وقتی نتانیاهو «پسته ایرانی» می‌خورد

به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، نشریه آمریکایی «نشنال اینترست» در مقاله‌ای به قلم «پل آر. پیلار» در خصوص نقش پیچیده پسته ‌ایرانی نوشت: پسته از گذشته، یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران بعد از نفت بوده است. به همین دلیل وقتی دولت «کلینتون» در سال‌های آخر خود قصد محدود کردن ایران را داشت، پسته یکی از مواردی بود که می‌شد برای این امر از آن استفاده کرد. «مادلین آلبرایت» ، وزیر امور خارجه، در سخنرانی ای علاوه بر اشاره به خصومت‌های تاریخی ایران با آمریکا افزود این کشور اکنون ممنوعیت واردات پسته، خاویار و فرش از ایران را هم به اجرا می‌گذارد. نکته سخنرانی در رابطه با ممنوعیت واردات پسته چندان مورد توجه قرار نگرفت چرا که رهبران ایران بیشتر به بخش دیگری از سخنرانی که به وجود "افراد غیرمنتخب" در بدنه جمهوری اسلامی اشاره داشت توجه نشان دادند ولی باز هم مشخص بود که این طلای سبز رنگ تا چه حد از لحاظ ارزش صادراتی برای ایران اهمیت دارد.

 تعلیق صادرات پسته توسط ایران

از آن زمان سیزده سال گذشته و تحریم‌های زیادی علیه ایران اجرا شده است اما جالب است که چند روز پیش شنیده شد حکومت ایران ممنوعیت شش ماهه‌ای بر صادرات پسته اعمال کرده است. توضیحی که مقامات رسمی بابت این کار دادند این بود که می‌خواهند قیمت پسته را، در میان تحریم‌ها و شرایط رو به وخامت اقتصادی، کنترل کنند. قیمت داخلی پسته اکنون اهمیت زیادی دارد چرا که با نزدیک شدن به سال نو بسیاری از ایرانیان پسته را به عنوان آجیل عید خریداری می‌کنند. یک توضیح عنوان نشده دیگر هم برای این کار وجود دارد که به طور رسمی گفته نشده؛ حکومت می‌خواهد اقدام تولید کنندگان پسته برای قیمت گذاری به دلخواه خودشان را تحت کنترل بگیرد. تعلیق صادرات اقدامی برای متنبه کردن تولید کنندگان خودسر محسوب می‌شود.

ایران و آمریکا، دو تولید کننده عمده پسته در جهان

مشخص نیست که آیا حکومت توانست نفوذ قدرت خود را نشان دهد یا به این نتیجه رسید که تعلیق صادرات پسته به کشور ضربه می‌زند؛ در هر صورت، گزارشات بعدی نشان داد که تعلیق برداشته شده است. تولید کنندگان ایرانی دریافتند که حتی توقفی کوتاه در تولید به معنای از دست دادن همیشگی سهم آن‌ها در بازار خواهد بود. مهم‌ترین رقیب ایران در این بازار- و کشوری که در سال‌های اخیر دومین تولید کننده پسته جهان است و از این موضع ایران را به چالش انداخته- کشوری جز آمریکا نیست. دو کشوری که بر سر مسئله هسته‌ای ایران و موضوعات امنیتی خلیج فارس با هم رقابت دارند دو رقیب بزرگ تولید پسته در جهان هم به شمار می‌آیند.

لابی آمریکا و اسرائیل برای در دست گرفتن بازار پسته

داستان زمانی جالب می‌شود که دولتی که بیشترین مصرف سرانه پسته را به خود اختصاص داده هم به بازی اضافه شود: اسرائیل. اسرائیل و ایران هم بر سر مسئله هسته‌ای ایران با هم مشکلات بسیاری دارند. هر چند ممکن است اکنون کمی عجیب به نظر برسد ولی با توجه به فشارها و محدودیت‌هایی که اسرائیل برای انزوای بیشتر ایران طرح کرده درخواهیم یافت چرا آمریکا در سال‌های اخیر به اسرائیل کمک کرده تا واردات پسته از ایران را متوقف کند. از نظر قانونی هیچ تولید ایرانی به اسرائیل صادر نشده اما مورد پسته متفاوت است و مشخص شده که این محصول از طریق ترکیه و دیگر مسیرها به اسرائیل می‌رسیده است. در دوره ریاست جمهوری «کلینتون» ، وزیر امور خارجه این کشور به این مطلب توجه کرده بود. سه سال قبل از ایراد سخنرانی در مورد ایران، که در بالا بدان اشاره شد، «آلبرایت» در دستوراتی که به سفارت آمریکا در اسرائیل فرستاد این گونه نوشت: " گزارشاتی وجود دارد که نشان می‌دهد پسته تولید ایران به اسرائیل وارد شده است... و این مسئله موجبات نگرانی بسیاریست. با توجه به این که اسرائیل از جامعه بین‌المللی درخواست دارد ایران را تحت فشار قرار دهد و از نظر اقتصادی منزوی سازد... واردات پسته از این کشور قابل قبول نیست". لابی گری آمریکا و اسرائیل در مورد این مسئله تنها به هدف تأثیر گذاشتن بر ایران نبود. این لابی منعکس کننده لابی تولید کنندگان پسته در سن‌یوخاین کالیفرنیا بود که امیدوار بودند بتوانند سهم بیشتری از بازار سودآور اسرائیل را به دست بگیرند.

