روایت علی مسعودی از ماجرای درب مسجدی که سرقت شد تا سوژه ای که برای سریال «بدل» پیدا کرد / حال و هوای سریال به ماه رمضان ارتباط داشت+فیلم

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، علیرضا مسعودی، کارگردان سریال «بدل»، که در ماه مبارک رمضان، از شبکه ۳ سیما پخش شد، در گفت‌وگویی درباره روند کارگردانی این سریال و چالش‌های آن مطالبی بیان کرد.

وی در خصوص الهام گرفتن از واقعیت برای خلق داستان سریال «بدل» گفت: «حدود بیست سال پیش بود که در روزنامه خراسان خبری را خواندم درباره دزدیده شدن یک در مسجد در یکی از روستاهای اطراف مشهد. پس از دو روز، این در زیر پل استقلال مشهد پیدا شد. این ماجرا برایم بسیار جالب بود. دوستانم که از قهرمانان کشتی جهان بودند، درباره این موضوع به من اطلاعات بیشتری دادند. یکی از دوستان، مرتضی، کمی اغراق‌آمیز گفت که مسجد ما مربوط به ۱۴۰۰ سال پیش است. این اتفاق و تاریخچه‌ی این مسجد باعث شد به فکر طراحی و خلق این داستان بیفتم.»

چالش های کارگردانی بدل 

وی همچنین افزود: «کارگردانی این سریال کار بسیار دشواری بود. همکاری با تهیه‌کننده حرفه‌ای مانند ایرج محمدی، محمد رضا تخت کشیان یا اکبر تحویلیان، تجربه‌ای فوق‌العاده است. چرا که این تهیه‌کنندگان به‌خوبی روانشناسی کار گروهی را می‌دانند و می‌توانند با عوامل به بهترین شکل رفتار کنند. اما همکاری با تهیه‌کنندگان تازه‌کار که به اصول این حرفه آشنایی ندارند، چالش‌های بسیاری به همراه دارد.

علیرضا مسعودی درباره تعداد آثار خود اظهار داشت: در طول سال‌ها، ۲۸.۹ سریال نوشته‌ام و سه سریال را کارگردانی کرده‌ام. اما اگر با تهیه‌کننده‌ای حرفه‌ای کار می‌کردم، کیفیت کار بسیار بالا می‌رفت، زیرا تهیه‌کنندگان حرفه‌ای با استفاده از بهترین عوامل، به ارتقای کیفیت اثر کمک می‌کنند. علیرضا مسعودی در ادامه صحبت‌های خود درباره مسائل فنی تولید این سریال، به نقدی از تدوین آن پرداخت.

این نویسنده و کارگردان قدیمی تلویزیون ضمن نقد جدی به تهیه کننده سریال «بدل» گفت:  به علت عدم همکاری تهیه کننده با من چه در زمان فیلمبرداری و پس از آن هیچوقت شرایطی نبود که بتوانم سر تدوین باشم و در مجموع به دلیل عدم ارتباط درست از تدوین «بدل» راضی نیستم و باید مد نظر قرار داد که تدوین کمدی به خصوص سریال حساسیتهای خاص خود را دارد. او درباره تهیه کننده این فیلم افزود: تا به حال در 30 سال زندگی خود چنین رفتارهای غیر حرفه ای ندیده بودم و در برخی امور دخالت و اظهار نظر کند که هیچ ارتباطی به او ندارد و به نظر این نتیجه کار با تهیه کننده تازه کار و کار نابلد بود. 

از تدوین سریال بدل راضی نبودم!

وی درباره اهمیت تدوین در سریال‌سازی اظهار داشت: «تدوین نقشی کلیدی در کیفیت و حس و حال سکانس‌های کمدی دارد. در سریال «نوروز رنگی»، تدوینگر من خانم شوکا زندباف بود که کار خود را با دقت و خلاقیت انجام داد. حتی برداشت‌هایی که من مردود کرده بودم را بررسی می‌کرد و گاه برداشت دوم را بهتر از برداشت اصلی می‌دید. اما در سریال «بدل»، تدوینگر عماد خدابخش بود که همزمان با این پروژه، دو تا سه فیلم سینمایی دیگر نیز در دست داشت. این باعث شد که زمان کافی برای بررسی دقیق پلان‌ها را نداشته باشد، و مسئولیت بیشتر کار بر دوش دستیارش قرار گرفت.

وی افزود: «ما بیشترین ضربه را از تدوین سریال خوردیم. تدوینگر باید تمام پلان‌ها را به دقت ببیند و با خلاقیت خاصی تدوین کار کمدی را انجام دهد. در حالی که تدوین سریال «بدل» نتوانست این نیازها را به خوبی برآورده کند. اگر خانم زندباف تدوینگر این سریال بود، مطمئن هستم کیفیت کار به مراتب بالاتر می‌رفت.»

