اتکای نظامی بر هوش مصنوعی: توانمندسازی یا تهدید برای صلح جهانی؟

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در عصر مدرن، هوش مصنوعی به جزء حیاتی در حوزه نظامی تبدیل شده و تحولات قابل توجهی را در نحوه برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات نظامی، در انجام عملیات نظامی و در تدوین استراتژی‌ها به ارمغان آورده است. هوش مصنوعی به تدریج با کمک داده‌ها، قدرت پردازش کامپیوتر و پیشرفت‌های یادگیری ماشین، به ویژه در دو دهه اخیر، در سراسر جهان کارآمدتر شده است.

استفاده از هوش مصنوعی در حوزه نظامی مزایای بسیاری را برای طرفی که از آن استفاده می‌کند به همراه خواهد داشت و اگر به طور منطقی استفاده شود، می‌تواند با پیشی گرفتن از فرآیند‌های تصمیم‌گیری و عملیاتی و با ایجاد تأثیرات عمده‌ای که مقابله با آنها دشوار است، شرایط را برای تضعیف دشمن ایجاد کند.

هوش مصنوعی (AI) پتانسیل تقویت ویژگی‌های انسانی و افزایش کارایی رزمندگان را دارد و همچنین می‌تواند با امکانات برتر جمع‌آوری و پردازش اطلاعات، برتری اطلاعاتی و تصمیم‌گیری را تضمین کند. یکی از واضح‌ترین مزایای هوش مصنوعی در حوزه نظامی، توانایی آن در پردازش و تجزیه و تحلیل حجم عظیمی از داده‌ها در زمانی فوق‌العاده کوتاه است. از تشخیص تصویر و صدا گرفته تا تحلیل داده‌ها، هوش مصنوعی می‌تواند به سرعت اطلاعات حیاتی را برای تصمیم‌گیری استخراج کند، به شناسایی الگوها، روند‌ها و تهدیدات بالقوه کمک کند و اطلاعات حیاتی را برای تصمیم‌گیری در اختیار فرماندهان نظامی قرار دهد.

این توانایی تحلیل و ترکیب داده‌ها به فرماندهان نظامی درک عمیق‌تری از وضعیت در میدان می‌دهد و به آنها اجازه می‌دهد تا در زمان واقعی به تغییرات میدان نبرد واکنش نشان دهند. علاوه بر توانایی تحلیل و پردازش مقادیر عظیمی از اطلاعات بدون دخالت مستقیم انسان، یکی دیگر از ویژگی‌های اساسی هوش مصنوعی، توانایی یادگیری و تکامل است، چیزی که سیستم‌های مجهز به نرم‌افزار کلاسیک قادر به انجام آن نیستند. از این رو، سیستم‌های مجهز به هوش مصنوعی توانایی بهبود خود، یادگیری از تجربه را دارند و این امر راه را برای خودمختاری باز می‌کند.

جنبه مهم دیگر هوش مصنوعی در حوزه نظامی، اتوماسیون و خودمختاری در فرآیند‌های تصمیم‌گیری و عملیاتی است. سیستم‌های خودمختار، مجهز به فناوری‌های هوش مصنوعی، می‌توانند بدون دخالت مستقیم انسان یا با مداخله انسانی محدود، تصمیم‌گیری و عمل کنند، که می‌تواند زمان واکنش را تسریع بخشیده و خطای انسانی را در شرایط بحرانی کاهش دهد. به عنوان مثال، پهپاد‌های خودمختار می‌توانند تهدیدات را در زمان واقعی شناسایی و خنثی کنند، جان نظامیان را حفظ کرده و خطرات عملیاتی را به حداقل برسانند. این سیستم‌ها می‌توانند برای حمله به اهداف خاص یا ارائه پشتیبانی و پوشش برای نیرو‌های زمینی برنامه‌ریزی شوند.

کاربرد‌های مکمل هوش مصنوعی در سطوح مختلف عملیاتی

شناسایی و نظارت: سیستم‌های شناسایی مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند تصاویر و داده‌ها را از پهپاد‌ها یا سایر منابع اطلاعاتی برای شناسایی و نظارت بر فعالیت‌های دشمن تجزیه و تحلیل کنند. این سیستم‌ها می‌توانند وسایل نقلیه، تجهیزات نظامی، زیرساخت‌ها و سایر عناصر مرتبط با برنامه‌ریزی عملیات نظامی را شناسایی کنند.

