عضویت ایران در شانگهای چه مزیت‌هایی برای اقتصاد دارد؟

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ طی شهریور ماه سال جاری ایران به طور رسمی به عضویت سازمان همکاری‌های شانگهای درآمد. این سازمان از اواسط دهه ۹۰ میلادی تشکیل شد و به مرور زمان اعضای جدیدی را جذب کرد. با افزایش اعضای این سازمان شاهد گسترش آن بودیم تا جایی که می‌توان گفت در حال حاضر شانگهای به یکی از نهاد‌های مهم در منطقه تبدیل شده است. حال که ایران به عضویت این سازمان درآمده است می‌توان انتظار بهره برداری از امتیازات اقتصادی آن را داشت.

دانشجو در رابطه با اثرات اقتصادی این عضویت با علیرضا شیر محمدی، کارشناس اقتصاد بین الملل و استاد دانشگاه، گفتگو کرد که مشروح آن تقدیم می‌گردد:

دانشجو: عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای چه گونه می‌تواند به اقتصاد ایران کمک کند؟

در حقیقت سازمان شانگهای یکی از سازمان‌های مهم و تاثیر گذار در منطقه است. سابقه ایجاد اینگونه اتحادیه‌ها و سازمان‌ها در منطقه ما با توجه به سوابق تاریخی و فرهنگی خیلی زیاد نیست، اما این سازمان که هدف اولیه آن غیر نظامی سازی مرز بین چین و شوروی سابق بود تبدیل به یک سازمان سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی شده است. یکی از استراتژی‌های ایران نگاه به شرق و نگاه به همسایگان بوده است، لذا اولویت در الحاق و عضویت دائم در این سازمان بود که این اتفاق افتاد.

اگر چه این سازمان را با یک نگاه سیاسی و امنیتی باید دید، اما یک سال بعد از شروع فعالیت‌های این سازمان موضوع همکاری‌های اقتصادی مورد توجه همه اعضاء قرارگرفت. چین اولین پیشنهاد دهنده در این زمینه بود که یک برنامه بلند مدت را برای ایجاد یک منطقه آزاد تجاری ارائه داد که به دنبال آن چندین برنامه‌ی دیگر در این سازمان پیشبینی شد و به امضاء همه اعضا رسید. امروز حضور ایران در این پیمان بین المللی می‌تواند برای ایران و همچنین برای دیگر اعضای این سازمان مفید  باشد. در دیپلماسی اقتصادی باید منافع طرف مقابل را در کنار منافع خود در نظر گرفت و اگر با این نگاه در سازمان‌های بین المللی حضور پیدا کنیم می‌توانیم منافع اقتصادی بزرگی را بدست آوریم. به عنوان مثال در نظر بگیرید که در صورت پیوستن ایران به این سازمان کشور‌های عضو می‌توانند دسترسی راحت‌تری به آب‌های آزاد داشته باشند. کشور‌های عضو در مناطقی واقع شده اند که دسترسی شان به آب‌های آزاد سخت است و حضور ایران در این سازمان می‌تواند دسترسی آن‌ها را به این آب‌های تسهیل کند، حتی برخی کشور‌ها که دسترسی بیشتری نسبت به دیگر اعضا به آبه‌های آزاد دارند با استفاده از مسیر ایران می‌توانند از برخی مزاحمت‌های آمریکا در آب‌های بین المللی به دور باشند و مسیر کوتاه‌تری را طی کنند.

اگر نگاه ایران در حوزه اقتصادی روی موضوع استفاده از سرمایه این کشور‌ها برای توسعه زیرساخت‌های حمل دریایی، جاده‌ای و ریلی متمرکز شود، ایران می‌تواند فرصت میلیارد‌ها دلار سرمایه گذاری را به اعضاء معرفی کند. از آنجایی که این فرصت‌های سرمایه گذاری با اهداف دیگر اعضای پیمان شانگهای هماهنگی دارد لذا می‌توان از آن‌ها بهره برداری کرد. به این واسطه مشاغل زیادی در ایران به وجود خواهد آمد، راه‌های دسترسی به ایران خصوصا در مسیر کریدور شمال جنوب توسعه پیدا خواهند کرد، ناوگان حمل و نقل گسترش یافته و از همه مهم‌تر در دریای خزر زیر ساخت‌های حمل نقل ایران توسعه خواهد یافت.