علیرضا مسعودی همچنین درباره اختلاف نظر با تهیه‌کننده در انتخاب تدوینگر گفت: «من خانم زندباف را به تهیه‌کننده معرفی کرده بودم و معتقد بودم که باید تدوین این سریال توسط ایشان انجام شود. اما تهیه‌کننده اظهار داشت که سازمان سیما فیلم اصرار دارد تدوینگر این پروژه آقای خدابخش باشد. بعدها مشخص شد چنین اصراری از سوی سیما فیلم وجود نداشته است.»

حاشیه های پخش سریال بدل

وی درباره روند پخش سریال «بدل» اظهار داشت: «قسمت‌های اول سریال قرار بود در اردیبهشت ماه پخش شود. اما به دلیل وقوع حادثه سقوط هلیکوپتر رئیس‌جمهور، پخش سریال برای چند روز متوقف شد. حتی پس از عزای عمومی، قسمت سوم سریال با تأخیر پخش شد. این قسمت شامل صحنه‌های شادی‌آفرین بود و ظاهراً هیئت دولت به آقای دکتر جبلی توصیه کرده بودند که زمان پخش را کمی تغییر دهند. ما تلاش کردیم برنامه‌ریزی به گونه‌ای باشد که سریال پیش از شروع مسابقات جام ملت‌های اروپا به پایان برسد، زیرا مسابقات فوتبال تأثیر مستقیم بر میزان مخاطبان تلویزیون دارد.»

وی همچنین افزود: «پس از آن قرار بود سریال بعد از ماه محرم یا صفر پخش شود، اما این اتفاق نیفتاد و در نهایت ماه رمضان امسال پخش شد. خوشبختانه تمام شرایط و حال و هوای سریال به ماه مبارک رمضان ارتباط داشت و من از این اتفاق خوشحال هستم.»

محدودیت‌های کمدی‌سازی در ایران

علیرضا مسعودی درباره ساخت کمدی در ایران بیان کرد: «ساخت کمدی در ایران بسیار دشوار است. محدودیت‌هایی وجود دارد که باعث می‌شود نتوان با بسیاری از مسائل شوخی کرد. من همیشه تلاش کرده‌ام کمدی‌ای بسازم که مخاطبان بتوانند آن را با خانواده خود ببینند، بدون اینکه احساس خجالت کنند یا مجبور شوند کانال را تغییر دهند. در سریال «بدل»، پخش قسمت دوم و سوم با تأخیر همراه بود و در نهایت کیفیت پخش نیز تحت تأثیر قرار گرفت. انتشار خصوصی قسمت‌ها بدون اطلاع من نیز بی‌انصافی است.»

قلم حرمت دارد!

وی در پایان خاطرنشان کرد: «قلم حرمت دارد. کسی که تصمیم می‌گیرد چیزی بنویسد، باید حداقل وجدان خود را در این کار قرار دهد.» وی به مقایسه آثار خود با دیگر کمدی‌های پخش‌شده و نیز مشکلات تبلیغات این سریال پرداخت.

مسعودی درباره مقایسه سریال «بدل» با دیگر آثار کمدی گفت: «در طول این سال‌ها، سریال‌های مختلفی در شبکه‌های تلویزیونی پخش شده‌اند. اما اگر بخواهیم سریال «بدل» را با آثاری مانند «چهارپایه» یا «دربندون» مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که کیفیت این کارها چگونه است. من نزدیک به ۳۰ سال است که در این حرفه فعالیت می‌کنم؛ از سال ۱۴۰۴، سی‌امین سال کار من خواهد بود. از سریال‌هایی مانند «سه در چهار» گرفته تا «نوروز رنگی»، تمام تلاش خود را کرده‌ام تا آثارم برای مخاطب به یادماندنی باشد.»

صادقانه آثار را نقد کنید

وی همچنین افزود: «هنرمندان وظیفه دارند با صداقت به نقد کارهای یکدیگر بپردازند. ما تلاش می‌کنیم تا حال مردم را خوب کنیم، اما فشار روحی و روانی ناشی از برخی کم‌توجهی‌ها و مشکلات مدیریتی می‌تواند به شدت آزاردهنده باشد. در حال حاضر میزان بازدید سریال «بدل» چه در تلویزیون و چه در یوتیوب، ۱.۵ برابر بیشتر از دیگر سریال‌هاست. اگر این کار مورد پسند مخاطب نبوده، چرا باید این‌گونه دیده شود؟ این واقعیت نشان‌دهنده محبوبیت سریال است، اما کم‌لطفی‌های برخی افراد دل آدم را به درد می‌آورد.»

