رایگانی: تا زمانی که وارد ترسالی نشویم گرد و غبار داریم / ادعای آلودگی های ناشی از جنگ صحت ندارد

بهزاد رایگانی، دبير ستاد ملی گرد و غبار سازمان  محیط زیست، در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو درخصوص منشا گردوغبار در تهران گفت: مسئله گرد و خاکی که در تهران وجود دارد، چندین منشأ دارد. اگر بخواهیم کلان‌شهر کرج را نیز که در مجاورت تهران قرار دارد بررسی کنیم، باید گفت منبع اصلی آن تالاب صالحیه و اراضی پایین‌دست است. قسمتی از غباری که شهر کرج را تحت تأثیر قرار می‌دهد، معمولاً وارد تهران نیز می‌شود.

دبير ستاد ملی گرد و غبار سازمان  محیط زیست خاطرنشان شد: بخشی از این منابع از سمت پایین‌دست تالاب صالحیه است، بخشی دیگر از معادن شن و ماسه فعال در جنوب تهران سرچشمه می‌گیرد. این معادن با برداشت‌هایی که انجام می‌دهند، سبب انتشار گرد و خاک در جنوب شهر شده‌اند.

رایگانی ادامه داد: قسمتی از گرد و غباری که اخیراً مشاهده شده، مربوط به زمین‌های کشاورزی رهاشده است که به دلیل نبود آب و خشکسالی شدید، غیرقابل کشت شده‌اند. خشکسالی هواشناسی به خشکسالی هیدرولوژی تبدیل شده و این امر باعث شده زمین‌هایی که در گذشته تحت کشت بودند، دچار کم‌آبی شوند. عملیات خاک‌ورزی و شخم‌زنی روی این زمین‌ها انجام شده اما اکنون بدون پوشش گیاهی رها شده‌اند.

وی افزود: امسال یک قانون جدید نیز تصویب شده که این زمین‌های کشاورزی را تحت نظر قرار می‌دهد. همچنین مناطقی در جنوب تهران و به‌سمت سمنان که دارای بافت خشک و بیابانی هستند، نقش مهمی در ایجاد ریزگردها دارند. در رویداد شب گذشته، جهت جریان باد از جنوب تهران به‌سمت این شهر بوده و تهران را تحت تأثیر قرار داده است.

کدام استان‌ها شرایط بحرانی تری دارند؟

رایگانی در پاسخ به اینکه کدام استان شرایط بحرانی‌تری دارد گفت: ما با دو نوع کانون مواجه هستیم: نخست، کانون‌های فرامرزی که معمولاً از سمت سوریه و بخشی از عراق وارد کشور می‌شوند. این کانون‌ها طوفان‌های بسیار سنگینی دارند، شاخص آلودگی بالایی داشته و خود آن مناطق معمولاً کانون محلی ندارند.

دبير ستاد ملی گرد و غبار سازمان  محیط زیست عنوان کرد: استان‌هایی نظیر خوزستان، کرمانشاه، کردستان و لرستان تحت تأثیر این کانون‌های فرامرزی قرار دارند و میزان غلظت گرد و خاک در این مناطق بسیار بالا است. در مرتبه بعدی، باید به استان سیستان و بلوچستان و به‌ویژه شهر زابل اشاره کرد که به علت خشک شدن تالاب هامون و نبود آب، به‌شدت تحت تأثیر گرد و غبار قرار گرفته‌اند.

امسال با خشکسالی هواشناسی شدید رو به رو هستیم

وی افزود: دربارهٔ پیش‌بینی ادامه‌ی شرایط در تهران، باید گفت امسال با خشکسالی شدید هواشناسی روبه‌رو هستیم. طبق گزارش‌های سازمان هواشناسی، خشکسالی به‌شدت گسترش یافته و نسبت به سال‌های گذشته بی‌سابقه است. خشک بودن زمین و کمبود منابع آبی موجب تشدید گرد و خاک شده و تا زمانی که کشور وارد فاز ترسالی نشود، این پدیده ادامه خواهد داشت.

رایگانی ادامه داد: بر اساس روند معمول، فاز ترسالی کشور از نیمه دوم سال، یعنی از مهرماه شروع می‌شود و در زمستان به اوج خود می‌رسد. تا رسیدن به فصل پاییز و زمستان، انتظار می‌رود پدیده گرد و غبار همچنان ادامه داشته باشد.

چه باید کرد؟

رایگانی در مورد اینکه چه اقداماتی برای مقابله با این وضعیت در شهر تهران انجام شده یا باید انجام گیرد گفت:  بستگی به نوع فعالیت کانون‌ها دارد. در زمینه زمین‌های کشاورزی، یک فرآیند بلندمدت مدنظر است که در برنامه‌های تنظیمی استفاده از کشاورزی حفاظتی توصیه می‌شود. بر اساس این روش، حداقل ۳۰ درصد سطح زمین باید دارای پوشش باقی‌مانده گیاهی باشد.

وی افزود: مناطقی از اراضی بیابانی به‌عنوان محدوده‌های غبارخیز شناسایی شده‌اند. سازمان منابع طبیعی نیز این مناطق را به‌عنوان کانون‌های فرسایش بادی به ثبت رسانده و آن‌ها را به‌صورت دائمی تحت مدیریت قرار داده است. در سال‌های ترسالی، مدیریت روان‌آب در آن مناطق صورت می‌گیرد و در سال‌هایی مانند امسال که خشکسالی داریم، اقداماتی مانند استفاده از خاک‌پوش‌ها، بادشکن‌های غیر زنده، نهال‌کاری (در صورت رطوبت کافی)، مالچ‌پاشی و غرق‌کردن زمین اجرا می‌شود.

دبير ستاد ملی گرد و غبار سازمان  محیط زیست گفت: با توجه به کمبود منابع آبی، امکان انجام اقدامات مبتنی بر آب نظیر نهال‌کاری در برخی مناطق وجود ندارد و باید از روش‌های غیرزنده مانند احداث بادشکن‌ها و استفاده از خاک‌پوش‌ها بهره گرفت. این اقدامات به‌صورت پیوسته در برنامه‌های کنترل گرد و غبار از سوی سازمان منابع طبیعی دنبال می‌شود. البته باید پذیرفت که در شرایط غیرعادی و خشکسالی گسترده، مدیریت پدیده گرد و غبار به آسانی ممکن نیست.

تکذیب شایعات گرد و غبار ناشی از جنگ

رایگانی با تکذیب شایعاتی در خصوص گرد و غبارها گفت: در خصوص شایعاتی مبنی بر اینکه گرد و غبار ناشی از جنگ و دارای اثرات سو یا آلودگی‌هایی همچون اورانیوم است، باید تأکید شود که چنین ادعایی صحت ندارد. علت اصلی بروز گرد و غبار، قرار گرفتن کشور در فاز خشکسالی و کاهش بارندگی در سطح ملی است.

رایگانی ضمن توصیه به مردم عنوان کرد: نکته مهم آن است که این شرایط موجب افزایش ذرات معلق و ناسالم شدن هوا شده و سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز این موضوع را تأیید کرده است. لذا توصیه می‌شود شهروندان نکات بهداشتی را رعایت کنند، از ماسک استفاده کنند تا از آسیب‌های احتمالی مصون بمانند، و در چنین شرایطی از انجام فعالیت‌های سنگین ورزشی خودداری کنند.

وی در پایان افزود: در نهایت توجه داشته باشند که این پدیده، فرآیندی طبیعی و ناشی از خشکسالی است.