اما و اگرها درباره پناهگاهی به نام «مترو»/ لزوم توجه به مسأله ازدحام جمعیت در مواقع بحرانی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، نشست تخصصی «بهره‌گیری از ظرفیت فضا‌های زیرسطحی به عنوان پناهگاه» به همت گروه مطالعات ایمنی و پیشگیری از بحران و با حضور فتح اله شمسایی زفرقندی، عضو هیأت علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، مصطفی غضنفری، صاحب‌نظر در حوزه پدافند غیرعامل، مسعود نوین، معاون فنی مهندسی شرکت راه آهن شهری تهران و حومه، مجید میربد، رئیس برنامه‌ریزی مواجهه با حوادث و بحران شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه و سولماز ارژنگی، صاحب نظر در حوزه مدیریت ازدحام جمعیت برگزار شد.

در ابتدای این جلسه، امین نظری، دبیر نشست و رئیس گروه مطالعات ایمنی و پیشگیری از بحران مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران با تاکید بر اهمیت برنامه‌ریزی در جهت تامین فضا‌های امن در زمان پایداری و به کارگیری آن در زمان بحران گفت: در کلان شهری مانند تهران طراحی فضا‌های چندمنظوره و استفاده از آنها به عنوان فضای ایمن، باید در دستور کار قرار گیرد.

اهمیت آمادگی شهری در برابر حمله و حفاظت از شهروندان

فتح اله شمسایی زفرقندی، عضو هیأت علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، در این نشست یکی از خصوصیات مهم انسان‌ها در شرایط بحران را پناه بردن به نقاطی دارای امنیت و آرامش دانست و اظهار کرد: مناسب‌ترین مکان برای ایجاد آرامش روحی و امنیت جانی در مناطقی که مورد حمله قرار گرفته و یا احتمال حمله وجود دارد فضا‌های امن است.

وی افزود: در همین راستا امنیت روانی در جامعه بحرانی زمانی فراهم می‌شود که مردم جایگاهی ایمن رادر نزدیکی محل کار و یا زندگی خود در هنگام حملات نظامی پیدا کنند.

وی با اشاره به پیچیدگی تهدیدات امروز که شامل جنگ سایبری، عملیات روانی، حملات پهپادی، و اختلال در زنجیره تولید و خدمات می‌شود، تأکید کرد: در چنین شرایطی مردم به‌عنوان محور اصلی جنگ هدف قرار می‌گیرند و حفظ جان آنها اولویت اول است، به همین جهت بهره‌گیری از فضا‌های زیرسطحی شهری همچون ایستگاه‌های مترو، پارکینگ‌های طبقاتی، مراکز ورزشی، مدارس، مساجد و حتی زیرزمین منازل گزینه‌هایی مؤثر برای ایجاد پناهگاه‌های امن و چندمنظوره هستند.

شمسایی با تأکید بر اصول طراحی پناهگاه‌های مؤثر، افزود: این فضا‌ها باید در برابر موج انفجار، ترکش، گاز‌های سمی و ریزش آوار مقاوم باشند و بتوانند نیاز‌های اساسی مانند تهویه، ارتباط، غذا و آب را تأمین کنند.

وی افزود: شرکت مترو به عنوان بهره بردار و متولی چنین فضا‌هایی پس از شناخت نقاط ضعف و قوت این سامانه با هدف حفظ امکانات و افزایش توان خدمات رسانی، بهره برداری در شرایط بحران را باید مدنظر قرار داده و به دنبال بومی کردن این مهم باشد.

در ادامه این نشست مصطفی غضنفری، صاحب‌نظر در حوزه پدافند غیرعامل اظهار کرد: تهاجم نظامی به شهر‌ها و در معرض آسیب بودن عموم جامعه، استفاده از ظرفیت‌های عمومی برای پناهجویی را بالا می‌برد.

وی افزود: در چنین شرایطی ایستگاه‌های مترو می‌توانند پناهگاه‌های امنی به شمار آیند، برای مثال ایستگاه قیطریه واقع در خط یک متروی تهران ظرفیت فیزیکی پناهگاهی برای ۵ هزار نفر در یک دوره ۴ روزه و ۱۲ هزار نفر برای یک دوره کوتاه مدت ۱۲ ساعته را دارد.