بازار مصرف هنوز هم پسته تولید ایران را ترجیح می‌دهد

اسرائیل وجود هرگونه مشکل خاص را رد کرد ولی در عین حال به این مسئله با تلاش برای جلوگیری از واردات غیرقانونی پسته پاسخ داد. اسرائیل هم چنین برای به تعادل رساندن قیمت پسته تولید ایران و آمریکا، تعرفه‌ای بر تمامی پسته‌های تولید کشورهای غیر از آمریکا وضع نمود. با وجود تمام اقدامات انجام شده مسئله حل و فصل نشد و در اواخر دوره ریاست جمهوری «بوش» ، آمریکا دوباره این مسئله را با اسرائیل پیش کشید چرا که اگر امتیاز قیمت را کنار بگذاریم بسیاری از مردم اسرائیل هم چنان پسته ایرانی را بر دیگر انواع ترجیح می‌دادند. یکی از عمده فروشان تل‌آویو به اسم «موشه موسافی» می‌گوید: " رازی وجود ندارد- مزه پسته ایرانی بهتر است".

بستنی با طعم پسته

دسر این داستان خوشمزه خبری است که آخر هفته گذشته منتشر و به خبر صفحه اول نشریات اسرائیل شد: نخست وزیر اسرائیل، «بنیامین نتانیاهو» ، برای محل زندگی خود بودجه بستنی به مبلغ 2700 دلار در سال در نظر گرفته است. بستنی مد نظر از یک فروشگاه مواد خوراکی در نزدیکی محل زندگی او می‌آید و مزه مورد علاقه آقای نخست وزیر پسته است. با پیچیده شدن این خبر در اسرائیل بسیاری از مخالفان «نتانیاهو» از آن استفاده کردند. این اقدام در شرایطی که مردم اسرائیل به پرهیز دعوت می‌شوند ولخرجی توجیه ناپذیری تلقی می‌گردد. البته ایران در این مسئله سهمی ندارد و مقاله‌ای که در «نیویورک تایمز» منتشر شد ادعا می‌کند که بستنی پسته‌ای مورد نظر "ظاهرا با پسته تولید ایران تهیه نشده است". اما با توجه به مسئله مزه و مشکلاتی که در کنترل مبادلات پسته وجود دارد و باعث شده پسته ایران برای سالیان به اسرائیل راهی نداشته باشد باعث شده نتوان با قطعیت تمام در مورد مسئله اظهار نظر کرد. جالب است اگر تصور کنیم کسی که یکی از مهم‌ترین و بلند آوازه‌ترین مخالف ایران در جهان است ممکن است پس از صرف شام در حالی که استراحت می‌کند پسته‌ای که جایی در استان کرمان ایران رشد کرده را بخورد و از مزه آن لذت ببرد.

داستان پسته همان داستان سیاست همیشگی است

نمی‌توان از این داستان درس مشخصی گرفت، اما برخی ملاحظات به ذهن خطور می‌کند. بر هم زدن بازار آزاد به خاطر دلایل سیاسی می‌تواند نتایج غیرعادی به بار بیاورد. تحریم‌ها هم می‌توانند باعث تاثیرات عجیب و واکنش‌های عجیب تر بشوند. سیاست‌هایی که ادعا می‌کنند اهداف دیپلماتیک بزرگی دارند عموما از منافع محدودی سرچشمه می‌گیرند که بیشتر آن هم اقتصادی است. شاید پسته هم مثل سیاست عمل کند و بتواند دوستان نزدیک یا حداقل مجموعه‌ای از تنش و همکاری را کنار هم گرد آورد.

منبع: اشراف