برنامه‌ریزی عملیاتی: الگوریتم‌های برنامه‌ریزی مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند برای بهینه‌سازی برنامه‌های عملیاتی، از جمله توزیع منابع و مسیر‌های حرکت، مورد استفاده قرار گیرند. این سیستم‌ها می‌توانند چندین متغیر و محدودیت را در نظر بگیرند تا برنامه‌های کارآمد و سازگار را در زمان واقعی تولید کنند.

شبیه‌سازی و آموزش: هوش مصنوعی می‌تواند برای توسعه شبیه‌سازی‌های واقع‌گرایانه و آموزش مجازی برای پرسنل نظامی مورد استفاده قرار گیرد. این شبیه‌سازی‌ها می‌توانند سناریو‌های پیچیده رزمی را بازسازی کرده و به آماده‌سازی سربازان برای موقعیت‌های واقعی میدان نبرد کمک کنند.

لجستیک و مدیریت منابع: هوش مصنوعی می‌تواند برای بهینه‌سازی لجستیک نظامی و مدیریت منابع، از جمله برنامه‌ریزی مسیر‌های تأمین، مدیریت موجودی و نگهداری تجهیزات نظامی، مورد استفاده قرار گیرد.

سیستم‌های تسلیحاتی خودکار که توسط هوش مصنوعی کنترل می‌شوند و می‌توانند یک تهدید را شناسایی، تجزیه و تحلیل و ارزیابی کنند و تصمیم به درگیری با آن بگیرند، بدون کنترل یا دخالت انسانی.

امنیت سایبری، با نظارت بر فضای سایبری، شناسایی سریع تهدیدات و انجام اقدامات متقابل قبل از اینکه اپراتور‌های انسانی حتی از وجود خطرات یا آسیب‌پذیری‌ها آگاه شوند.

تضمین کمک‌های پزشکی اضطراری با استفاده از سیستم‌های رباتیک و نظارت بر عملکرد‌های حیاتی رزمندگان.

به طور کلی، استفاده از هوش مصنوعی در جنگ می‌تواند کارایی، دقت و سازگاری در عملیات نظامی را بهبود بخشد، اما نیازمند رویکردی دقیق و مسئولانه برای جلوگیری از خطرات و معضلات اخلاقی مرتبط است.

معایب و خطرات متعدد استفاده از هوش مصنوعی در جنگ

در عین حال، استفاده از هوش مصنوعی در جنگ، معایب و خطرات متعددی را به همراه دارد که باید توسط نیرو‌های مسلح و سیاست‌گذاران با دقت مورد توجه قرار گیرد، زیرا می‌تواند هم پیامد‌های کوتاه مدت (تاکتیکی) و هم پیامد‌های بلندمدت (عملیاتی یا استراتژیکی) داشته باشد. اولاً، هوش مصنوعی، اگرچه توانایی یادگیری را دارد، کاملاً به کیفیت، بهنگام بودن و صحت داده‌های ورودی مورد استفاده وابسته است، زیرا برای دستیابی به حداکثر عملکرد، هوش مصنوعی باید یاد بگیرد، به مدل‌ها و پایگاه‌های داده مرتبط برای بهبود الگوریتم‌های تحلیل دسترسی داشته باشد.

علاوه بر این محدودیت، از جمله معایب اصلی استفاده از هوش مصنوعی در اقدامات نظامی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

وابستگی بیش از حد به فناوری: با توجه به اینکه استفاده از هوش مصنوعی در جنگ مبتنی بر فناوری است، می‌تواند منجر به وابستگی بیش از حد به سیستم‌ها و زیرساخت‌های مرتبط شود. در صورت خرابی فناوری یا حمله سایبری، نیرو‌های نظامی ممکن است آسیب‌پذیر و ناتوان شوند.

خطر خطا‌ها و تصمیمات اشتباه: سیستم‌های هوش مصنوعی در برابر خطا مصون نیستند و ممکن است در برخی موقعیت‌ها تصمیمات نادرست یا نامناسب بگیرند. این می‌تواند منجر به تلفات جانی یا خسارات مالی قابل توجهی شود، به ویژه در مورد سیستم‌های تسلیحاتی خودکار.

