشد، اما در باربری آنلاین این مشکل حل می‌شود. ازسویی دیگر تولیدکنندگان مواد غذایی و کشاورزی باید دسترسی سریع به رانندگان داشته باشند که این امکان در باربری آنلاین وجود دارد و جلوی فساد مواد غذایی و ضرر تولیدکنندگان نیز گرفته می‌شود.
در مقوله محصولات کشاورزی تعدد واسطه موجب افزایش قیمت تمام شده محصول می‌شود، اما در باربری آنلاین واسطه‌ها حذف می‌شود، در سیستم سنتی نیز تولیدکننده امکان دریافت مجوز را ندارد و افرادی به عنوان متصدی و واسط بین تولیدکننده و باربری ایفای نقش می‌کنند و بار را به باربری تحویل می‌دهند. گاهی نیز شرکت‌های باربری نمی‌توانند برای راننده بار پیدا کنند، در اینجا افرادی در جایگاه جارچی برای رانندگان بار پیدا کرده و واسط این دو می‌شود. حضور این واسطه‌ها موجب قیمت تمام شده کالا در کشور می‌شود. البته حضور این واسطه‌ها گاهی موجب کاهش ۶۰ درصدی درآمد رانندگان نیز شده است.
شفافیت عملکرد رانندگان
به‌دلیل سیستم سنتی باربری‌ها معمولاً صاحبان بار به‌دنبال این هستند بار خود را به راننده امین بسپارند تا بار را سالم و به‌موقع تحویل دهند؛ عده‌ای واسط رانندگان مناسب را می‌شناسند که آنان را به صاحبان بار معرفی کرده و حق دلالی دریافت می‌کنند که باز هم این امر موجب افزایش قیمت تمام شده کالا می‌شود. این مشکل نیز در باربری آنلاین قابل حل است، درجالیکه در تاکسی‌های اینترنتی تجربه خوبی وجود دارد و رانندگان می‌دانند که دریافت هزینه آنان وابسته به رفتار و نحوه عملکرد خود است؛ لذا در باربری آنلاین می‌توان پرداخت هزینه را منوط به تحویل سالم و به موقع بار منوط و از ادامه فعالیت رانندگان متخلف جلوگیری کرد.
اعمال تغییرات غیرقانونی در بارنامه
سهم ۹ درصدی دولت و ۸ درصدی شرکت‌های باربری از روی اعداد بارنامه حساب می‌شود، برای همین شرکت‌های باربری برای کاهش سهم دولت و افزایش سهم خود بارنامه‌ها را دستکاری می‌کنند که این امکان در باربری آنلاین وجود ندارد و حتی درآمد دولت نیز افزایش پیدا می‌کند. بارنامه به‌صورت آنلاین و فیزیکی صادر می‌شود که شرکت‌های باربری برای دور زدن قانون بارنامه‌های آنلاین سوری صادر می‌کنند؛ برای مثال کالایی که از تهران به بندرعباس ارسال می‌شود، شرکت‌های باربری در سامانه بارنامه را از مبدا تهران به مقصد قزوین صادر، اما در نسخه فیزیکی شهر مقصد را به‌درستی وارد می‌کنند تا راننده هنگام حمل بار به مشکل برنخورد. درواقع در این مثال شرکت باربری کمیسیون راهداری ۹ درصد بارنامه را برای مسیر تهران به قزوین پرداخت، اما هزینه حمل بار تهران تا بندرعباس را از صاحب بار دریافت می‌کند.
در پایان باید نکته ذکر شود که تائید مبدا و مقصد بار با GPS راننده، احراز هویت الکترونیکی او، تائید الکترونیکی وسایل نقلیه با کارت ماشین، پرداخت امن الکترونیکی دستمزد راننده و مدیریت متمرکز و قابل دسترس بار‌های اولویت‌دار و حاکمیتی ازجمله مزایای باربری آنلاین به شمار می‌رود.