به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ بازار‌های طلا و ارز طی هفته گذشته نوسانی بود، اما بانک مرکزی که در یک‌سال گذشته سیاست حضور فعال به‌عنوان بازارساز را در دستور کار قرار داده، این بار هم بیکار ننشست و بسته‌ای از سیاست‌های متنوع را برای مدیریت بازار روی میز گذاشت.
با ابتکار بانک مرکزی از همین امروز «سامانه برخط صرافی‌ها برای فروش ارز» شروع به کار می‌کند. همچنین از این هفته «گواهی سکه بهار آزادی» عرضه خواهد شد و «تولید سکه از طلای آب‌شده»، آن هم با همکاری بخش خصوص و نظارت بانک مرکزی کلید می‌خورد.
علاوه بر این رئیس‌کل بانک مرکزی از برنامه دولت برای «حذف مالیات بر سود سپرده اشخاص حقوقی از بودجه ۱۴۰۱» خبر داده که می‌تواند انگیزه خروج پول‌های بزرگ از حساب‌های بانکی را خنثی کند.
در مجموع به نظر می‌رسد ابزار‌هایی که بانک مرکزی تدارک دیده، از جنس بازار است و نشان می‌دهد ساکنان خیابان میرداماد از پشت دیوار‌های شیشه‌ای بانک مرکزی، کف بازار را به‌خوبی می‌بینند و زبانش را می‌فهمند و لذا امید است این تدابیر تأثیر خوبی بر آرامش بازار داشته باشد.
درک درست از فرایند بازار
برای درک بهتر نوسانات هفته گذشته و تأثیر سیاست‌های بانک مرکزی، باید در ابتدا تصویر درستی از مؤلفه‌های بنیادی بازار و شیوه کارکرد آنها داشته باشیم. با دریافت این سازوکار، هم علت نوسانات و هم راهکار‌های بازگشت به تعادل آشکار می‌گردد.
بازار ارز و طلا هم مانند سایر بازار‌های اقتصادی، دو سمت عرضه و تقاضا دارند که زورآزمایی آنها، جهت حرکت بازار را نشان می‌دهد. هرچه عرضه بیشتر باشد، رقابت بیشتر و قیمت‌ها متعادل می‌شود و اگر عرضه عقب بیفتد، زمینه برای افزایش قیمت مهیا خواهد شد.
البته برخی اتفاقات می‌تواند سمت عرضه یا تقاضا را دچار التهاب کند؛ مثلاً تحریم‌های خارجی و ممانعت از وصول درآمد‌های نفتی ایران در سال‌های گذشته سمت عرضه ارز را تحت فشار قرار داده بود که در یک سال اخیر تا حدود زیادی این مشکل کنار رفته است. همچنین برخی اتفاقات سیاسی داخلی و خارجی باعث ایجاد موج‌های زودگذر تقاضای کاذب شده که پس از مدتی فروکش کرده است؛ بنابراین باید پیش از هر تحلیلی، درک درستی از نیرو‌های عرضه و تقاضا در بازار ارز ایران داشته باشیم.
عرضه قدرتمند
اعداد و ارقام نشان می‌دهد وضعیت سمت عرضه در بازار ارز ایران بسیار خوب است. رئیس‌کل بانک مرکزی روز پنجشنبه هفته گذشته در تشریح برنامه‌های این بانک برای مدیریت بازار ارز اعلام کرد: «در حال حاضر، در سامانه نیما عرضه‌ها به‌مراتب بیش از تقاضاست. برای نمونه از ابتدای سال تا روز چهارشنبه ۱۱ آبان‌ماه حدود ۲۶.۵ میلیارد دلار در سامانه نیما معامله انجام شده است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۷ درصد در سامانه یاد شده در عرضه‌ها و معاملات رشد داشتیم. همچنین کل تأمین ارز برای واردات کشور در بازه زمانی یاد شده معادل ۳۸.۵ میلیارد دلار بوده است که نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۲۲ درصد رشد داشته است».
