تاريخچه،‌ نحوه شکل گیری و اهداف بنياد مستضعفان

گروه سياسي «خبرگزاري دانشجو»؛ پس از پيروزي انقلاب اسلامي در 22 بهمن سال 57، به فرمان امام خميني در 14 اسفند همان سال بنياد مستضعفان و جانبازان طي صدور يك فرمان تاريخي تاسيس شد.

 

بر اين اساس بنيان گذار انقلاب اسلامي طي اين فرمان عنوان كرد: «تمام اموال منقول و غيرمنقول سلسله پهلوي و شاخه‏ها و عمال و مربوطين به اين سلسله را كه در طول مدت سلطه غيرقانوني از بيت‏المال مسلمين اختلاس نموده‏اند بنفع مستمندان و كارگران و كارمندان ضعيف مصادره نمايد و منقولات آن در بانك ها با شماره به اسم شوراي انقلاب يا اسم اينجانب سپرده شود و غيرمنقول از قبيل مستغلات و اراضي ثبت و مضبوط شود تا بنفع مستمندان از هر طبقه صرف گردد، در ايجاد مسكن و كار و غيرذالك، به جميع كميته‏هاي انقلاب اسلامي در سراسر كشور دستور مي‏دهم كه آنچه از اين غنائم بدست آوردند در بانك با شماره معلوم بسپرند و به دولت ابلاغ نمايند كه اين غنائم مربوط به دولت نيست و امرش با شوراي انقلاب است و آنچه مأمورين دولت بدست آورده‏اند يا مي‏آورند بايد به همين شماره به بانك تحويل دهند و كساني كه از اين اموال چيزي بدست آورده‏اند، بايد فوراً به كميته‏ها يا بانك تحويل دهند و متخلفين مورد مؤاخذه خواهند بود.»

 

در پي صدور اين فرمان، شوراي انقلاب بيانيه اي صادر كرد و در آن نوشت: «در پي صدور فرمان امام خميني،‌ رهبر انقلاب اسلامي،‌ درباره مصادره اموال منقول و غير منقول خاندان پهلوي و کارگردانان اصلي رژيم پيشين و صرف آن در امور رفاهي مستضعفان و محرومان،‌ شوراي انقلاب اسلامي، ‌اقدام به ايجاد مؤسسه‌اي به نام بنياد مستضعفان کرده است كه وظيفه اين بنياد شناسايي و ضبط این اموال،‌ اعم از املاک و سپرده‌هاي بانکي، پول نقد و غيره و ايجاد واحدهاي‌ مسکوني براي محرومان است.»

 

به دستور امام خميني تشكيل بنياد مستضعفان و جانبازان زیر نظر هیئت منتخب ايشان كه مركب بود از حضرت آيت الله سيد علي حسيني خامنه اي، علي اكبر هاشمي بهرماني، شهيد مظلوم آيت الله دكتر سيد محمد حسيني بهشتي، مير كريم موسوي كريمي(آيت الله اردبيلي)، احمد جلالي، علي اصغر مسعودي و عزت الله سحابي صورت گرفت.

 

از اين رو مقرر شد، بنياد تحت امر ولايت فقيه و توسط هيئت امنا مطابق مقررات بخش خصوصي در چارچوب قانون اداره شود.

 

 

اساسنامه بنياد در 7 تير 58 تهيه و پس از آن طي اصلاحات فراوان در قالب 19 ماده در سال 83 تدوين نهايي شد.

 

براساس اين اساسنامه اهداف كلي بنياد عبارت از کمک به ارتقاي سطح زندگی مادی، معنوی و فرهنگی مستضعفان و محرومین جامعه همراه با اداره بهینه دارائی های تحت پوشش و با حضور مؤثر در صحنه‌هاي اقتصادي در چارچوب سياست هاي كلي نظام است.

 

از سوي ديگر در اين اساسنامه تاكيد شده است خزانه بنياد به نحوي كه كليه درآمدهاي بنياد از جمله سود حاصل از سرمايه‏گذاري ها و فروش اموال منقول و غيرمنقول و وجوه حاصل از ماليات هاي مأخوذه از تمام واحدهاي تابعه در آن تمركز يابد به وجود مي‏آيد.

 

همچنين در بخش ديگري از اين اساسنامه آمده است معاملات بنياد با رؤسا و مديران و اقارب سببي و نسبي آنها تا درجه سوم اعم از مستقيم و غيرمستقيم ممنوع خواهد بود، انجام معاملات نظير معاملات بنياد كه متضمن رقابت با عمليات بنياد باشد، براي مديران و مسئولان بنياد ممنوع است و نيز اعطاي وام و اعتبار به مديران و مسئولان بنياد صرفاً بر مبناي آئين‏نامه‏اي است كه به تصويب هيئت امناء خواهد رسيد.

 

در اين اساسنامه آمده است: برداشت از حسابه اي تمركزي براي هرمنظور از جمله هزينه‏ها (محرومين و ستادي)، سرمايه‏گذاري ها و طرح هاي توسعه در چارچوب آئين‏نامه خاصي است كه به تصويب مقام معظم رهبري خواهد رسيد.

 

 

بنا به تصويب اين هيئت،‌ مهندس علينقي خاموشي از بدو تاسيس بنياد يعني 14 اسفند سال 57 تا 26 شهريور 59 در سمت رياست بنياد ايفاي نقش كرد.