چالش‌های اخلاقی و معنوی: استفاده از هوش مصنوعی در جنگ معضلات اخلاقی و معنوی متعددی را به همراه دارد. به عنوان مثال، استفاده از تسلیحات خودکار سؤالاتی را در مورد مسئولیت و کنترل بر تصمیمات کشنده مطرح می‌کند، و استفاده از هوش مصنوعی برای نظارت، نگرانی‌هایی را در مورد حریم خصوصی و حقوق بشر ایجاد می‌کند.

گسترش شکاف فناوری: استفاده از هوش مصنوعی در جنگ می‌تواند منجر به گسترش شکاف فناوری بین کشور‌هایی شود که به این فناوری‌ها دسترسی دارند و کشور‌هایی که دسترسی ندارند. این می‌تواند نابرابری‌ها را ایجاد کرده و تنش‌های ژئوپلیتیکی را تشدید کند.

کاهش نقش انسان در تصمیم‌گیری: با پیشرفته‌تر شدن فناوری هوش مصنوعی، این خطر وجود دارد که انسان‌ها کنترل خود را از دست داده و در فرآیند تصمیم‌گیری نظامی به حاشیه رانده شوند. این می‌تواند منجر به از دست دادن کنترل و خطرات غیرقابل پیش‌بینی در مدیریت درگیری شود.

مقاومت سایبری و خرابکاری: استفاده از هوش مصنوعی در سیستم‌های نظامی می‌تواند این سیستم‌ها را در برابر حملات سایبری و خرابکاری آسیب‌پذیر کند. هکر‌ها ممکن است تلاش کنند داده‌ها را دستکاری کرده یا کنترل سیستم‌ها را به دست گیرند، که می‌تواند عملیات نظامی را به خطر بیندازد و هرج و مرج در میدان نبرد ایجاد کند.

نقش دوگانه هوش مصنوعی در جنگ/ تقویت امنیت یا تضعیف انسانیت؟

اهمیت هوش مصنوعی در ارتش غیرقابل انکار است و مزایای قابل توجهی را از نظر اثربخشی و امنیت ملی ارائه می‌دهد. هوش مصنوعی نه تنها تقویت‌کننده توانایی‌های انسانی است، بلکه "می‌تواند به طور فزاینده‌ای از انسان‌ها برای انجام وظایف نظامی حمایت و جایگزین کند، زیرا سریع‌تر و دقیق‌تر می‌شوند و همچنین قادر به بررسی اطلاعات بیشتر و سطوح بالاتری از پیچیدگی هستند. این ممکن است منجر به افزایش سرعت عملیات نظامی و تصمیم‌گیری بهتر نظامی شود و در نهایت مزایای قابل توجهی را برای نیرو‌های مسلح دارای هوش مصنوعی کارآمد ارائه دهد.

با این حال، ضروری است که ما با دقت و مسئولیت‌پذیری به تکامل و استفاده از این فناوری بپردازیم تا اطمینان حاصل کنیم که از آن به طور اخلاقی و به نفع بشریت استفاده می‌شود. استفاده از هوش مصنوعی در جنگ خطرات و چالش‌های متعددی را به همراه دارد، و تصمیم‌گیرندگان سیاسی و نظامی باید از آنها آگاه باشند و با دقت و مسئولیت‌پذیری به تکامل و استفاده از این فناوری در بستر نظامی بپردازند. ضروری است که استفاده از هوش مصنوعی تابع استاندارد‌های اخلاقی و قانونی سخت‌گیرانه‌ای باشد تا اطمینان حاصل شود که به طور مسئولانه و مطابق با قوانین بین‌المللی بشردوستانه استفاده می‌شود.

فناوری‌های هوش مصنوعی عمدتاً به عنوان توانمندساز‌ها و تقویت‌کننده‌های ابزار‌ها و روش‌های تثبیت‌شده، هرچند دائماً در حال تکامل، جنگاوری مورد بحث قرار می‌گیرند – که منعکس‌کننده رویکردی تکاملی به فناوری‌های نوظهور است تا رویکردی انقلابی، و استفاده از آنها در حوزه نظامی پتانسیل انقلاب در هنر نظامی را دارد، به ویژه از آنجایی که استفاده از هوش مصنوعی راه را برای توسعه و استفاده از سیستم‌های تسلیحاتی خودکار هموار می‌کند، که بسیاری از فرآیند‌ها و فعالیت‌ها را خودکار کرده و دخالت انسان را حذف خواهد کرد.

