عاملی: دانشگاه پیام نور سرمایه‌ای ملی و ارزشمند است/ این دانشگاه باید با تعریف مأموریت‌های نوین، در حل مسائل کلان کشور نقش‌آفرینی کند

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سعیدرضا عاملی با اشاره به هم‌زمانی مبارک آغاز سال با ایام قدر، ابراز امیدواری کرد که این سال، سالی سرشار از برکت و پیشرفت برای ملت ایران باشد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اذعان به وجود مشکلات واقعی و جدی در کشور، بر ضرورت هم‌افزایی و تلاش جمعی، به‌ویژه نقش محوری علما و دانشمندان، برای یافتن راه‌حل‌های مبتکرانه و عبور موفق از این شرایط تأکید کرد.

ضرورت تعریف مأموریت‌های جدید و نقش‌آفرینی در حل مسائل ملی

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با یادآوری اینکه دانشگاه پیام نور در گذر زمان از فلسفه وجودی اولیه خود (دانشگاه مکاتبه‌ای متمرکز بر مقطع کارشناسی) فاصله گرفته و به دانشگاهی جامع تبدیل شده است، بر لزوم تعریف مأموریت‌های جدید و متناسب با ظرفیت‌های فعلی آن تأکید کرد.

وی با اشاره به انتظارات به‌حق از دانشگاه‌ها به عنوان مغز متفکر و سرمایه علمی کشور، گفت: همانطور که آقای دکتر پزشکیان نیز در جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرده‌اند، دانشگاه‌ها باید مأموریت‌هایی را برای کمک به دولت و نظام در حل مسائل اساسی بر عهده بگیرند و این مأموریت‌ها را با تعهد، دقت و عمق علمی به سرانجام برسانند.

دکتر عاملی با برشمردن برخی از چالش‌های کلان کشور نظیر ناترازی در حوزه آب، برق و انرژی، نرخ بالای تورم و کاهش ارزش پول ملی به عنوان وضعیت اسف‌بار، پیشنهاد مشخصی را مطرح کرد: دانشگاه پیام نور می‌تواند با اتکا به نقاط قوت خود، به ویژه در گستردگی و سرمایه انسانی، پروپوزال‌های مشخصی به دولت ارائه دهد و اعلام آمادگی کند که در حوزه‌های معینی، مأموریت حل مسئله را بر عهده می‌گیرد. انجام یک یا چند پروژه ملی موفق و تأثیرگذار توسط پیام نور، می‌تواند چهره‌ای نوین و بسیار کارآمد از این دانشگاه را در سطح ملی به نمایش بگذارد و تأثیرگذاری آن را اثبات کند.

اهمیت حیاتی تحقیق و توسعه و لزوم پر کردن شکاف علم تا عمل

دکتر عاملی بخش مهمی از سخنان خود را به اهمیت سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D) اختصاص داد. وی با اشاره به همبستگی آماری بسیار بالا و معنادار (حدود ۰.۸۹) در سطح جهان میان میزان سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و تعداد ثبت اختراعات (پتنت)، اظهار داشت: یکی از مشکلات ما این است که کار را ناقص انجام می‌دهیم. بودجه و اعتبارات عمدتاً به گونه‌ای تخصیص می‌یابد که فقط کفاف پرداخت حقوق پرسنل را می‌دهد و وقتی به تحقیق و توسعه، که موتور محرک پیشرفت است، می‌رسیم، کُمیت ما لنگ می‌زند. ادامه این وضعیت برای کشوری با ظرفیت‌های ایران، عاقلانه نیست.

وی با مقایسه‌ای تأمل‌برانگیز افزود: بودجه تحقیق و توسعه یک شرکت مانند آلفابت در سال ۲۰۲۴، ۴۹ میلیارد دلار بوده است که تقریباً معادل یا بیشتر از درآمد نفتی ماست. این نشان‌دهنده اهمیت راهبردی R&D (تحقیق و توسعه) در دنیای امروز است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم تمام فراز و نشیب‌ها و با وجود سهم کمتر برخی کشورها با GDP بالاتر، رتبه شانزدهم تولید مقالات علمی در جهان را داراست، بر وجود یک خلأ میان تولید علم و به‌کارگیری آن در عمل تأکید کرد: ما در تولید علم قوی هستیم، اما در تبدیل این علم به فناوری، محصول و راهکار عملی برای حل مسائل، ضعف داریم. به عنوان مثال، در حوزه هوش مصنوعی، رتبه ما در مقالات علمی مرتبط با شبکه‌های عصبی ششم و در کل مقالات هوش مصنوعی بین ۱۰ تا ۱۳ جهان است، اما در حوزه کاربردها و اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی، رتبه ایران به ۸۹ نزول می‌کند. این عدم تناسب بین علم و عمل باید شناسایی و گره‌های آن گشوده شود.

