قلعه سردار اسعد بختیاری را بیشتر بشناسیم/ تنها مکانی که سال ۱۳۰۰ برق داشته

بابک زمانی‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو مطرح کرد: قلعه سردار اسعد بختیاری توسط حاج خسروخان سردار ظفر بختیاری ساخته شد اما زمانی که برادر بزرگ ایشان یعنی حاج علی قلی خان سردار اسعد دوم بختیاری از سفر فرنگ باز می‌گردد از این مکان خوشش می‌آید و اظهار به تمایل داشتن این ملک می‌کند و این مکان از طرف برادر کوچکترشان به ایشان هدیه داده می‌شود.

کارشناس ارشد تاریخ چهارمحال و بختیاری افزود: در حال حاضر اطراف این مکان شهرداری، کتابخانه و منازل مردم است اما در زمان قدیم هیچ کدام نبودنند و همه حریم بنا بود و قسمتی که به عنوان موزه مشروطه برای بازدید باقی مانده است قسمت شاه‌نشین بنا است و بقیه بنا مانند اندرونی و گلخانه از بین رفته است.

وی ادامه داد: «هانری رنه دالمانی» عتیقه شناس و باستان شناسی که در سال ۱۹۰۶ به جونقان آمد و در فصل ۱۲ تا ۱۵ جلدم دوم کتاب خود به نام «از خراسان تا بختیاری» خاطرات و تصاویر جالبی از این کاخ و فرهنگ مردم جونقان و بختیاری ارائه کرده و آورده است که این مکان به نیروی الکتریسیته مجهز بوده است.

زمانی‌پور بیان کرد: این در حالی بوده که نیروی برق در تهران، شیراز و اصفهان هم مورد شناسایی قرار نگرفته بوده اما به خاطر ارتباطات ساکنان این کاخ با اروپا و فرنگ موتور برق آورده بودند و شب‌ها روشنایی داشتند.

وی ادامه داد: همه عمارت‌های عیانی ما در چهارمحال و بختیاری منتهی شده‌اند به کوچه باغ یعنی به صفای موضوع خیلی توجه داشتند و عمومأ برای این کوچه باغ‌ها از درخت‌های چنار و وزگ که ماندگاری بالایی داشتند استفاده می‌کردند.

ایوان‌های بناهای عیانی بختیاری رو به کوهستان باز می‌شوند

این کارشناس ارشد تاریخ‌ استان گفت: ایوان‌های اصلی همه بناهای عیانی بختیاری رو به کوهستان باز می‌شوند چراکه ساکنان آنها یعنی خوانین بختیاری کوه نشین بودند و همین پیوستگی بختیاری‌ها با کوهستان سبب شد زمانی که از کوچ‌نشینی دست کشیدند و یک‌سان نشین شدند بازهم عمارت‌هایشان را به سمت کوه ساختند و پنجره و در اصلی شاه نشین روبه کوه باز می‌شود. 

وی ادامه داد: این خانه مشروطه یک حوض ورودی دارد که اگر سال ۷۰ می‌آمدید اینجا نمی‌‌دیدید، درب خروجی هم عوض شده بود که به همت همکاران میراث فرهنگی سروسامان گرفت و درواقع تثبیت مراکز تاریخی استان از همان دهه ۷۰ انجام شد.

قلعه سردار اسعد سه ایوانی است

زمانی‌پور افزود: این بنا برخلاف همه بناهای دیگر که چهار ایوانی است سه ایوان دارد و در پشت ساختمان نه تنها ایوان بلکه پنجره نما هم ندارد تا روستایی‌ها به داخل دید نداشته باشند در صورتی که روستای گیونکان قدیم و شهر جونقان فعلی از این محل فاصله داشته است.

تاریخ‌دان چهارمحال و بختیاری بیان کرد: هنر آجرکاری این نما هنر دست هنرمندان اصفهانی است و هر ضلع بنا دارای یک مدل آجر کاری از جمله مدل زنبوری است.

