یادداشت/
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، یک روز پس از اوج گرفتن اعتراضات ماه گذشته در شهر‌های جنوبی اردن در واکنش به گران شدن قیمت سوخت که منجر به کشته شدن معاون رئیس پلیس ومجروح شدن ۴۹ نیروی امنیتی شد، آرامش شکننده به مناطق جنوبی اردن بازگشته است. منابع رسانه‌ای اردن، اما اعلام کردند با توجه به فراخوان گروه‌های مختلف برای تداوم اعتراضات، احتمال تشدید اعتراضات وجود خواهد شد.
اقتصاد کشور اردن به دلیل فقر منابع داخلی و در اختیار نداشتن درآمد‌های ثابت، وابسته به کمک‌های خارجی است
و دولت برای جبران کسری بودجه یک میلیارد دلاری مجبور است گزینه افزایش قیمت کالا‌های اساسی و مالیات را فعال کند.
ناظران سیاسی، اما مشکلات فعلی اردن را در پازل مواضع این کشور در پرونده‌های منطقه‌ای بررسی میکنند.
از سرپیچی کلید دار بیت المقدس تا تنبیه خادمین حرمین شرفین!
دولت اردن به عنوان متولی اماکن مقدس مسلمانان در بیت المقدس از سیاست ترامپ مبنی بر به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم اشغالگر قدس، حمایت نکرد. پادشاهی اردن که همواره به دلیل موقعیت جغرافیایی و همسایگی با فلسطین، نقش و جایگاه محوری داشته است بیش از سایر بازیگران منطقه از تصمیم آمریکا متأثر شد و با مخالفتش مورد خشم پادشاهی سعودی قرار گرفت.
سعودی‌ها هنگامی که ائتلاف ضد یمن را شکل دادند اردن را به عنوان یک پیش فرض در محاسبات خود وارد کرده بودند.
اما هنگامی که حمله به یمن آغاز شد، اردن وارد معرکه جنگ نشد و با وجود اصرار‌های ریاض، هیچ گاه نیرو برای حمله به یمن اعزام نکرد.
اقدامیکه بن سلمان آنرا با قطع کمک‌های مالی چند ده میلیون دلاری به امان پاسخ داد.
و اردن در یک اقدام تلافی جویانه، بازداشت «باسم عوض الله»، را به جرم دست داشتن در طرح‌های خرابکارانه با هدف برهم زدن امنیت و ثبات این کشور، در دستور کار خود قرار داد.
دستگیری مشاور پیشین ولیعهد سعودی آنهم در شرایطی که رسانه‌های جهان بن سلمان را به صحنه گردانی کودتای نافرجام اردن متهم میکردند، پادشاه اردن را به ریاض کشاند تا احتمالا قطع روابط و همکاری‌های منطقه‌ای را با سعودی‌ها اعلام کند.
یدیعوت آحارونوت در همین رابطه و به نقل از منابع مذکور نوشت: ولیعهد سعودی و یکی از رهبران امارت‌های امارات که به نظر می‌رسد امارت ابوظبی باشد، شرکای محرمانه تلاش ناکام برای انجام کودتا در اردن هستند؛ و باسم عوض الله، وزیر دارایی سابق اردن که به نزدیکی با عبدالله دوم شهرت داشت، به حلقه پیوند خاندان سلطنتی عربستان و شاهزادگان در اردن تبدیل شده بود و خبر خیانت او به ملک عبدالله و پیوستن او به هواداران ولیعهد مخلوع اردن چنان برای پادشاه سخت بود که بدون فوت وقت خود را به ریاض رساند.
از سوی دیگر، روزنامه عبری زبان "یسرائیل هیوم" فاش کرد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی نیز از رخداد‌های اخیر اردن که در پس پرده و مخفیانه در حال انجام بود، مطلع بوده؛ و بدون شک نتانیاهو خوشحال میشود از شر عبدالله دوم خلاص شود و به جای او یک حاکم اردنی دیگری را ببیند تا دیگر لازم نباشد برای پیشبردسیاست‌های خود در اورشلیم، چانه زنی کند.
در پی همین اتفاقات بود که موضع اردن به رقبای منطقه‌ای عربستان و اسراییل از جمله دولت سوریه نزدیک شد.
دشمنان قدیم، دوستان جدید
از زمان آغاز بحران سوریه اردن یکی از طرف‌های اصلی در این بحران بود.
انتقال سلاح و جابه جایی نیرو از مرز‌های اردن از زمان آغاز بحران در سوریه صورت میگرفت.
یکی از منابع درآمدی ثابت اردن، مسیر ترانزیت کالا از سوریه به اردن و از طریق بزرگراه حلب، حمص، دمشق، درعا بوده است.