به جز حوزه حمل و نقل در حوزه‌های دیگر مثل بخش آب می‌توان شاهد تغییرات بود. یکی از موضوعاتی که مد نظر پیمان شانگهای است تامین آب شیرین برای کشور‌های عضو است تا شاهد شرایط بحران نباشند. ایران یکی از کشور‌هایی است که هم می‌تواند دسترسی آب خلیج فارس را به این منطقه داشته باشد و هم می‌تواند از دریای خزر استفاده کند برای اینکهد آب را وارد کشور کند و بحران‌های خودش را مدیریت کند.

در حوزه‌های دیگر مثل حوزه انرژی که یکی از مهمترین مسائل است، با توجه به اینکه اعضای شانگهای می‌دانند ایران دارای دومین مخازن گاز جهان بوده و موضوع تامین انرژی موضوع پر چالشی در دنیا است می توان شاهد تحول بود. از آنجایی که روسیه پیشنهاد تشکیل یک باشگاه انرژی در پیمان شانگهای را داده است ایران می‌تواند شاهد توسعه بخش انرژی و افزایش صادرات گاز خودش باشد.

به جز این رئوس کلی می‌توان به منافع جانبی عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای اشاره کرد. به عنوان مثال شاهد این هستیم ترکمنستان بعد از سال‌ها سخت گیری در حوزه ترانزیت به ایران، با کاهش تعرفه‌های اجازه داده است ترانزیت از مسیر ترکمنستان به کشور‌های واقع در شمال این کشور به راحتی صورت بگیرد. این سهولت در ترانزیت را می‌توان از منافع اقتصادی حضور ایران در شانگهای دانست.

سازمان شانگهای با توجه به این که  حدود ۴۲ درصد جمعیت جهان و ۲۵ درصد تولید ناخالص داخلی دنیا را به خود اختصاص می دهد، موضوع تسهیل روابط بانکی را بین کشور‌های عضو پیگیری می کند و به دنبال این است که از پول مشترک یا پول کشور‌های عضو استفاده نماید. وجود این امکان همزان با عضویت هند، روسیه و چین در این سازمان می‌تواند یک پهنه جدید در زمینه توسعه قرارداد‌های بین المللی را برای ایران به همراه داشته باشد.

موضوع نفت هم دارای اهمیت ویژه‌ای در این پیمان می‌باشد. باتوجه به اینکه سرمایه گذاری در بهره برداری از مخازن نفتی و گاز یکی از موضوعات جدی در سازمان همکاری‌های شانگهای به حساب می آید، می‌توان بیان کرد هم‌پوشانی گسترده‌ای بین مسائل اقتصاد ایران با موضوعات شانگهای وجود دارد و ایران می‌تواند سرمایه‌های خارجی را به سمت رفع چالش‌های خودش هدایت کند. ایران می‌تواند با استفاده از این موقعیت هم مشکلات اقتصاد خودش را حل کند هم با توجه به اینکه سه عضو چین، هند و روسیه  که حائز رتبه‌های برتر در اقتصاد جهانی هستند، در این پیمان بین المللی حضور دارند درآمد‌های خوبی را جذب کند.

همانگونه که انعقاد توافق نامه تجارت ترجیحی با کشور‌های اوراسیا یک اتفاق بزرگ بود، الحاق ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای نیز یک اتفاق بزرگ به حساب می‌آید. باید توجه کرد که چه گونگی بهره برداری از این موقعیت به نحوی که بیشترین نفع را برای اقتصاد ایران داشته باشد باید بررسی گردد. لازم است اندیشکده‌های ما، دانشکده‌های اقتصاد و مراکز پژوهشی روی این موضوع متمرکز شوند که چگونه می‌توان دغدغه‌های سازمان همکاری‌های شانگهای را برای خود تبدیل به یک فرصت کنیم که نمومه‌ای از آن را در زمینه ترانزیت اشاره کردم. باید توجه داشت که سازمان همکاری‌های شانگهای صرفا در حوزه سیاسی، اقتصادی و امنیتی فعال نیست بلکه در حوزه فرهنگی نیز فعالیت دارد که این عرصه می‌تواند زمینه ساز توسعه اقتصادی هر کشور باشد.