«حسینیه معلی»؛ رئالیتی‌شو به سبک مذهبی

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو _ زهرا قربانی رضوان؛ یکی از ضعف‌های جدی برنامه‌های سیما نبود برنامه‌های تلویزیونی متنوع خصوصا در اعیاد مذهبی است. چند سالی است که برنامه‌های تلویزیونی گرفتار قالب‌های تکراری شده اند که از خلاقیت و تنوع به دور است. دست خالی این نوع برنامه‌ها بخصوص در میلاد و جشن‌های مذهبی بصورت محسوس تری قابل مشاهده است. ایام محرم و صفر حال و هوای رسانه مانند سال‌های گذشته است و صرفا بر این مورد خلاصه می‌شود که ارتباط زنده با کربلا و نجف و یا مکان‌های متبرک زیارتی صورت می‌گیرد.

برنامه «حسینیه معلی» در قالب رئالیتی شو توانست با جسارتی هرچه تمام ساختار‌های قبل را تغییر دهد و به عنوان جدیدترین نوع برنامه سازی مذهبی و دینی بار دیگر مخاطبان را پای تلویزیون بکشاند تا بیننده برای اولین بار شاهد یک هیات تلویزیونی باشد. این روز‌ها با گذشت اعیاد جشن ولادت امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) شاهد نگاه متفاوت برنامه سازان سیما بودیم که از حالت‌های رسمی گذشته فاصله گرفته اند و برنامه‌ای شاد و پرانرژی در قالبی مذهبی ارائه دادند که نشان دهنده تغییر سبک پرداخت به برنامه‌های دینی تلویزیونی است. برنامه‌ای که نویدبخش حرکت روبه جلو برنامه سازی مذهبی تلویزیونی قلمداد می‌شود. البته حرکت به سوی ساختار این چنینی باید با پژوهش و مطالعه گسترده و مخاطب شناسی صورت گیرد، زیرا با اعتقادات و باور‌های مذهبی جامعه سروکار دارد.

از نکات مهم برنامه «حسینیه معلی» حضور مداحان مطرح است که به عنوان کارشناس و داور حضور دارند. البته این نکته را باید یادآور شد که محتوای برنامه براساس مسابقه و برتری و امتیازبندی افراد نیست. در این برنامه همه تشویق و تحسین می‌شوند و بگونه‌ای همه برنده هستند.

روح حاکم بر برنامه بصورتی است که افراد دور هم جمع شده اند تا حال معنوی از یکدیگر دریافت کنند و در این بین اگر نکته‌ای وجود داشته باشد اساتید آن را به شرکت کنندگان یادآور می‌شوند.

حسینه معلی نمایشگر اخلاق، مرام و مشی فرهنگ مداحی است. در بعضی از برنامه‌ها پیرغلامان و مداحان قدیمی‌تر حضور پیدا می‌کنند و ما ادب حاکم بر این فضا را از نوع برخورد داوران مشاهده می‌کنیم. احترام به آن‌ها و نشستن پای صحبت هایشان و حتی رفتار آن‌ها با مداحان کودک و نوجوان بصورتی است که هم قدم آن‌ها می‌شوند و تماما تحسین و تشویق است.

حسینیه معلی از خطر تبدیل شدن به یک مسابقه استعدادیابی مدرن و پرزرق و برق به دور است. روح حاکم بر فضای صحنه کاملا معنوی است. برنامه‌ای که با استفاده از المان‌های بومی و اسلامی خود را از زرق و برق تلنت‌های مدرن به دور نگه داشته است. دکور عظیم و وسیع است، اما محفل را گرم و صمیمی نشان می‌دهد. فرشی پهن است و همه دور آن حلقه می‌زنند تا شاهد مدح اهل بیت باشند بی آنکه در گیرودار نور و موسیقی و... قرار گیرند.

ابتدا حسینیه معلی تنها در ایام محرم و صفر از شبکه سوم سیما پخش می‌شد و در اقدامی جدید از سوی تولیدکننده این برنامه حسینیه معلی توانسته در اعیاد جشن و میلاد با مولودی خوانی محفلی گرم و صمیمی را ایجاد کند که باتوجه به بازخورد مخاطبان با استقبال بالایی روبه‌رو شده است.

حسینیه معلی نمایشگر حرکت روبه جلوی برنامه سازی تلویزیونی است که فرهنگ عزاداری و یا جشن میلاد‌های مذهبی را با ابتکار و جذابیتی متفاوت در قالبی نو برای مخاطب عرضه می‌کند. معلی یک برنامه دینی تلویزیونی در قالبی نو است که نتن‌ها مخاطب سنتی این دست از برنامه‌ها را حفظ می‌کند بلکه مخاطبان جدید را هم جذب می‌کند. اکنون که سرگرمی و جذب مخاطب در گرو دکور‌های عظیم و تلنت‌های پرزرق است جسارت عوامل این برنامه سازان و نمایش سادگی در عین نگاه حرفه‌ای و پژوهشی قابل تحسین است.