بناهای دوره قاجار پی و فندانسیون قویی ندارند

وی ادامه داد: بناهای دوره قاجار به دلیل اینکه خیلی زود باید ساخته و به نتیجه می‌رسیدند لذا خیلی به پی و فندانسیون بنا توجهی نمی‌کردند به همین خاطر بناها از جمله این بنا بسیار دچار آسیب شدند.

زمانی‌پور تصریح کرد: ساختمان در شیب قرار دارد و سبب می‌شود تا آب‌های حوضچه و آب‌های تحت‌الارضی به ساختمان نفوذ کنند و پی را تخریب کنند.

وی ادامه داد: در دهه ۸۰ و ۹۰ بنا ترمیم و مرمت شده اما این مرمت‌ها کارساز نشده است در این مرمت‌کاری‌ها دائما سعی در تعویض شکل آجرکاری‌ها داشتند ولی نمی‌توانستند نقشه‌ای که در ذهن بنای اولیه بوده را پیاده کنند لذا آجرکاری‌های مرمت شده با آجرهای اصل بنا متفاوت است.

پله‌های قلعه سردار اسعد از تخته جمشید الهام گرفته 

کارشناس تاریخی استان بیان کرد: پله‌های ورودی بنا الهام گرفته از پله‌های تخته جمشید است و همان مدل را اینجا نیز پیاده کرده‌اند، زیرزمین بنا نیز برای کاربری‌های انباری و اقامت در تابستان‌ها بوده که بتوانند از هوای خنک‌تری بهرمند شوند چراکه مغز دیوارها از خشت و لایه رویی آن آجری و سنگی بوده که تبادلات حرارتی را به حداقل می‌رسانده است.

وی ادامه داد: مرحوم سید کریم نیکزاد امیرحسینی دهکردی سال ۱۳۰۰ در مدرسه اسعدیه این مکان معلم بود و در خاطرات خود نوشته است که به کتابخانه این خانه سر می‌زده و از کتاب‌های خطی و چاپی به زبان‌های فارسی، عربی و فرانسوی‌اش استفاده می‌کرده است.

آینه کاری از زمان شاه طهماسب اول ایجاد شد

زمانی‌پور با بیان اینکه آینه خانه بنا تخریب شده است، گفت: آینه‌کاری یک هنر ایرانی است که از زمان شاه طهماسب اول صفوی به بعد به وجود آمده و یک هنر درباری است که عموم نمی‌توانستند از آن استفاده کنند.

وی با اشاره به اینکه اینه پشت جیوه‌ای ابتدا از حلب و بعد از اروپا وارد ایران شدند، افزود: مسیر انتقال آینه طولانی بود و در مسیر می‌شکستند شاه طهماسب پیشنهاد می‌کند که از این آینه شکسته‌ها استفاده کنند که به آینه‌های شکسته شکل هندسی دادند و هنر آینه‌کاری به وجود آمد.

کارشناس ارشد تاریخ استان اظهار کرد: نقش‌های بناها گل‌های ایرانی است که بیشتر گل ختمی که در زندگی روزمره هم استفاده می‌شده و دارای خواص دارویی بوده و شاه عباسی استفاده شده است.

وی به تالار اصلی شاه‌نشین که سفره‌خانه است، اشاره کرد و گفت: کف این قسمت فرش بزرگ یک‌تکه بوده و در ادامه راهروی مرکزی و اتاق‌هایی به صورت قرینه در دو طرف وجود دارد که شومینه‌های موجود در اتاق‌ها و تالارها جنبه تزئینی دارند و اصلا در زمستان روشن نشده‌اند.

قلعه سردار اسعد سال ۱۳۵۶ ثبت ملی شد

زمانی‌پور در پایان ادامه داد: سال ۱۳۵۰ که جونقان داری شهرداری می‌شود و نوادگان سردار اسعد اینجا را به شهرداری جونقان اهدا کردند و با همین روش این مکان را حفظ کردند و در ۵ دی ماه ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۵۴۸ به عنوان یکی از آثار ملی استان ثبت شده است.

وی در پایان افزود: همچنین یکی دیگر از دلایل حفظ این بنا این است که مدتی ژاندارمری و مدتی مدرسه استثنایی‌ها بود که البته آسیب‌هایی هم داشته است.