«تعلیقات»، کتابی جامع برای تحقیق در افکار علامه طباطبایی (ره)

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، مراسم رونمایی کتاب «تعلیقات» کاری از نشر ذکرا، با حضور احسان کرمانشاهانی محقق کتاب، محمدتقی فیاض‌بخش، پژوهشگر دین و فلسفه و محمدحسین قدوسی، نوه علامه طباطبایی، جمعه ۱۹ اردیبهشت در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد.

محقق کتاب در ابتدا درباره کتاب «دست‌نوشته‌ها» گفت: این کتاب شامل جلسات هفتگی علامه طباطبایی از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۶ است که در تهران ایران می‌شده.

احسان کرمانشاهانی سپس درباره کتاب «تعلیقات» نیز توضیح داد: قبلا «تعلیقات اسفار» را می‌خواندیم که پر از غلط بود. خدا توفیق داد روزی به کتابخانه شخصی مرحوم علامه مشرف شدیم تا آنجا را نظم‌دهی کنیم که به نسخه‌های اصلی این تعلیقه دسترسی یافتیم و سه نسل از تعلیقه‌های اسفار را از ایشان پیدا کردیم. بخشی مربوط به جوانی بود که چاپ نشده بود. این سه نسل وقتی کنار هم آمد، اتفاق پربرکتی افتاد که به دنبالش، دوستان زحمت کشیدند برای کتاب یک معجم موضوعی از آثار علامه فراهم کردند و پایین پاورقی‌های تعلیقه‌ها به آثار مختلف مرحوم درباره آن موضوع مربوطه آدرس داده شده؛ بنابراین یک معجم موضوعی از آثار علامه تهیه و تدوین شد.

کرمانشاهانی افزود: در کنارش، یک تحقیق طولی هم شد در این خصوص که مرحوم در زمان جوانی چه نظری داشتند و در سنین دیگر در همان موضوع نظرشان چه تغییراتی کرده. نکته دیگر امتداد افکار مرحوم در شاگردان ایشان مثل آیت‌الله جوادی آملی و مرحوم آیت‌الله حسن‌زاده و آیت‌الله مصباح است که در پاورقی‌ها انعکاس یافتند. به این صورت، کتاب جامعی برای تحقیق در افکار علامه تولید شد و شصت تعلیقه جدید از مرحوم به کتاب اضافه شد که قبلاً نبود. در مقدمه کتاب نیز معرفی مفصلی از اقدامات تدوین کتاب ارائه شده است.

تالیفات علامه طباطبایی محصول مشهوداتش است

محمدتقی فیا‌ض‌بخش با بیان اینکه این کتاب از ابعاد گوناگون قابل تامل است، گفت: در سیر فکری یک متفکر چند نکته شایسته تامل است. نکته اول آن هدف نهایی است که یک متفکر در آثار گوناگونش دنبال می‌کند. در تمام آثار علامه طباطبایی یک هدف را به طور برجسته می‌شود دید که آن، مسئله ارائه دقیق توحید در قرآن است. از سوی دیگر، در تفکرات متفکرانی همچون ابن‌سینا و فارابی تا حکمت یونان و سیر تطور فلسفه اسلامی از حکمت مشاء و اشراق تا حکمت متعالیه، خطی را در بستری می‌بینیم که اینها طی می‌کردند. آن خط نشان می‌دهد که چه رابطه‌ای بین توحید و انسان وجود دارد.

فیاض‌بخش اظهار کرد: علامه طباطبایی شاگردی مرحوم آیت‌الله بادکوبه‌ای را در نجف کرده و در عین حال، همان زمان به دستور استادش در ریاضیات، شاگردی آیت‌الله خوانساری را کرد. شاگردی بزرگانی را نیز کرد که ذهن بسیار منظمی داشتند؛ مثل آیت‌الله غروی اصفهانی. اینها برخی در اصول و برخی در فقه قلم زده‌اند؛ ولی نکته مشترکشان نظام مهندسی‌شده فکری است. آنچه ایشان در تالیفاتش ذکر می‌کند، نه محصول معلومات و اطلاعات علمی‌اش، بلکه محصول مشهوداتش است.

این پژوهشگر دین و فلسفه با تأکید بر اینکه آنچه در بیانات مرحوم علامه دیده می‌شود، هرچقدر متفرق است، یک رنگ و آهنگ واحدی از تراوشات مختلف دارد که بیان معرفت النفسی علامه است، ادامه داد: ایشان رسالاتش را که تالیف می‌کند، می‌کوشد کمتر به بیانات متفکران فلسفه و عرفان مثل ملاصدرا استشهاد کند، با وجود ارادت زیادی که به آنها داشت. تلاش او استشهاد به قرآن و روایات اهل بیت (ع) و ایجاد یک نظام مهندسی در گره زدن بین باطن و حقیقت انسان و معنادادن به انسان و ایجاد کرامت حقیقی برای انسان و برای جامعه انسانی و برای امثال انقلاب اسلامی است تا به آنها در ضمن کلمه توحید هویت ببخشد. این کتاب موجز است؛ اما روزنه‌ای را به دریای نگاه معرفت النفسی علامه باز می‌کند.

محمدحسین قدوسی نیز اظهار کرد: یکی از جنبه‌های مهم شخصیت مرحوم طباطبایی ذوابعاد بودن ایشان بود و این تنوع ابعاد گاهی به تناقض می‌رسید و باعث تعجب می‌شد. هرچه می‌گذرد، این نتیجه بیشتر باعث متعجب می‌شود. مثلا از حیث عواطف از هر انسان صاحب عواطفی لطیف‌تر بود که مایه شگفتی بود. همین انسان به موقع استحکام در مواضعش داشت.