جنگ نفتی در آیینه بازارهای نفت

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ در این نوشتار، تحریم نفتی ایران با رویکرد تحلیل بازار نفت بررسی گردیده و مسئله تحریم اتحادیه اروپا بعنوان یک نمونه عینی مورد توجه قرار می گیرد.

تحریم ابعاد متفاوتی دارد اما در این مقاله تاثیر تحریم بر قیمت نفت و نحوه مدیریت کشورهای غربی برای جلوگیری از بروز بحران قیمت بررسی می گردد.
 

برای ورود به بحث ابتدا توضیحاتی پیرامون اهمیت نفت و فضای حاکم بر قیمت گذاری آن بیان می شود.

 اهمیت نفت

نفت برای کشورهای نفت خیز به عنوان یک ثروت عظیم و برای کشورهای مصرف کننده بعنوان یک ماده اولیه بسیار ضروری از اهمیت بسزایی برخوردار است. افزایش و کاهش قیمت نفت اثرات چندگانه ای دارد بعنوان مثال با افزایش قیمت نفت، درآمد کشورهای نفتی افزایش می یابد و در نقطه مقابل هزینه واردات این کشورها نیز به مراتب افزایش بیشتری خواهد داشت. این مساله باعث می شود که تعیین نقطه بهینه برای قیمت نفت چندان ساده نباشد، با این وجود بطور کلی می توان گفت که طرف تولید به قیمتهای بالاتر و طرف مصرف به قیمت های پایین تر علاقه مند هستند. عوامل اصلی موثر بر قیمت نفت را می توان به سه دسته تقسیم بندی کرد: ا- عرضه و تقاضا، 2-رسانه، -3 بورس بازان.

در حقیقت عوامل بازار نفت با استفاده از رسانه و بورس، انتظارات بازار عرضه و تقاضا را شکل می دهند و در نتیجه قیمت را متاثر می سازند.

 -1 عرضه و تقاضا

المپیک پکن نمونه ای از تاثیر عرضه و تقاضا است. این واقعه سبب شد تا در سال 200 8 به دلیل افزایش تقاضای نفت، قیمت آن افزایش یافته و به 140 دلار برسد. و از سوی دیگر در انتهای سال و اوایل سال بعد با شروع بحران اقتصادی و کاهش تقاضا، قیمت نفت به طور قابل توجهی کاهش یافته  و به کمتر از 40 دلار رسید.

-2 رسانه

به منظور بررسی اثر رسانه، تغییرات قیمت نفت در سال 2011 مورد توجه قرار می گیرد.  در ابتدای سال به دلیل کاهش قابل توجه تولید لیبی ناشی از جنگ داخلی، قیمت نفت طی دو مرحله و در هر مرحله 12 دلار افزایش یافت. در ادامه کشورهای غربی و به  خصوص آمریکا با استفاده از اخبار، این روند صعودی را کنترل کرده و معکوس می نمایند. به این ترتیب که با فاصله کمی از افزایش قیمت نفت به بیش از 125 دلار مخابره خبر کشته شدن بن لادن از سرویس های خبری انجام گرفته و قیمت نفت را 15 دلار کاهش می دهد.

پس از آن نیز با اعلام خبر آزاد سازی ذخایر استراتژیک آمریکا، قیمت کاهش بیشتری یافته و درپی آن اعلام خبر جبران مقادیر استفاده شده از ذخایر استراتژیک آمریکا، منجر به کاهش قابل توجهی در قیمت نفت می گردد. زمان اعلام این اخبار بسیار اهمیت دارد . صحت سنجی اخبار مربوط به ذخایر آمریکا قابل بررسی نمی باشد و ممکن است این اخبار از اساس کذب باشد.

بدین ترتیب با استفاده از چند خبر اثر کاهش واقعی قابل توجه در عرضه نفت کنترل می شود و حتی روند صعودی قیمت جای خود را به روند نزولی می دهد.