ملاحظات برای استفاده از سیستم‌های تسلیحاتی خودکار در درگیری‌های مدرن

سیستم‌های تسلیحاتی خودکار، سیستم‌های نظامی هستند که قادر به شناسایی، مکان‌یابی و حمله به اهداف به صورت خودکار، بدون دخالت مستقیم انسان در فرآیند تصمیم‌گیری هستند. این سیستم‌ها از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند هوش مصنوعی، حسگرها، الگوریتم‌های تصمیم‌گیری و سیستم‌های کنترل برای انجام عملیات نظامی بدون نظارت مداوم انسان استفاده می‌کنند. توسعه هوش مصنوعی و استفاده از آن در حوزه نظامی راه را برای توسعه سیستم‌های تسلیحاتی بسیار کارآمدتر باز می‌کند، که زمان واکنش را به شدت کاهش داده و کارایی عملیات را افزایش می‌دهد. این سیستم‌ها که توسط هوش مصنوعی کنترل می‌شوند، می‌توانند دخالت اپراتور‌های انسانی را به حداقل برسانند و حتی حضور آنها را حذف کنند، بدین ترتیب سلاح‌هایی را به وجود می‌آورند که قادر به تصمیم‌گیری در مورد مکان، زمان و شکل درگیری با اهداف، بر اساس الگوریتم‌های تحلیل و انتخاب مناسب بودن، ضرورت و قانونی بودن خنثی‌سازی تهدید هستند.

سیستم‌های تسلیحاتی خودکار می‌توانند در عملیات نظامی به دلیل مزایایی که ارائه می‌دهند، مانند: سرعت و زمان واکنش، که بسیار بالاتر به ترتیب پایین‌تر از حالت دخالت اپراتور‌های انسانی است، دقت، که بسیار بالاتر است و تحت تأثیر خستگی، استرس یا سایر عوامل خاص انسانی قرار نمی‌گیرد، کاهش مواجهه اپراتور‌های انسانی با خطر، زیرا آنها دیگر در فرآیند‌ها و اقدامات رزمی جاری درگیر نیستند، سازگاری و انعطاف‌پذیری، زیرا سیستم‌های تسلیحاتی خودکار می‌توانند برای مقابله با طیف گسترده‌ای از سناریو‌ها و موقعیت‌های رزمی برنامه‌ریزی و برنامه‌ریزی مجدد شوند، افزایش کارایی عملیاتی، به دلیل کاهش مصرف منابع و زمان برای دستیابی به اهداف خاص، توانایی عملکرد در محیط‌های خصمانه یا خطرناک، از جمله در مناطق پرتو، زیر آب یا در شرایط آب و هوایی شدید، جایی که دخالت انسانی دشوار یا غیرممکن خواهد بود، اهمیت داشته باشند.

سیستم‌های تسلیحاتی خودمختار، علاوه بر مزایای غیرقابل انکار که ارائه می‌دهند، می‌توانند عامل خطر نیز باشند، با توجه به اینکه دقیقاً عدم تعامل انسانی و کنترل انسان می‌تواند منجر به موقعیت‌های پیچیده‌ای شود، که در آن تصمیمات گرفته شده توسط سیستم‌های خودمختار می‌توانند حداقل غیراخلاقی باشند، اگر نه غیرقانونی، به دلیل خطا‌های برنامه‌نویسی یا مشکلات در تفسیر موقعیت‌هایی که احساسات انسانی، منطق و شهود می‌توانند تفاوت ایجاد کنند. برای استفاده از سیستم‌های تسلیحاتی خودمختار در عملیات نظامی و عدم چالش، آنها باید به گونه‌ای ساخته شوند که تعادلی بین درجه استقلال هوش مصنوعی و نیاز به مداخله و نظارت انسانی در صورت تصمیم به استفاده از زور وجود داشته باشد.