وی در ادامه با اشاره به تجربیات جهانی در حوزه بهره‌برداری چندمنظوره از ایستگاه‌های مترو، نمونه‌هایی از شهر‌های لندن، مسکو، پیونگ‌یانگ و نیویورک را مورد بررسی قرار داد و گفت: ایستگاه‌های مترو در بسیاری از شهر‌های بزرگ دنیا، در کنار کارکرد حمل‌ونقل، نقش پناهگاه شهری در شرایط جنگی را نیز ایفا می‌کنند.

غضنفری تأکید کرد: تعبیه خروجی‌های اضطراری مستقل برای تراز‌های پیش بینی شده جهت تعداد و پراکندگی این خروجی‌ها مهمترین عامل در تأمین خروج اضطراری مطمئن پناهجویان است.

ضرورت تدوین سند همکاری بین شرکت مترو و سازمان پدافند غیرعامل

این صاحب‌نظر در حوزه پدافند غیرعامل اظهار کرد: سالن فروش بلیت و سطح سکو، دو بخش اصلی استفاده به عنوان پناهگاه هستند، البته باید به این نکته توجه داشت که در حین تهاجم نظامی و نبود برنامه‌ریزی در ایجاد فضا‌های پناهگاهی کافی، همین مکان‌ها با ازدحام جمعیت مواجه شده و ممکن است حتی از مسیر‌های ارتباطی درون ایستگاه، (بین سالن فروش بلیت و سکو) و پله‌ها هم برای اسکان پناهجویان استفاده شود.

غضنفری در پایان خواستار تدوین سند همکاری مشترک مابین شرکت بهره‌برداری مترو، سازمان پدافند غیرعامل و سایر نهاد‌های مسئول برای تعریف کارکرد دوم ایستگاه‌های مترو به‌عنوان فضا‌های اضطراری شد.

لزوم توجه به مسآله ازدحام جمعیت در مواقع بحرانی

در ادامه نشست تخصصی «بهره‌گیری از ظرفیت فضا‌های زیرسطحی به عنوان پناهگاه»، سولماز ارژنگی، صاحب نظر در حوزه مدیریت ازدحام جمعیت، مدت زمان، تراکم، جمعی بودن، پویایی و سرعت و جدید بودن را شاخص‌های مهم در جمعیت دانست و اظهار کرد: مروری بر چند سانحه ازدحام جمعیت به دلیل انسداد مسیر در منا، ۲۲۶۲ نفر کشته شدند یا در ۱۷ دی ماه سال ۹۸ عدم تناسب مسیر حرکت با جمعیت در کرمان، منجر به کشته شدن ۶۳ نفر شد.

وی افزود: در بررسی مسأله ازدحام در ایران، حدود ۸۰ درصد ازدحام جمعیت مربوط به ایستگاه‌های مترو، مساجد و تکایا، مراکز تجاری، دانشگاه‌ها و... است و ۲۰ درصد دیگر به راهپیمایی‌ها، شب‌های احیا و ازدحام‌های روزمره مربوط می‌شود.

ارژنگی تصریح کرد: در منطقه ۶ تهران با ۱۴ محله و بیش از ۲۵۱ هزار نفر جمعیت، تنها حدود ۲۷ هزار نفر انگیزه رفتن به پناهگاه (ایستگاه مترو) را دارند.

موضوع ازدحام یک تهدید اولویت‌دار است

این صاحب نظر در حوزه مدیریت ازدحام جمعیت ورودی و خروجی ایستگاه‌های مترو، وجود گیت‌های داخل ایستگاه‌های مترو، کمبود یا عدم تجهیزات و عدم تناسب فضا‌های خدماتی نظیر سرویس بهداشتی با جمعیت را از چالش‌های استفاده از مترو به عنوان پناهگاه دانست و افزود: همچنین وحشت و رفتار جمعی، امکان شایعه و خرابکاری، نظارت بر جمعیتی که وارد ایستگاه‌های مترو می‌شوند، آمادگی برای اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در زمان پناه‌گیری و برنامه‌ریزی برای نیرو‌های عملیاتی از دیگر مواردی است که به عنوان چالش در استفاده از مترو به عنوان پناهگاه باید به آنها توجه کرد.

ارژنگی در پایان تأکید کرد: در صورت تعریف ایستگاه‌های مترو به‌عنوان پناهگاه، باید موضوع ازدحام به عنوان یک مسئله اولویت‌دار در دستور کار مدیران شهری، نهاد‌های امدادی و سازمان پدافند غیرعامل قرار گیرد.