ترجیح رهبران قطر ادامه «تخاصم کنترل شده» در غزه است

گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو- رئوف توکلی؛ جنگ غزه در کنار تحولات بزرگی که در تغییر معادلات منطقه و جهان به همراه داشته است. ابعاد قدرت سیاسی و ژئوپلتیکی برخی دولت‌های منطقه را نیز پیش از بیش آشکار ساخته است.

قطر به عنوان کشوری که از ابتدای جنگ هفت اکتبر در کنار بازوی رسانه‌ای خود یعنی شبکه الجزیره که به ضرس قاطع می توان اذعان کرد یکی از اصلی‌ترین و یا مهم‌ترین رسانه پوشش دهنده تحولات غزه به شمار می‌رود و با سیاست خارجی منعطف خود نقش بسزایی در آتش بس هفت روزه در نوار غزه میان جنبش حماس و رژیم صهیونیستی از خود نشان داده است. بر همین اساس به منظور بررسی نقش‌آفرینی کشور قطر در حل چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با کامران کرمی، کارشناس کشورهای حوزه خلیج فارس به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن در زیر آمده است.

دانشجو: نقش قطر را در آتش بس و در مقیاس بزرگتر، در جنگ غزه چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در واقع محتمل بود این نقش قطر سپرده شود، چراکه هم کانال‌های ارتباطی خودش را با گروه‌های مقاومت از جمله حماس در سرزمین‌های اشغالی داشت و هم رابطه اش با جبهه مقاومت بسیار خوب بود؛ هم اینکه همزمان متحد ایالات متحده در منطقه خاورمیانه بود، چون قطر متحد غیر ناتوی خاورمیانه آمریکا است، از این لحاظ قطر به نسبت سایر بازیگران شورای همکاری خلیج فارس وزن بیشتری در این پروسه داشت. بنابراین قطری‌ها موفق شدند تا به‌وسیله این کانال های ارتباطی و مسائلی که نسبت به ارتباط با سایر بلوک‌ها و از جمله بلوک‌های متخاصم داشتند، بتوانند این نقش آفرینی را انجام بدهند. از مدت‌ها قبل مشخص بود که این قرعه به نام قطر رقم می خورد چراکه سایر بازیگران عملاً یا این ابزارها را به صورت همزمان ندارند و یا یک ابزار مهمتر از ابزار دیگر وجود داشت.  بنابراین نقش قطر مرتبط با این سه فاکتور، یعنی ارتباط با خود حماس، متحد ایالات متحده و ارتباطی که قطر با گروه‌های مقاومت و از جمله جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه داشته است.

دانشجو: به نظر شما کدام یک از شاخص‌های قدرت در قطر باعث شده است تا این کشور در دهه اخیر محل رجوع قدرت‌های جهانی برای حل منازعات منطقه‌ای شده باشد؟

در واقع این ماموریت قطر  از دهه‌های گذشته بنیانگذاری شده و به خاطر سیاست خارجی عملگرایانه، آنها  توانسته اند که ماموریت های مختلفی را به دست بیاورند. به دلیل اینکه سیاست خارجی‌ سایر بازیگران چندان انعطاف پذیری لازم را نداشت، آنها صرفا می‌توانستند در یک جبهه یا در یک کانال موفق عمل کنند. اما قطر به واسطه بازیگری شناور خودش و استفاده از ظرفیت‌هایی که بین قطب‌های متعارض قدرت چه در سطح منطقه و چه در سطح بین المللی ایجاد کردند، به خوبی از این موقعیت استفاده کرد و خودش را به عنوان یک بازیگر میانجی و واسطه‌گر به خوبی به سایر بازیگران قبولاند. این ناشی از سیاست خارجی متوازن و عملگرایانه‌ای هست که رهبران قطر تقریباً از دو دهه گذشته به این سو آن را بنیانگذاری کردند و توانستند قطر را به عنوان یک کانال مطمئن و امن بین بازیگران انتخاب کنند.

یک دلیل مهم‌تر هم شاید این باشد که سیاست خارجی قطر اساساً یک سیاست خارجی قائم به چند شخص مهم در داخل قطر است یعنی نه بروکراسی خیلی پیچیده‌ای دارد مانند سایر بازیگران، بنابراین این سیاست خارجی قائم به برخی شاهزادگان قطری و یک سیاست خارجی که در رأس آن خود امیر قطر هست باعث شد که خیلی به سرعت بتواند این موفقیت‌ها را کسب کند.

دانشجو: به نظر شما در آینده، قطر چه نقشی در جنگ غزه می‌تواند از خود نشان دهد و آیا این امکان را دارد تا بویسیله‌ی قدرت میانجی‌گری و چانه‌زنی خود پایان جنگ غزه را رقم بزند؟

 ماموریت قطر در شرایط کنونی این هست که این روند را به سمت آتش‌بس پایدار هدایت کند و از طرفی  با فشاری که  ایالات متحده به قطری‌ها وارد کرده مبنی بر اینکه «شما باید نوع ارتباطتان را با شاخه نظامی حماس مشخص کنید» شاید در ماه‌ها و سال‌های آینده قطر دیگر نتواند آن بازیگری باشد که میان همه قطب‌های متعارض قدرت در سطح منطقه‌ای ایفای نقش میکرد. اکنون فشارها روی قطر است و خطاب به آنها گفته می‌شود« شما باید تکلیفتان را با بحث حماس مشخص کنید»، چراکه همزمان متحد ایالات متحده در خاورمیانه هستند.  حتی مسئله عادی سازی روابط با رژیم اسرائیل در پساجنگ هم می تواند منجر به افزایش فشارها بر قطر شود. 

شاید ترجیح رهبران قطر در شرایط کنونی این است که مسیر تخاصم همچنان به صورت کنترل شده ادامه پیدا کند تا اینکه تعیین تکلیف شود و در اینباره یک راهکاری تحت عنوان راهکار دو دولتی به صورت جدی‌تر در دستور کار قرار گیرد و بازیگران عربی طبق آن نقشه راه بخواهند ایفای نقش کنند. طبیعتاً در چنین فضایی قطر هم مجبور خواهد شد نقش خودش را به عنوان یک بازیگر که بالاخره یا در جبهه مقاومت یا در نقطه مقابل مقاومت هست ایفا کند. بنابراین در پساجنگ و در سال‌های آینده این نقش قطر در محک آزمون خیلی جدی قرار خواهد گرفت. بعید است که آنها بتوانند به راحتی و در شرایطی که هم‌اکنون توانستند بین همه بازیگران کانال‌های ارتباطی و سطح تماس داشته باشند، را تکرار کنند.