 

خاموشي در نخستين روز از ارديبهشت سال 59 گزارشي از بيلان كاري و عملكرد بنياد از زمان آغاز به فعاليت آن در حضور امام خميني ارائه داد.

 

 

اما ضرورت نظارت دقيق و موشكافانه بر اختيارات و وظايف بنياد مستضعفان امام خميني را بر آن داشت تا شخصيت برجسته اي همچون محمد علي رجايي كه نخست وزير وقت بود را به منصب رياست بنياد انتخاب كند.

 

از اين رو رجايي در 26 شهريور سال 59 طي حكمي از سوي امام خميني به سمت رياست بنياد منصوب شد.

 

امام خميني در اين حكم خطاب به نخست وزير وقت فرمود: «جناب آقاي رجايي نخست وزير ايده ا... تعالي چون وضع بنياد مستضعفين موجب نگراني اينجانب است و مسائل آن پيچيده است، لازم است جنابعالي امور بنياد را در دست گرفته و تحت نظر اشخاصي متدين، متعهد، كاردان، آن را به نفع مستضعفين اداره نماييد. اطلاعات لازم را مي‌توانيد از هيئتي كه اينجانب معين نمودم به دست آوريد. ان‌شاء الله تعالي موفق در خدمت به اسلام و مسلمين و خصوصا" مستضعفين باشيد.»

 

شهيد رجايي در مهر 59 براي نظم بخشي بر امور بنياد، محمود كريمي نوري را به عنوان سرپرست بنياد معرفي نمود و خود نيز تا 13 آذر سال 60 در رياست بنياد باقي ماند.

 

با شهادت محمد علي رجايي امام خميني طي حكمي مير حسين موسوي را به عنوان رياست جديد بنياد معرفي كرد.

 

مير حسن موسوي در مدت مسئوليت خود در بنياد مستضعفان در دو تاريخ مهر61 و اسفند 63 به ترتيب سيد مهدي طباطبايي و مهندس طهماسب مظاهري را به سمت سرپرست بنياد منصوب كرد.

 

 

امام خميني در دوران رياست مير حسين موسوي در بنياد مستضعفان در 3 آذر 67 طي صدور فرماني، خواستار تغييرنام بنياد مستضعفان، به بنياد جانبازان شد تا همزمان با استفاده از همكاري و تجربيات بنياد شهيد انقلاب اسلامي و جانبازان و نيز اختصاص بهترين امكانات بنياد مستضعفان به تمامي امور حماسه سازان و شهيدان زنده انقلاب اسلامي رسيدگي شود.

 

در نهايت در اوايل سال 68 طي حكمي از سوي مير حسين موسوي، مهندس محمد باقريان به سمت معاون نخست وزير در امور جانبازان انقلاب اسلامي و عضو هیئت سرپرستي بنياد جانبازان، منصوب گرديد.

 

پس از استعفاي مير حسين از رياست بنياد، با حكم رهبر معظم انقلاب اسلامي در 15 شهريور 68 نام اين نهاد به «بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي» تغيير يافت و محسن رفيقدوست براي مدت 3 سال به ریاست آن منصوب گردید.

 

در حكمي كه رهبر انقلاب خطاب به رفيقدوست صادر كردند، آمده بود: كليه امكانات و دارايي‌هاي موجود در اين بنياد با كوشش و تلاش پيگير و با دقت وافي مورد بهره‌برداري قرار گيرد، از عوايد آن در درجه اول براي تأمين نياز جانبازان عزيز كه شهداي زنده انقلاب و يادگارهاي ارزنده 10 سال مقاومت ملت ايران مي‌باشند استفاده نماييد، البته كل عوايد اين بنياد بايد براي امور مادي و فرهنگي مستضعفان به كار رود.

 

رفيقدوست از 15 شهوريور 68 تا 31 تير 78 رياست بنياد را بر عهده داشت. پس از پايان دوره رياست رفيقدوست در بنياد، طي حكمي از سوي مقام معظم رهبري، محمد فروزنده به مدت 5 سال به اين سمت منصوب شد.

 

دوره 5 ساله رياست وي از 31 تير 78 آغاز شد و پس از پايان اين دوره از 31 تير 83 اين حكم براي مدت 5 سال از سوي مقام معظم رهبري تمديد شد.

 

فروزنده پس از طي 5 سال دوم رياست خود از 31 تير سال 88 براي بار سوم حكم تمديد رياست خود بر سازمان را از رهبري دريافت كرد تا در اين منصب باقي بماند.

 

بنياد مستضعفين نهادي است كه همزمان با پيروزي انقلاب اسلامي به فرمان امام خميني (ره) مامور شد تا با بهره گيري از سرمايه هاي اقتصادي بلوكه شده در كشور توسط طبقه خاص جامعه، آن را براي رفاه حال مستضعفان، ‌كارگران، طبقه كم بضاعت و بي بضاعت صرف كند.

 

در حقيقت فلسفه وجودي آن تنها شكل گيري يك حلقه رابط براي توزيع ثروت هاي انباشت شده كشور، در بين طبقه مستضعف بود كه قصد داريم در اين سلسله گزارش ها، به بررسي عملكرد بنياد، سرمايه گذاري هاي اقتصادي، ‌شركت ها، كارخانه ها،‌ هلدينگ ها و شركت هاي مادر تخصصي و نيز چگونگي رابطه آنها با بنياد، سرمايه گذاري، سودهاي كلان و بهره هاي احتمالي كه شامل مستضعفان جامعه مي شود را بررسي كنيم.