اما در فصل پنجم انتشار یک تیزر از این فصل در فضای مجازی حواشی بسیاری داشت. این فیلم توسط صفحه اصلی برنامه و سیدبشیر حسینی (طراح این برنامه) منتشر شد و مداحان حاضر در آن برنامه هم آن را بازنشر کردند. این فیلم موافقان و مخالفان بسیاری داشت.

محسن عراقی، مداح اهل بیت (ع) این اتفاق را خوب توصیف کرد و سجاد محمدی نوحه‌سرا در خصوص آن نوشت: این اتفاق همیشه در پشت صحنه مجالس هیأت مرسوم است و مداحان شوخ‌طبعی دارند. از سوی دیگر هم بسیاری از مخاطبان هم این رفتار را نقد کردند و نوشتند: ما با صدای شما گریه می‌کنیم، لطفاً نکنید!

محمد کریمی نیز واکنشی تند نسبت به این موضوع نشان داد و در شب میلاد امام سجاد (ع) در چیذر گفت: خدا وظیفه‌ای روی دوش ما گذاشته که تذکر بدهیم. اگر به ما حمله نمی‌کنید انتقاداتی هم داریم. من نمی‌توانم با عبارت «این الطالب بدم المقتول بکربلا» در دعای ندبه کف بزنم. ممکن است بعضی‌ها بتوانند کف بزنند.

وی افزود: ممکن است دوستان بابت این حرف‌ها از من دلخور شوند، ولی من نمی‌خواهم مادر امام زمان (عج) از من دلخور شود/ آن کسی [بشیر حسینی، سردبیر برنامه]که می‌گوید یک کربلای شیطون بلا بریم مال یک برنامه حسینیه نیست و باید برنامه جُنگ بسازد. هیئت و روضه تخصص می‌خواهد.

این مداح خاطرنشان کرد: کاش آقایان روضه‌خوان بیشتر ملاحظه می‌کردند و هر تصویری را از خودشان بیرون نمی‌دادند. ما هم اهل خنده و شوخی هستیم، ولی نباید بی‌مزه‌اش بکنیم.

پس از انتشار این فیلم بسیاری از این انتقاد استفاده کردند و به نوعی تفسیر به رای های بسیاری صورت گرفت. درحالی که صبح روز 29 بهمن ماه حاج محمود کریمی با انتشار پستی در صفحه مجازی خود به نوعی از این برنامه حمایت کرد. حاج محمود کریمی کلیپی از حسینیه معلی پست کردند و در کپشن نوشتند که "کار زیبا زیباست".

محمدامین حسام دانشجوی دکترای مدیریت رسانه در خصوص این برنامه در صفحه مجازی خود نوشت: معلی یک برنامه «موضع دار» است. یعنی به صورت خام پیام‌ها و آیین‌های مذهبی را به مخاطب ارائه نمی‌دهد و رویکرد‌های محتوایی ویژه‌ای را عرصه‌های مختلف دینداری دنبال می‌کند و، چون صریح هم هست؛ در ابراز موضعش لکنت ندارد. مواضعش را شفاف و با اعتماد به نفس به اشتراک می‌گذارد.

معلی به تدریج در حال تبدیل شدن به «نبض رسانه ای» آیین‌های مذهبی در ایران است. این برنامه خیلی زود خودش را سر صحنه وقایع تقویمی دینی می‌رساند و تلاش می‌کند قرائت وحدت بخشانه‌ای را از صحنه متکثر جامعه مذهبی به اشتراک بگذارد و با عقلانیتش قطب‌های مختلف بچه هیاتی را زیر یک پرچم جمع کند.
معلی یک برنامه امن است. اولا؛ نظرات مجری و ذاکرین برنامه آمیخته به ادب و متانت و متعهد به چارچوب دستگاه امام حسین است لذا برای تلویزیون ایران هزینه حقوقی و اخلاقی به بار نمی‌آورد، ثانیا؛ سعه صدر تلویزیونی و آنتن آزادش آمیخته به تهور مدیریتی است.

معلی یک برنامه حرفه‌ای است؛ زیرا برد گفتمانی مذهبی و برند تلویزیونی را در تعادل با هم پیش می‌برد و در ازای برنده شدن موضعش با خیره سری‌های تلویزیونی و تردستی‌های بی اخلاقانه، عبور نکردن از خطوط قرمز و.. به برندش آسیب نمی‌زند و متقابلا، برندینگ رسانه‌ای را هم در صلح کل بازی‌های مرسوم سلبریتینک و سنت‌های محافظه کارانه تلویزیون دنبال نمی‌کند و حرفه‌ای گری اش باعث می‌شود چه در روی آنتن و چه در فضای مجازی دیده شود.