اقدامات و رویکردهای نوین شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه علم و فناوری

دکتر عاملی در ادامه به تشریح برخی اقدامات و رویکردهای جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد نقشه جامع علمی کشور برای ایجاد تحول و ارتقای نظام علمی کشور پرداخت و گفت: در حوزه تحول علوم انسانی، کارگروه‌های هفده‌گانه شورای تحول با جدیت فعال هستند. در ده ماه گذشته، ۸۹ رشته جدید یا بازنگری‌شده (که عمدتاً جدید بودند) در این کارگروه‌ها تصویب و برای اجرا ابلاغ شد. این در حالی است که در ۱۴ سال پیش از آن، مجموعاً حدود ۱۴۰ رشته مصوب شده بود. علت این شتاب، کوتاه کردن فرآیندهای بسیار زمان‌بر تصویب رشته‌ها بود که گاه تا دو سال به طول می‌انجامید و باعث می‌شد رشته‌ها پیش از تولد، کهنه شوند.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی بیان کرد: یکی از مسائل بسیار مهم، تناسب رشته‌های دانشگاهی با نیازهای واقعی کشور و بازار کار است. گزارشی که رئیس سازمان امور استخدامی سابق به درخواست شورای تحول تهیه کرد، بسیار نگران‌کننده بود. طبق این گزارش، ۷۲ درصد رشته‌ها در حوزه علوم انسانی، اجتماعی و هنر، در آزمون‌های استخدامی دولتی فاقد تقاضا و کد شغلی هستند. این آمار در سایر علوم (غیر از پزشکی و رشته‌های خاص) نیز حدود ۴۴ درصد است. این یعنی هزینه سنگینی بدون بازدهی مناسب در حال انجام است. این همان هشداری بود که مقام معظم رهبری در سال ۸۸ دادند و منجر به تأسیس شورای تحول شد؛ ایشان مطرح کردند که آیا رشته‌های ما کارآمد و پاسخگوی مسائل بومی و نیازهای شغلی کشور هستند؟ کارگروه اشتغال ذیل شورای تحول نیز با همین هدف تشکیل شده است.

وی اضافه کرد: باید از ظرفیت عظیم علوم انسانی و اجتماعی در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان برای حل مسائل واقعی صنعت و جامعه استفاده کرد. مشکل مدیریت منابع انسانی، مسائل بغرنج انسانی در محیط‌های صنعتی، نیاز به مشاوره و روانشناسی، اصلاح فرآیندهای حقوقی و مدیریتی، همگی زمینه‌هایی هستند که شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه می‌توانند ورود کنند. ما به دنبال صدقه دادن به علوم انسانی نیستیم، بلکه معتقدیم با تخصیص اعتبارات پژوهشی هدفمند، این علوم می‌توانند به اصلاح فرآیندهای کشور کمک کنند. پیگیر هستیم که سهم این حوزه‌ها از اعتبارات بنیاد ملی علم از زیر ۵ درصد فعلی به ۳۵ درصد افزایش یابد.

دکتر عاملی گفت: آیین‌نامه جدید ارتقا بر مبنای ۱۱ اصل مصوب شورا و با انجام کار تطبیقی گسترده (بررسی مقررات دانشگاه‌های معتبر جهان و ۴۰ سال تجربه داخلی) و با محوریت مرکز تحقیقات سیاست‌ علمی کشور تدوین شده است. این آیین‌نامه که با استقبال بسیار خوب جامعه علمی مواجه شده، یک آیین‌نامه بومی و ناظر بر مسائل واقعی کشور است. یکی از نوآوری‌های کلیدی آن، ایجاد سه مسیر برای عضویت هیئت علمی است: آموزش‌محور، پژوهش‌محور و ترکیبی (آموزشی-پژوهشی). این امکان را فراهم می‌کند که استادان خوب ولی فاقد مقالات پژوهشی قوی، یا پژوهشگران برجسته که توانمندی کمتری در تدریس دارند، بتوانند در مسیر متناسب با توانایی خود رشد کنند و از هدررفت استعدادها جلوگیری شود.

