نامه‌ای که مقام و مرتبه علی بن راشد را نزد امام هادی (ع) نشان می‌دهد/ تذکرات امام صادق (ع) به شیعیان

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ در عصر امام هادى (ع) که با رشد فعالیت سازمان وکالت و سامان‏مندتر شدن آن و همچنین با حاکمیت یکى از سفّاک‏ترین حکام عباسى، یعنى متوکل، مصادف بود، هجمه‏هاى سختى بر علیه سازمان وکالت صورت گرفت. در همین رابطه بود که برخى از برجسته‏ترین وکلاى آن حضرت دستگیر، شکنجه و یا به شهادت رسیدند.

از میان وکلا و یاران‏ امام‏ هادى‏ (ع) که در دوران سخت متوکّل دستگیر و زندانى شدند، تعدادى به سختى زیر شکنجه قرار گرفته و به شهادت رسیدند که از جمله آنها مى‏توان به «ابو على بن راشد»، «عیسى بن جعفر بن عاصم» و «ابن بند» اشاره کرد.

تعبیری که امام هادی (ع) در مورد ابو علی بن راشد به کار بردند

در توقیعى که از جانب امام هادى (ع) براى وکیلش، «محمد بن فرج» صادر شد، آن حضرت در پاسخ به سؤال وى از این سه تن مرقوم داشت: «سخن از ابن راشد گفتى که خداى او را رحمت کند! همانا که او با سعادت زیست و با شهادت مرد.» سپس حضرت براى ابن بند و عیسى بن جعفر نیز دعا نمودند. ابن بند را با ضربت عمودى بر سرش به شهادت رسانیدند. به عیسى بن جعفر نیز ابتدا سیصد ضربه تازیانه زدند، سپس جسد نیمه‏جان یا بى‏جانش را در دجله انداختند. (1)

نامه‌ای که مقام و مرتبه علی بن راشد را نزد امام هادی (ع) نشان می‌دهد

امام هادی (ع) نصب علی بن راشد در جایگاه وکالت را این چنین به شیعیان خود اطلاع می‌دهند: «خدا را با شما سپاس مى‏گوییم، به خاطر نعمت تندرستى و سلامتى که او مرحمت کرده و بر پیامبر و خاندان او بالاترین درود و کاملترین رحمت و رأفت او را خواستاریم و من ابو على بن راشد را به جاى على بن حسین بن عبد ربه و کسانى از وکلایم که پیش از او بودند، تعیین کردم.

او همان مقام و جایگاه را در نزد ما دارد و او را همان اختیارى را دادیم که وکلاى ما پیش از او داشتند تا حق ما را بگیرد و ما او را براى شما پسندیدم و در این مورد او را بر دیگران مقدم داشتیم که او شایسته بوده و بجاست و شما را خدا بیامرزد.

حقوق را به او بپردازید و مبادا که او را بر خودتان ناخوشایند و رنجى کنید و مبادا از اطاعت او بیرون روید از اطاعت خدا بى‏پروایى پیشه کنید و اموالتان را نابود سازید و خون یکدیگر را بریزید. در کارهاى نیک و پرهیزگارى به یکدیگر کمک کنید و از خدا بترسید، شاید مورد لطف خدا قرار بگیرید، همگى به ریسمان خدا چنگ بزنید و مبادا غیر مسلمان بمیرید.

من اطاعت از او را به عنوان اطاعت خودم بر شما واجب کردم و نافرمانى از او را نافرمانى خودم مى‏دانم، پس به راه و روش ما پایبند باشید. خداوند به شما اجر و پاداش مى‏دهد و از لطف فراوان خود شما را برخوردار مى‏سازد؛ زیرا خداوند با بزرگوارى که دارد، گشایش دهنده و بخشاینده است و بر بندگانش احسان فراوان دارد و رحیم است. ما و شما در حفظ و حمایت خدا هستیم، این نامه را به خط خودم نوشتم، و سپاس فراوان خداى راست.» (2)

این نامه حکایت از مقام و مرتبه والاى ابن راشد در پیشگاه امام (ع) دارد تا بدان جا که حضرت، اطاعت از او را قرین اطاعت خود و نافرمانى او را به منزله نافرمانى خویش دانسته است.