اردنی‌ها که در طول بحران 7 سال گذشته این درآمد ثابت را از دست داده اند، با قدرت گرفتن بشار به دنبال برگشت این مسیر به مدار تجاری قبلی خود هستند، اقدامیکه با تایید تهران میتواند تا حد زیادی اردن را از بحران اقتصادی اخیر خلاص کند.
روابط امان و تهران پس از حمایت اردن از عراق در جنگ میان عراق و ایران در دهه هشتاد میلادی، شاهد گسستی بود که نزدیک به دو دهه به طول انجامید.
گزارشات غیر رسمی اخیر، اما حاکی از آنند که سلسله نشست‌هایی میان نمایندگان ایران و اردن به میزبانی بغداد در حال انجام است.
حسن الدعجه، استاد اردنی مطالعات استراتژیک در گفتگو با آناتولی گفت: «هدف از برگزاری نشست سران کشور‌های عربی با جو بایدن در عربستان، عدم ایجاد یک جنگ منطقه‌ای جدید و تلاش برای تنش‌زدایی برای دستیابی به گذرگاه‌های ایمن دریایی و هوایی در منطقه و تمرکز بر پرونده نفت و گاز برای پر کردن خلا انرژی روسیه در بازار‌های جهانی است.»
و اظهارات جدید نخست وزیر اردن در قبال ایران به عنوان نوعی تاکتیک مقابله با این موج آمریکایی در نظر گرفته میشود و احتمالا در آینده بازگشت توازن در روابط میان دو کشور را شاهد خواهیم بود.
این استاد مطالعات استراتژیک خاطرنشان کرد که بعید نیست موضع گیری اخیر اردن در قبال ایران باعث ایجاد راهی برای تقویت روابط تجاری با ایران شود که در حال حاضر به بیش از 13 میلیون دلار نمی‌رسد.
اردن اکنون متحد ایران است!
ادی کوهن عضو سابق نهاد‌های امنیتی رژیم صهیونیستی در گزارشی که توسط اندیشکده بگین السادات منتشر شده است، مینویسد: «قرارداد صادرات نفت عراق از طریق اردن به اروپا در واقع صادرات انرژی تحت کنترل ایران است. رسانه‌های اردنی حالا بدون روتوش از احتمال یک میلیون زائر ایرانی میگویند که امکان دارد سالانه به مزار جعفر ابن علی که در جنگ با امپراتوری روم شرقی حضور داشته، عزیمت کنند.»
کوهن در ادامه میگوید: «حرم جعفر ابن علی برای شیعیان مقدس است. اما بذلیل اینکه بر مبنای عقاید سنی‌ها اینکار مورد پذیرش نیست، زیارت این مکان تا سال‌ها ممنوع بوده است. با این وجود ملک عبدالله شخصا از این مکان بازدید کرد تا ضمن بازگشایی، امر زیارت را مشروعیت ببخشد.»
پایگاه‌های خبری اردن نیز مکررا این ادعا را تکرار کردند که ایران در نظر دارد در شهر کراک که آرامگاه جعفر ابن علی است، فرودگاه احداث کند و این ادعای قدیمی دوباره نقل محافل شده که ایران احتمالا با تعهدی 30 ساله نفت اردن را تامین خواهد کرد.
پیشنهاد وسوسه کننده‌ای که برای مختصات اقتصادی اردن میتواند همان نقطه عطفی باشد که امان را از کمک‌های مالی و باج خواهی‌های منطقه‌ای سعودی‌ها خلاص کند؛ و در صورتیکه اردن همچنان به فکر تنوع سبد مشارکتی خود در منطقه باشد، جبهه شرقی صهیونیست‌ها از بلندی‌های جولان تا نوار مرزی اردن تحت اختیار نیرو‌های همفکر با جمهوری اسلامی خواهد بود.
دور زدن، آزاد!
نمونه‌های این چرخش‌های استراتژیک، اما در طی سالیان گذشته بار‌ها در منازعات بین المللی نقشه بازی جنگ را عوض کرده است. شاید بهترین نمونه از این موضوع را بتوان در سرزمین عراقی جستجو کرد که در دهه 1980 میلادی دشمن در رده دشمنان ایران طبقه بندی میشد، ولی بعد‌ها در زمره نزدیکترین دوستان ایران قرار گرفت اتفاقی که میتواند برای در مناطق دیگری از جهان که بصورت سنتی و بلاقوه جزو دشمنان دور یا دوستان دور ایران تعریف میشدند، با ابزار دیپلماسی پویا به دوستان نزدیک و متحدین راهبردی بدل شوند.
فاطمه علیزادنیا
ارسال نظرات