علی صالح‌آبادی درباره معاملات اسکناس هم توضیح داد: «۱.۵ میلیارد دلار حجم معاملات اسکناس بوده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۴۰ درصد رشد کرده است؛ بنابراین از نظر عرضه وضعیت مطلوبی داریم و مشکلی خاصی در زمینه عرضه ارز وجود ندارد».
وی بر این نکته هم تأکید کرد که «مقرر شده است در سامانه نیما عرضه‌ها در زمینه ارز‌هایی که مورد اقبال بخش خصوصی است و تقاضای بیشتری دارد، همچنان تداوم یابد و تقاضایی که برای نیاز‌های واقعی مردم وجود دارد پوشش داده شود».
پرشدن دست بازارساز از آنجا به‌دست‌آمده که دولت سیزدهم طی یک سال گذشته راهکار‌های ابتکاری برای فروش نفت و بازگشت درآمد‌های آن به کار بسته و هم‌زمان توسعه تجارت خارجی را با همه توان دنبال نموده و تسهیلاتی برای بازگشت ارز صادرکنندگان ارائه کرده است.
در تصدیق وضعیت مطلوب ارزی کشور، صندوق بین‌المللی پول هم در جدیدترین گزارش خود ذخایر ارزی واقعی ایران را ۱۲۲ میلیارد دلار اعلام و ایران را به‌عنوان سومین کشور بزرگ دارنده ذخایر ارزی در منطقه غرب آسیا، شمال آفریقا و آسیای مرکزی معرفی کرده است.
ریشه‌یابی تقاضای سفته‌بازانه
این خبر‌ها پیام مهمی به بازار مخابره می‌کند که مشکلی در سمت عرضه وجود ندارد، بنابراین نوسانات هفته گذشته بازار ارز و متعاقباً بازار طلا را باید در سمت تقاضا جستجو کرد که از قضا بانک مرکزی بسته سیاستی خود را بر این بخش متمرکز نموده است.
جریان رسانه‌ای که طی دو ماه گذشته به فضای روانی جامعه هجوم آورده و بحران‌سازی مصنوعی را با مشکلات اقتصادی پیوند زده، طی یک هفته گذشته، به سمت بحرانی جلوه دادن اقتصاد کشور روی آورده است تا بدین‌گونه تقاضای احساسی در عموم جامعه شکل بگیرد که یکی از دلایل تشکیل صف در برابر صرافی‌ها، همین فضاسازی‌ها بوده است.
در این زمینه مجید رضا حریری؛ از اعضای ارشد اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با خبرنگار ایبِنا، ضمن یادآوری مسائلی که به بحران‌های اقتصادی شدت بیشتری می‌دهد، تصریح کرد: «اتفاقات اخیر در حوزه داخلی متأسفانه مقداری سطح انتظار تورمی را بالا برده و منجر به مسائلی شده که تقاضای دلار به‌صورت اسکناس را افزایش داده است. طبیعی است وقتی بحران سیاسی داخلی و خارجی پیش می‌آید انتظارات فزاینده و تقاضا‌های کاذب بسیاری را به بازار هدایت می‌کند».
وی این نکته را هم تذکر داد که «پول‌هایی که اشخاص حقیقی از بورس در یک ماه اخیر خارج و به بازار‌های موازی مانند مسکن، خودرو، ارز و طلا منتقل کردند منجر به نوسانات بزرگی در این بازار‌ها شده که اینک شاهد تخلیه این هیجانات در بازار ارز هستیم. به‌هرحال چالش‌های امروز اقتصاد شاید به شکل اقتصادی قابل‌تحلیل نباشد چرا که بیشتر حاصل از هیجانات موقتی است».
مدیریت هوشمند در برابر بحران‌سازی
بانک مرکزی در مواجهه با این فضا، از راهکار‌های خود برای اولاً؛ تفکیک تقاضای واقعی از سفته‌بازی و ثانیاً؛ مدیریت تقاضای واقعی رونمایی کرده است.