ابن راشد چه کرده که در این جایگاه نزد امام هادی (ع) قرار گرفته به نحوی که امام در ادامه آیه ذیل از او نام می‌برند: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّـهَ وَأَطِیعُوا الرَّ‌سُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ‌ مِنکُمْ؛ ای اهل ایمان! فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنید.» (آیه 59 سوره نساء)

چه ویژگی‌هایی باعث شد ابن رشد نزد امام هادی (ع) مقرب شود؟

براستى که ابن راشد منزلت و مقام قابل توجهى نزد امام (ع) داشته است. البتّه طبیعى است که او چنین مقامى را جز به وسیله تقوا و پرهیزگارى و نهایت احتیاط دینى خود به دست نیاورده است. ما نیز باید مطیع امر ائمه باشیم؛ زیرا گاهی ایشان امر به اطاعت از فرد خاصی چون علی بن راشد می‌کنند و گاهی اوقات از فرمانبرداری از کسان خاصی نهی می‌نمایند.

مسلما هرگاه توانستیم اوامر ائمه را بدون چون و چرا انجام دهیم مورد تأیید آنها خواهیم بود وگرنه با شک در اوامر امام هر لحظه ممکن است از قافله شیعیان علوی محروم بمانیم، همان گونه که بسیاری از شیعیان از قافله شهدای کربلا جا ماندند.

امام هادی (ع) در آن زمان مردم را به اطاعت از علی بن راشد امر کردند و در آن زمان تنها کسانی سعادتمند شدند که به دنبال تبعیت از علی بن راشد رفتند. ما هم در زمانه غیبت باید به دنبال سخن امام خود باشیم.

امام زمان (ع) فرمودند: «و أمّا الحوادث الواقعة فارجعوا فیها إلى رواة حدیثنا، فإنّهم حجّتی علیکم و أنا حجّة اللّه؛ و اما در مورد حوادث رخ داده پس به راویان حدیث ما مراجعه کنید پس آنها حجت ما بر شما هستند و ما حجت خدا هستم.» (3)

وظیفه شیعیان در طول تاریخ

کلیت وظیفه شیعیان در طول تاریخ تغییر نکرده بلکه تنها برخی جزئیات آن دستخوش تغییر شده است. همه شیعیان در طول تاریخ باید از افراد مورد تایید امامان تبعیت می‌کردند که گاهی اوقات این افراد مانند علی بن راشد مستقیما توسط خود امام تعیین می‌شدند و گاهی اوقات مانند عصر غیبت کبری شیعیان خود باید به دنبال چنین افرادی بروند.

تذکرات امام صادق (ع) به شیعیان

امام صادق (ع) فرموند: «خوشا شیعه ما را که متمسک باشند به حبل و سبب ما در غیبت قائم ما، که ثابت باشند بر موالات ما و برائت از اعداى ما. ایشان از ما هستند و ما از ایشان و راضى‏اند ایشان به ما از آنکه امامانیم و راضی هستیم ما به ایشان از آنکه شیعیانند، پس خوشا حال ایشان و «طوبى لهم». به خدا که ایشان در درجه ما باشند در روز قیامت.» (4)

امام صادق (ع) در این حدیث چند نکته را به شیعیان متذکر می‌شوند:
1. تمسک به ریسمان الهی و ائمه اطهار در غیبت حضرت قائم
2. ثابت و استوار ماندن در تولی و تبری
3. راضی و خشنود بودن به خاطر برخورداری از چنین امامانی

اگر بخواهیم در زمان غیبت حضرت که بلایای گوناگون بر ما هجوم می‌آورند همچنان ثابت قدم بمانیم؛ هیچ‌گاه نباید از تمسک به ائمه اطهار و تولی و تبری غافل شویم. در این صورت است که به جایگاه کسانی چون علی بن راشد دست می‌یابیم.

پی‌نوشت‌ها:

1. سازمان وکالت، جبارى، ج‏1، ص 326.
2. رجال‌کشى.
3. اعلام الورى، الطبرسی، ج‏ 2، ص 270.
4. ترجمه و شرح کشف الغمة، ج ‏3، باب دوم، ص 439.
5. تحلیلى از زندگانى امام هادى(ع)، حسن بن راشد، ص 263.