گونه خدنگ بزرگ چیست و کجا زندگی می‌کند؟

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، خَدَنگان (نام علمی: Herpestidae) خانواده‌ای از گوشتخواران کوچک در زیرراستهٔ گربه‌سانان هستند. آنها در جنوب اوراسیا و آفریقا زندگی می‌کنند و ۳۴ گونهٔ مختلف دارند که در ۱۴ سرده قرار می‌گیرند.

اندازه آنها بین ۲۴ تا ۵۸ سانتیمتر بدون احتساب دم است. خدنگ کوچک معمولی با ۳۲۰ گرم وزن کوچک‌ترین آنها و خدنگ دم‌سفید با ۵ کیلوگرم بزرگترین آنهاست که تقریباً به اندازه یک گربه است. برخی از آنها زندگی فردی و برخی دیگر زندگی گروهی دارند و شکار خود را بین همدیگر و توله‌هایشان تقسیم می‌کنند. حشرات، خرچنگ‌ها، کرم خاکی، مارمولک، مارها، پرندگان، و جوندگان از شکار‌های اصلی این جانوران است. آنها تخم پرندگان و لاشه هم می‌خورند.

خدنگان شباهت شگفت‌انگیزی با راسویان دارند. هر دو گروه صورت و بدن دراز، گوش‌های گرد و کوچک، پا‌های کوتاه، دم مخروطی و بلند دارند. ساختمان دندان آنها هم مشابه است و بیشتر گونه‌های خدنگ مثل راسوسانان از غده‌های ترشح مقعدی برای نشانه‌گذاری قلمرو و علامت‌دهی جنسی برخوردارند. البته هیچ خویشاوندی نزدیکی بین این دو گروه وجود ندارد (راسو‌ها از زیرراستهٔ سگ‌سانیان هستند) و تکامل همگرا موجب شباهت آنها شده‌است. البته راسو‌ها بیشتر شب‌گرد هستند و به خوبی از درخت بالا می‌روند، اما خدنگ‌ها روزگرد هستند و برای زندگی زمینی تکامل یافته‌اند.

برخی گونه‌های خدنگ به خوبی رام شده و حقه‌های ساده را هم یادمی‌گیرند و می‌توان از آنها برای کنترل موش‌ها و آفات دیگر استفاده کرد. خدنگ‌ها برای از بین بردن موش‌های صحرایی و مار‌ها به جزایر کارائیب و هاوایی برده شدند، اما آنها بیشتر به سراغ جانوران بومی آسیب‌پذیر رفته و تأثیر ویرانگری بر محیط زیست این جزایر گذاشتند.

در ایران دو گونه خدنگ وجود دارد خدنگ آسیایی کوچک (Herpestes javanicus auropunctatus) و خدنگ خاکستری هندی یا خدنگ بزرگ. خدنگ بزرگ با ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر طول و رنگ گندمی مایل به حنایی با دمی به اندازه طول تنه و پُرمو تنها در نواحی جنوبی ایران (بلوچستان تا بوشهر) دیده شده‌است.

خدنگ کوچک با ۲۰ تا ۴۰ سانتی‌متر طول و مو‌های به رنگ قهوه‌ای مایل به زیتونی و دم نسبت به تنه کوتاه‌تر در نواحی کوچکی در شرق سیستان، جنوب بلوچستان، و جنوب غربی ایران، (استان‌های کردستان تا لرستان و خوزستان و نواحی جنوبی فارس) دیده شده و احتمالاً در تمام سواحل شمال دریای عمان و خلیج فارس پراکنده شده‌است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در گفت‌و‌گو با خبرنگاران گفت: برای نخستین بار در استان، گونه خدنگ بزرگ (Herpestes edwardsii) در تالاب سولدوز نقده به عنوان یکی از تالاب‌های اقماری جنوب دریاچه ارومیه مشاهده و توسط کارشناسان محیط زیست و علاقه‌مندان به حیات وحش به ثبت رسید.

حجت جباری ادامه داد: این گونه زیبای جانوری، یکی از پستانداران راسته گوشت‌خواران و از خانواده خدنگ‌ها (Herpestidae) است که اغلب در جنوب و جنوب شرقی ایران با فراوانی بالا مشاهده شده و در مناطق گرمسیری، نیمه‌گرمسیری و گاهی در مناطق کوهستانی جنوب کشور با پوشش گیاهی مناسب زندگی می‌کند.

وی با بیان اینکه زیستگاه اصلی این حیوان شامل بوته‌زارها، جنگل‌های تنک، حاشیه تالاب‌ها و زمین‌های کشاورزی است که به روستا‌ها نزدیک هستند افزود: خدنگ بزرگ به دلیل توانایی بالای خود در کنترل جمعیت جوندگان و برخی خزندگان، نقش مهمی در اکوسیستم ایفا می‌کند، و عمده شهرت این گونه به شکار مار‌های سمی مربوط است چراکه به دلیل داشتن مو‌های نسبتاً بلند و متراکم، از گزش مار‌ها در امان می‌ماند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی مهم‌ترین دلایل حضور این گونه حیوانی در استان را تغییرات اقلیمی عنوان کرد، و گفت: کاهش منابع غذایی در زیستگاه‌های اصلی، سازگاری بالای گونه با شرایط جدید و امنیت زیستگاه در تالاب سولدوز از دیگر علل حضور این گونه در این منطقه است.