وی ادامه داد: یکی از بزرگترین موانع پیشرفت کشور، دیوان‌سالاری بیمار و فرآیندهای طولانی و غیرضروری اداری است. در کشورهای موفق، اعتماد مبنای کاهش فرآیندهاست، اما بی‌اعتمادی در نظام اداری ما منجر به ایجاد استعلام‌ها و بازرسی‌های متعدد و موازی‌کاری نهادها می‌شود که گاه اخذ یک مجوز را سال‌ها به طول می‌انجامد. اصلاح این فرآیندها، خود نیازمند ورود جدی علوم انسانی و اجتماعی، به‌ویژه مدیریت و حقوق، است. کاهش فرآیندها باید هم در بخش خصوصی و هم به‌طریق اولی در بخش دولتی که سهم بزرگی در ایجاد دیوان‌سالاری دارد، اتفاق بیفتد.

ظرفیت‌های بین‌المللی و ضرورت همکاری مستمر

دکتر عاملی همچنین به پتانسیل دانشگاه پیام نور در جذب دانشجویان خارجی، به‌ویژه از کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: مرکز پیام نور در افغانستان، مرکزی معتبر و مورد اعتماد بوده است. هرچند سیاست‌های اخیر منجر به توقف پذیرش شده، اما تلاش‌ها برای ازسرگیری فعالیت و به‌ویژه یافتن راه‌حلی برای پوشش آموزش عالی زنان افغانستانی با همکاری مسئولان محلی ادامه دارد.

وی آمادگی کامل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تحول علوم انسانی را برای هرگونه همکاری، همفکری و حمایت در جهت تقویت بیش از پیش دانشگاه پیام نور، کمک به تعریف و اجرای مأموریت‌های جدید و افزایش نقش‌آفرینی آن در پیشبرد اهداف علمی و حل مسائل کشور اعلام کرد.

امین ناجی: ثبات و انسجام به دانشگاه پیام نور بازگشته است

دکتر محمدهادی امین ناجی رئیس دانشگاه پیام نور در این نشست ضمن قدردانی از تلاش‌های صورت گرفته در دانشگاه پیام نور برای بازگرداندن ثبات و ایجاد دلگرمی در میان اعضای هیئت علمی و اشاره به اقدامات مثبت دانشگاه مانند اجرای آیین‌نامه گرنت پژوهشی، بار دیگر بر اهمیت راهبردی این دانشگاه به عنوان یک سرمایه ملی تأکید کرد و

رئیس دانشگاه پیام نور با اشاره به وضعیت دانشگاه پیام نور پس از پشت سر گذاشتن دوره‌ای که با سناریوهای مختلف انتقال و ادغام همراه بود، اظهار داشت: دوران بسیار سختی بر دانشگاه پیام نور گذشت. سناریوهای متعددی طراحی شد که قابلیت تحقق نیافتند. در این میان، با کم‌لطفی‌ها و بی‌مهری‌های فراوان، حدود ۱۰۵۰ تا ۱۲۰۰ نفر از اعضای هیئت علمی منتقل شدند و متأسفانه حرمت بسیاری شکسته شد. همچنین شاهد بازنشستگی‌های نامناسب حدود ۵۰ نفر از اساتید تمام بودیم که البته این موضوع در حال بررسی است و امکان بازگشت و احیای هویت برخی از این عزیزان وجود دارد.

وی با ابراز خرسندی از وضعیت فعلی افزود: الحمدلله در شش ماه گذشته، با تثبیت وضعیت و استقلال دانشگاه، انسجام و آرامش به این مجموعه بازگشته است.

دکتر امین ناجی با استناد به آمار ارائه شده توسط مسئولان دانشگاه مبنی بر فعالیت حدود ۴۳۰ مرکز فعال، ثبت‌نام قابل توجه ۷۲ درصدی پذیرفته‌شدگان در سال تحصیلی جاری (که آمار بسیار خوبی است)، حضور حدود ۳۲۰۰ عضو هیئت علمی فعال (کاهش یافته از بیش از ۳۶۰۰ نفر به دلیل بازنشستگی و جابجایی، از جمله انتقال بخشی از اعضای هیئت علمی کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی) و جمعیت دانشجویی بالغ بر ۴۵۰ هزار نفر، تصریح کرد: دانشگاه پیام نور با این ظرفیت عظیم انسانی، اعم از اساتید مجرب و دانشجویانی که با انگیزه و پرداخت هزینه به دنبال افزایش دانش هستند، یک سرمایه ملی بسیار بزرگ و ارزشمند است.

وی تأکید کرد: این سرمایه ایجاد شده را نباید به سادگی تخریب یا تضعیف کرد. نگاه منفی مبنی بر مدرک‌گرایی صرف دانشجویان این دانشگاه، واقعیت تلاش و هزینه آن‌ها برای علم‌آموزی را نادیده می‌گیرد. باید این سرمایه را تقویت کرد و از پتانسیل آن به بهترین نحو بهره برد.