حداقل اقدامات قابل اجرا برای اطمینان از قابلیت استفاده از سیستم‌های تسلیحاتی خودمختار باید اطمینان حاصل کنند که آنها: "همانطور که انتظار می‌رود در محیط‌های عملیاتی واقع‌بینانه در برابر دشمنان سازگار با اقدامات متقابل واقع‌بینانه و عملی عمل می‌کنند، در یک بازه زمانی و منطقه جغرافیایی، و همچنین سایر محدودیت‌های محیطی و عملیاتی مرتبط، مطابق با مقاصد فرمانده و اپراتور، درگیری‌ها را به پایان می‌رسانند. در صورت عدم توانایی در انجام این کار، سیستم‌ها درگیری را خاتمه داده یا قبل از ادامه درگیری، ورودی اضافی اپراتور را دریافت می‌کنند، به اندازه کافی قوی هستند تا احتمال و پیامد‌های شکست‌ها را به حداقل برسانند. افرادی که استفاده از سیستم‌های تسلیحاتی خودمختار و نیمه خودمختار را مجاز می‌دانند، آنها را هدایت می‌کنند یا به کار می‌برند، این کار را با دقت مناسب و مطابق با قوانین جنگ، معاهدات قابل اجرا، قوانین ایمنی سیستم‌های تسلیحاتی و قوانین درگیری قابل اجرا انجام خواهند داد.

سیستم‌های تسلیحاتی خودکار می‌توانند راه‌حل‌هایی برای موقعیت‌های پیچیده باشند، مانند کمبود یا ناکافی بودن پرسنل نظامی، منطقه وسیع فضای رویارویی که باید پوشش داده شود، زمان بسیار کوتاهی که در آن باید تصمیم گرفته شود و عملیات اجرا شود، سطح خطر مرتبط و غیره. بسته به این عوامل، سطح کنترل و امکان مداخله توسط اپراتور انسانی می‌تواند برای هدایت یا لغو یک عمل زمانی که در مرز قانونی بودن یا اخلاقیات عمل می‌کند، یا زمانی که تغییر در وضعیت عملیاتی به nuances‌هایی دست می‌یابد که هوش مصنوعی و سیستم‌های تسلیحاتی خودکار نمی‌توانند آنها را درک کنند، تعیین شود.

تکامل جامعه تغییرات عمده‌ای را در حوزه نظامی، در نحوه برنامه‌ریزی و اجرای عملیات نظامی، نیز ایجاد می‌کند و نگرانی‌های فزاینده‌ای در مورد دخالت عامل انسانی، تمایل افراد به شرکت در اقدامات نظامی و نحوه مدیریت تلفات انسانی در درگیری در حال ظهور است. همانطور که هوش مصنوعی هرچه بیشتر حضور پیدا می‌کند و کارآمدتر می‌شود، جای خود را در حوزه نظامی پیدا خواهد کرد، زیرا فرصت‌های قابل توجهی را به کشور‌هایی ارائه می‌دهد که جرأت و اجازه استفاده از آن را دارند، کشور‌هایی که راه‌حل‌هایی برای غلبه بر موانع مربوط به قانونی بودن، اخلاقیات و اثربخشی استفاده از آن پیدا می‌کنند. هوش مصنوعی توانایی‌های انسانی را افزایش داده و سطح عملکرد نیرو‌های شرکت‌کننده در اقدامات نظامی را بالا می‌برد. بیش از آن، هوش مصنوعی عنصر اصلی در توسعه سیستم‌های تسلیحاتی خودکار است که "احتمالاً به ستون اصلی ارتش‌های پیشرفته مدرن تبدیل خواهند شد. این سیستم‌ها در اشکال، طرح‌ها و اندازه‌های مختلف و با سطوح مختلف خودمختاری، و بنابراین با قابلیت‌های مختلف در میدان، عرضه می‌شوند.

استفاده از تسلیحات خودکار راه را به اشکال جدیدی از رویارویی نظامی باز می‌کند، اما در عین حال، مشکلات متعددی را در مورد نحوه استفاده از آنها، توانایی سیستم‌ها در تشخیص نحوه استفاده از زور، شدت استفاده از زور، مسئولیت قانونی در مورد پیامد‌های اقدامات انجام شده توسط سیستم‌های خودکار کنترل شده توسط هوش مصنوعی و غیره، مطرح می‌کند. پس از غلبه بر این موانع، هوش مصنوعی و سیستم‌های خودکار بیشتر و بیشتر مورد استفاده قرار خواهند گرفت، زیرا امکاناتی تقریباً غیرقابل تصور برای انسان‌ها ارائه می‌دهند، امکان انجام اقدامات نظامی پیچیده در هر محیطی، در هر شرایطی، بدون قرار دادن پرسنل نظامی در معرض خطر، دستیابی به کارایی بیشتر و با مصرف زمان و منابع بسیار کمتر را فراهم می‌کنند.

منابع: https://sciendo.com/article/10.2478/kbo-2024-0006