تبلیغات کافی برای سریال انجام نشد

علیرضا مسعودی در ادامه درباره مشکلات تبلیغاتی سریال گفت: «متأسفانه تبلیغات کافی برای سریال انجام نشده است. اگر بین برنامه‌ها، زیرنویس یا اعلامیه‌ای برای اطلاع‌رسانی به مخاطبان پخش می‌شد، مخاطبان بیشتری از زمان پخش سریال باخبر می‌شدند. برای نمونه، قسمتی از سریال به دلیل وفات حضرت خدیجه (ع) پخش نشد، اما هیچ اطلاع‌رسانی مناسبی انجام نشد و بسیاری از مخاطبان از من می‌پرسیدند چرا سریال پخش نشده است. این در حالی است که سریال متعلق به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است و از شبکه ۳ پخش می‌شود.»

وی درباره تعامل با مدیران سازمان بیان کرد: «من از جناب دکتر جبلی و تیم سیما فیلم، از جمله آقای نقویان، بابت حمایت‌هایشان تشکر ویژه دارم. در دوره‌ای که شرایط روحی سختی را می‌گذراندم، پیام من به دکتر جبلی بلافاصله پاسخ داده شد و ایشان به من وقت ملاقات دادند. این حمایت‌ها برای هنرمندان بسیار ارزشمند است. اما در عین حال، کم‌توجهی و نداشتن تبلیغات کافی برای سریال، دلخوری‌هایی را به وجود آورده است.»

علیرضا مسعودی خاطرنشان کرد: «ما به‌عنوان هنرمند تلاش می‌کنیم آثارمان بهترین کیفیت را داشته باشد. اما نیازمند حمایت کامل سازمان تلویزیون هستیم تا بتوانیم این مسیر دشوار را با انرژی و انگیزه ادامه دهیم.» 

تأثیرات زندگی شخصی بر داستان و شخصیت‌های سریال 

وی درباره ایده‌پردازی و شکل‌گیری شخصیت‌های سریال اظهار داشت: «در حین نوشتن این سریال، به شخصیت‌های عزت و مکرم فکر می‌کردم و دقیقاً این دو نام از خاطرات زندگی شخصی خودم الهام گرفته شده‌اند. مادرم، که عزت نام داشت، و پدرم، مکرم، برای من الهام‌بخش خلق شخصیت‌های اصلی سریال بودند. رابطه آن‌ها در زندگی واقعی مشابه رابطه ابوالفضل با پدرش در سریال بود. البته پدرم کمی خشن‌تر بود و گاهی ما را کتک می‌زد. این موضوع، بخشی از شخصیت او بود که در سریال هم به نوعی منعکس شده است.»
وی افزود: «پدرم، خدا بیامرز، در سال‌های آخر عمرش بعضی وقت‌ها به ما می‌گفت که هرچه کرده برای صلاح ما بوده و همیشه در برابر دخترها خیلی حساس بود. هیچ وقت نمی‌گذاشت حرفی به آن‌ها زده شود که از گل نازک‌تر باشد. او فردی بی‌اعصاب بود و این ویژگی در میان بچه‌های محل نیز شناخته شده بود. من نیز کودکی بسیار شیطنت‌آمیز داشتم و این ارتباط و ویژگی‌ها تأثیر زیادی روی نحوه شکل‌گیری شخصیت‌ها و داستان سریال گذاشت.»

دیالوگ های بدل از زندگی واقعی من بود

مسعودی درباره حس صمیمیت و واقع‌گرایی در دیالوگ‌ها اظهار داشت: «بخشی از دیالوگ‌ها عیناً از واقعیت‌های زندگی من گرفته شده‌اند. برای همین است که مخاطبان ارتباط عمیقی با داستان برقرار کرده‌اند و این حس صمیمیت و واقع‌گرایی، سریال را برای خانواده‌ها جذاب کرده است. هدف من همیشه این بوده که آثاری بسازم که مخاطبان با خانواده خود بدون هیچ خجالتی بتوانند تماشا کنند و از دیدن آن لذت ببرند.»

وی در پایان خاطرنشان کرد: «این تأثیرات شخصی نه تنها بر داستان بلکه بر شیوه کارگردانی و اجرای کلی سریال نیز تأثیرگذار بوده است. امیدوارم این ارتباط عاطفی و واقعی که با مخاطبان برقرار شده، مسیر تولید آثار آینده را هموارتر کند.»