خواب غفلت راه آهن در رقابت با رقبای منطقه‌ای/ تأخیر ۳۶ ماهه در پروژه ریلی شلمچه-بصره

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: خط ریلی راهبردی شلمچه-بصره مطابق آخرین توافقات طرفین در شهریور ۱۴۰۲ باید در بازه زمانی ۱۸ ماه تا اسفند ۱۴۰۳ افتتاح می‌شد. اما در حال حاضر نه‌تنها بهره‌برداری صورت نگرفته بلکه تعهدات طرف ایرانی به ۳۶ ماه دیگر موکول شده است. این تأخیر علاوه بر افزایش هزینه ساخت پروژه فوق باعث ازبین‌رفتن منافع سیاسی و اقتصادی کشور می‌شود.

عراق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین همسایه‌های ایران پس از سقوط حزب بعث در سال ۱۳۸۱ باوجود فشار‌های آمریکا در کنار سطح بالای سیاسی-امنیتی در حوزه اقتصادی نیز همواره تعاملات گسترده و روبه‌رو رشدی با ایران داشته است. به‌گونه‌ای که تجارت دو کشور از ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۱۳۸۳ به بیش از ۱۲ میلیارد دلار در ۱۴۰۳ رسیده است.

میزان تبادلات مالی بین ایران و عراق در سال‌های ۱۳۸۳-۱۴۰۳ (میلیارد دلار)

بااین‌وجود دو کشور از ظرفیت‌های بیشتری در حوزه تجاری و گردشگری برخوردار هستند و به همین دلیل نیز طرفین هدف‌گذاری تجارت دوجانبه تا سطح ۲۰ میلیارد دلار را دارند. با این حال زیرساخت‌های ارتباطی بین دو کشور، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل ریلی پاسخگویی نیاز‌ها نیست و همچنین از مهم‌ترین موانع تحقق این هدفگذاری نیز محسوب می‌شود.

 یکی از این پروژه‌ها که از حدود دو دهه پیش بین مسئولین دو کشور مطرح شده و تاکنون به نتیجه نرسیده، پروژه خط ریلی شلمچه-بصره است. این خط ریلی که تنها نیازمند ۳۳ کیلومتر ریل‌گذاری و مین‌روبی ۱۶ کیلومتر ابتدای مسیر و ساخت پل ۸۰۰ متری بازشو بر روی شط‌العرب است.

عملیات مین روبی خط ریلی شلمچه-بصره

عملیات شمع کوبی خط ریلی شلمچه-بصره

بهره‌برداری از این پروژه با افزایش میزان حمل کالا، تردد مسافر و کاهش زمان و هزینه می‌تواند نقش‌محوری در توسعه تعاملات تجاری و گردشگری میان ایران و عراق داشته باشد. همچنین می‌تواند دو کشور را در مسیر کریدور شرقی-غربی تحت سرمایه‌گذاری چین قرار دهد که آورده‌های سیاسی و اقتصادی قابل‌ملاحظه‌ای برای طرفین دارد.

 مطابق آخرین توافق طرفین مقرر شد این پروژه طی ۱۸ ماه به بهره‌برداری برسد. این در حالی است که به دلیل کندی در اجرای تعهدات طرف ایرانی شامل مین‌روبی و احداث پل نیز به نماد کم‌تحرکی در دیپلماسی منطقه‌ای تبدیل شده است.

 باوجود گذشت ۲ ماه از بازه ۱۸ماهه تعیین شده برای افتتاح پروژه تنها ۱۰ کیلومتر از ۱۶ کیلومتر مین‌روبی‌شده است و احداث پل نیز در مرحله شمع‌کوبی قرار دارد. همچنین مطابق آخرین اظهارات مدیرعامل راه آهن فرمان بهره‌برداری از این پروژه که با مجموع احتساب ۱۸ ماه زمان طی شده به ۳۶ ماه دیگر موکول شده است.

 این کندی در حالی است که رقبای منطقه‌ای ایران به‌ویژه ترکیه با اجرای پروژه‌های مختلف به دنبال اتصال به کشور‌های منطقه علی‌الخصوص عراق از طریق پروژه جاده توسعه است؛ لذا ادامه این روند می‌تواند موقعیت ایران در معادلات منطقه‌ای را تضعیف کرده و فرصت اتصال به بازار‌های مهم عراق را از بین ببرد.

بر این اساس پروژه خط ریلی شلمچه-بصره، به آزمونی جدی برای دیپلماسی منطقه‌ای ایران تبدیل شده است. تعلل در بهره‌برداری از این پروژه می‌تواند تبعات راهبردی برای تعاملات سیاسی و اقتصادی منطقه‌ای برای کشور برای کشور به دنبال داشته باشد؛ ازاین‌رو ضرورت دارد مسئولان وزارت راه و شهرسازی و راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران با درک حساسیت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی این خط ریلی، اهتمام جدی‌تری به تسریع در اجرای تعهدات ایران در این پروژه و پیگیری اجرای تعهدات طرف عراقی داشته باشند.