الگوي اسلامي ايراني پيشرفت؛ اصالت فرد، جامعه و نقش دولت

به گزارش گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو» به نقل از واحد مرکزی خبر، امیری تهرانی اظهار داشت: عدالت اجتماعی و اقتصادی در کانون الگوی اسلامی ایرانی است، در توسعه اقتصادی که عمدتا در غرب و شرق تئوری پردازی و نظریه سازی شده است اصالت به فرد داده می شود و نقش دولت هم حداقلی است و اصلی ترین هدف این تئوری ها تاکید بر توسعه اقتصادی با رویکرد حداکثرسازی منافع شخصی افراد است و به هویت جامعه، اصالت داده نمی شود.

وی تاکید کرد: اما در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت افزایش ظرفیت تولید و ثروت متوازن با پیشرفت های فرهنگی و اجتماعی مورد توجه است و علاوه بر اصالت فرد به جامعه هم اصالت داده می شود و همراه توسعه اقتصادی توسعه در ابعاد دیگر جامعه مانند فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را هم به همراه دارد.
 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: در الگوهای توسعه غربی، اهداف اقتصادی باعث تغییر هنجارهای سیاسی و فرهنگی می شود و هر موضوع کلان اقتصادی به سطح اهداف فردی تنزل پیدا می کند اما در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت همه موارد بطور متوازن و متناسب برنامه ریزی می شود تا علاوه بر افزایش تولید و ثروت به تعالی جامعه و افراد هم کمک بکند.

امیری تهرانی گفت: برای تبیین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باید جایگاه فرد و جامعه در دین اسلام تبیین شود، در دین اسلام هم فرد جایگاه و اصالت دارد و هم جامعه از اصالت ویژه برخوردار است، جامعه فقط جمع جبری افراد نیست بلکه هویت ویژه اجتماعی دارد مانند واجب کفایی که برعهده همه افراد جامعه است اما وقتی عده ای آن را انجام داده اند از دیگران ساقط می شود.

وی افزود: در فردگرایی، عدالت معنی ندارد بلکه عدالت با اصالت دادن به جامعه مفهوم پیدا می کند چون به سرنوشت جامعه ارتباط دارد و جامعه هم در دین اسلام اصالت ویژه دارد، دولت هم در سیاست گذاری ها و تبیین اهداف باید هم به سطح فردی و هم سطح جامعه توجه کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: در اقتصاد غرب هدف ها در سطح فرد تبیین می شود و همه عاملان اقتصادی با رویکرد حداکثرسازی نفع شخصی خودشان تلاش می کنند و هدف های کلان اجتماعی قابل تعریف نیست به همین خاطر عدالت اعم از عدالت اجتماعی و اقتصادی مفهومی پیدا نمی کند.

امیری تهرانی افزود: بررسی دیدگاه های علامه طباطبایی، شهید مطهری و آیت الله صدر نشان می دهد که برای جامعه هم در کنار افراد، اهداف اقتصادی قابل تعریف است و عدالت در این چارچوب تبیین می شود.

وی ادامه داد: در الگوی توسعه و تئوری های غربی همه مفاهیم اقتصادی مبتنی بر تعریف انسان اقتصادی است که به دنبال حداکثرسازی منافع شخصی است. اندیشمندان غربی با این تعریف محدود از نفع شخصی نظریه سازی می کنند اما در الگوی اسلامی توسعه تعریف انسان فراتر و متعالی تر از انسان اقتصادی است و دارای اختیار، آگاهی و اندیشه است و باید مسئولیت پذیر باشد.
 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره جایگاه ایرانی بودن الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت گفت: ایرانی بودن به معنی امکانات و محدوده جغرافیایی، اقلیمی، فرهنگی و شرایط خاص منطقه ای است و الگوی اسلامی توسعه باید متناسب با این واقعیت ها شکل پیدا کند اما هویت آن ثابت و مبتنی بر آموزه های دین مبین اسلام است.

امیری تهرانی افزود: عدالت دارای دو بخش است که یک بخش آن به معنی تامین نیازهای اساسی برای هر فردی است تا از حداقل های معیشت برخوردار شود اما بخش دوم آن تلاش برای ایجاد توازن اجتماعی است و باید در الگوی اسلامی ایرانی توسعه به سمت ایجاد عدالت اجتماعی و اقتصادی حرکت کند اما اگر همین الگوی اسلامی پیشرفت در کشوری غیر از ایران مانند افغانستان یا پاکستان تنظیم شود شکل آن تفاوت خواهد کرد برای اینکه ابزارهای لازم برای ایجاد عدالت اقتصادی و توازن اجتماعی در این جوامع متفاوت است ، هرچند هویت برنامه ها باید اسلامی باشد.

 وی گفت: در الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت هدفی والاتر از ارتقای سطح اقتصادی و اهداف این جهانی مدنظر است و تلاش می شود تا زمینه سعادتمندی افراد هم در این دنیا و هم در جهان آخرت فراهم شود اما در الگوهای غربی توسعه هنجارهای ارزشی و فرهنگی در اولویت نیست و فقط ارتقای رفاه اقتصادی و این جهانی مورد توجه قرار می گیرد.
 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: نخستین گام برای میل به پیشرفت در جامعه اسلامی، حذف موانع از سر راه فعالیت های افراد جامعه و کمک به تحقق عدالت اجتماعی است
 تهرانی اضافه کرد: دولت در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باید تلاش کند عاملان اصلی فعالان جامعه که افراد هستند در چارچوب سیاست های مبتنی بر عدالت اجتماعی تلاش کنند و دولت هم تصدی گری اجتماعی داشته باشد.

وی گفت: دولت نهادی است که مفهوم عدالت را تعریف می کند تا افراد در چارچوب قانونی فعالیت کنند بطوری که عدالت تغییر یابد، در این چارچوب افراد آزادانه فعالیت می کنند اما مسئولیت پذیر هم هستند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: وقتی جامعه هم اصالت دارد و برای خودش هویت و مسئولیت و وظایفی تعریف می کند و دولت باید برای انجام این وظایف تلاش کند و شان فرد و جامعه باید در طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مورد توجه باشد، افراد می توانند در تلاش های اجتماعی خود به دنبال نفع شخصی باشند اما این منافع باید درچارچوبی که دولت تعیین می کند انجام شود تا به تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی کمک کند بنابراین انسان شناسی در الگوهای توسعه غربی با الگوی اسلامی پیشرفت فرق می کند.

 امیری تهرانی در پایان گفت: برای رسیدن به الگوی اسلامی ایرانی توسعه باید جایگاه فرد، دولت و جامعه به طور دقیق تعریف شود و همه فعالیت ها در سیستم اجتماعی و اقتصادی اسلام انجام شود، افراد به دنبال اهداف شخصی خود هستند، دولت سیاست گذاری می کند و جامعه هم وظایف خاص خود را از جمله در زمینه تکامل عمومی دارد.