یکی از برنامه‌های بانک مرکزی تسهیل مبادلات ارزی مردم است. در این راستا سامانه برخط صرافی‌ها، با هدف تسهیل ارائه خدمات به متقاضیان از امروز فعالیت خود را آغاز کرد.
افرادی که متقاضی خرید ارز هستند می‌توانند به‌جای مراجعه حضوری به صرافی‌ها ابتدا درخواست خود را ثبت و پس از احراز هویت، برای دریافت ارز به صرافی مراجعه کنند. این اقدام به‌سهولت و دسترسی به معاملات ارزی و جلوگیری از سوءاستفاده دلالان از مردم و تشکیل صف در برابر صرافی‌ها کمک خواهد کرد.
ارائه گواهی سپرده سکه
معمولاً نوسانات بازار ارز و طلا با یکدیگر پیوند خورده‌اند و مدیریت تقاضا باید به طور هم‌زمان در این بازار‌ها صورت بگیرد. به همین علت علی صالح‌آبادی پنجشنبه گذشته از دو تصمیم مهم بانک مرکزی در این زمینه رونمایی کرد. او اعلام کرد که از هفته جاری گواهی سپرده سکه طلا از طریق بورس عرضه می‌شود. این اوراق معاف از مالیات بوده و با سررسید شش‌ماهه، منتشر خواهد شد.
صالح‌آبادی همچنین توضیح داد: «تسویه اوراق سکه بهار آزادی، به قیمت روز و معاملات ثانویه آن در بورس امکان‌پذیر است؛ بنابراین این اوراق ابزار جدیدی است که می‌تواند متقاضیان سرمایه‌گذاری در بازار سکه را جذب و به تعادل بازار کمک کند».
ضرب سکه با همکاری بخش خصوصی
رئیس‌کل بانک مرکزی خبر داد: باتوجه‌به حباب موجود و تقاضای فعالان بخش خصوصی از بانک مرکزی، مقرر شد طلای آب شده ارائه و سپس به سکه تبدیل و در بازار عرضه شود. این موضوع تحت نظارت بانک مرکزی خواهد بود و البته توسط بخش خصوصی می‌تواند این کار انجام شود.
به اعتقاد صاحب‌نظران تصمیمات دوگانه سیاست‌گذار پولی ازیک‌طرف عرضه سکه را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر با ارائه گواهی سکه، تقاضا برای سکه فیزیکی را می‌کاهد که هر دو این موارد به مدیریت تقاضا و فروکش کردن تب تقاضا کمک خواهد کرد.
مدیریت نقدینگی
لازم به یادآوری است که ریشه بسیاری از مشکلات اقتصادی ایران نقدینگی سرسام‌آور تولید شده در سال‌های گذشته به‌ویژه در دهه ۹۰ است. این سیل نقدینگی که با رشد اقتصادی نزدیک به صفر در این دهه همراه گردید، به تورم‌های زیاد و ریشه‌دار انجامید که هنوز گریبان‌گیر کشور است. بااین‌حال دولت سیزدهم در یک‌سال اخیر توانسته افسار تورم افسارگسیخته را بکشد؛ ولی هنوز تا نقطه مطلوب راه زیادی مانده است.
نرخ رشد نقدینگی (دوازده‌ماهه) از ۴۰.۵ درصد در آغاز بکار دولت سیزدهم در پایان شهریور پارسال به ۳۵ درصد در پایان شهریور ۱۴۰۱ کاهش یافته و رشد پایه پولی در دوازده ماهه منتهی به شهریورماه سال ۱۴۰۱ هم ۳۳.۱ درصد بوده است. این در حالی است که نرخ رشد پایه پولی در پایان شهریور ۱۴۰۰ رقم ۳۹.۵ درصد را ثبت کرده بود.
با ادامه این روند که به کنترل تورم هم انجامیده، امید است زمینه اصلی بروز تورم و نوسان قیمتی در بازار‌ها از جمله بازار طلا و ارز برچیده شود.
منبع: ایبِنا