حال به بررسی مسئله تحریم نفتی ایران از سوی اروپا بررسی  می پردازیم. اهمیت این مساله به منظور بیان نحوه استفاده از تحلیل بازار برای دست یابی به راهکار مناسب می باشد. در اولین روز کاری سال 2012 خبرگزاری رویترز خبری مبنی بر تصمیم اتحادیه اروپا تحریم نفتی ایران مخابره کرد.

پس از گذشت قریب به یک ماه این  تصمیم جامه عمل به خود پوشید. به واسطه این تحریم کشورهای عضو اتحادیه اروپا از خرید نفت ایران و هر گونه سرمایه گذاری و ارائه خدمات از جمله خدمات بیمه ای منع گردیدند، همچنین زمان اعمال این تحریم شش ماه بعد از تصویب آن، اعلام گردید. این فرصت شش ماهه با توجه به کاهش مصرف نفت در نیمه دوم سال میلادی و همچنین جهت انجام تغییرات لازم در پالایشگاهها برای استفاده از نفت دیگر کشورها در نظر گرفته شده بود. البته زمان اخذ این تصمیم مقارن با فصل زمستان بود.که در صورت اجرای بی درنگ این تصمیم ،افزایش تقاضا در فصل زمستان زمینه نامساعدی را برای اقتصاد اروپا و معیشت شهروندان اروپایی فراهم آورده و زمینه اعتراضات فراگیر در اروپا فراهم می گردید.

بررسی روند تغییرات قیمت نشان می اعلام تصمیم اتحادیه « دهد که در فاصله بین قانون تحریم، » تصویب « به تحریم و » اروپا کشورهای غربی توانستند با استفاده از ابزار رسانه قیمت را کنترل نمایند. بعد از اعلام تصویب تحریم، بازار واکنش نشان داده و قیمت در یک سیر صعودی قرار می گیرد، در خلال این سیر صعودی، سخنرانی مقام معظم رهبری در خطبه های نماز جمعه انجام می شود که ایشان در بین سخنان خود نظام سلطه را تهدید به واکنش متقابل در مسئله تحریم می نمایند.

بعد از این سخنرانی و تهدید ایشان افزایش قابل توجهی در حدود 8 دلار بوجود می آید. در مرحله بعد اخباری مبتنی بر قطع صادرات نفت طی یک اقدام پیش دستانه به شش کشور اروپایی و دو کشور انگلستان و فرانسه منتشر می شود، این اخبار منجر به التهاب بازار شده و قیمت را تا حدود 130 دلار افزایش می یابد.

متاسفانه عدم واقع بینی نسبت به تحریم ها و امید به لغو آنها و همچنین عدم وجود سیاستگذاری واحد در مباحث نفتی منجر به تکذیب این خبر از سوی مسئولین می گردد. در نتیجه روند افزایشی، متوقف شده و تبدیل به یک روند کاهشی می شود. بدین ترتیب یک فرصت مهم به منظور ضربه زدن به دشمن و همچنین منع دیگر کشورها از انجام هر گونه رفتار مشابه و همراهی با اروپا از بین می رود.

این تصمیم در شرایطی اتخاذ می شود که تحلیل ها و بررسی های انجام شده حاکی از قطعیت اعمال تحریم ها دارد. از جمله می توان به مواردی از قبیل افزایش تولید و افزایش توان تولید کشورهایی همچون لیبی، عراق و عربستان و همچنین روند کاهشی وابستگی اروپا به نفت ایران اشاره کرد که از سال 85 روند کاهشی به خود گرفته بود. در نتیجه، رسانه به عنوان یکی از قویترین ابزارهای غرب در کنترل بازارهای نفتی به کار گرفته می شود و در مقابل، ایران می تواند با طراحی هوشمندانه برخی اقدامات از این ابزار به نفع جمهوری اسلامی بهره برد. البته این مهم نیازمند داشتن استراتژی مشخص و منسجم و اعمال به موقع و هوشمندانه آن است که نمونه آن را می توان در فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله) مشاهده کرد.