عدالت؛ علت پایداری همه نظام‌های سیاسی

گروه سیاسی «خبرگزاری دانشجو»؛ عدالت یکی از مفاهیم بنیادین اندیشه اسلامی و علت پایداری همه نظامهای سیاسی است. عدالت جانمایه خواستهای اصلی مردم ما بوده و شعارهای اساسی انقلاب اسلامی بر محور عدالت و مبارزه با ظلم و تبعیض مطرح شد و یکی از هدف ها و شاخص های والای اسلام تأمین عدالت اجتماعی در ابعاد گوناگون اعم از فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، قضایی و آموزشی است.

امسال به دلیل نامگذاری سال سیاسی و اقتصادی توجه به شاخص عدالت مهم تر است زیرا بعد از8 سال رئیس جمهوری قرار است انتخاب شودکه نقاط ضعف رئیس جمهور فعلی را نداشته و نقاط مثبت آن را دارا باشد و این اهمیت در بیانات مقام معظم رهبری طی سال ها در ذیل آمده است.

    1 .در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه صنعتی  امیرکبیر سوالی مطرح شد که چرا با توجه به فرمایشهاى شما در زمینه‌ى عدالت اجتماعى و رفع تبعیض و فساد طبقاتى، مسؤولان کشورى این نکته را کمتر مدّ نظر قرار مى‌دهند و حتّى در زندگى شخصى خود هم به آن جامه‌ى عمل نمى‌پوشانند، چه برسد در سطح کشور؟

برداشت من از مجموعه‌ى مسؤولان عالى‌رتبه‌ى کشور این نیست. برداشت من این است که آنها حقیقتاً مایلند عدالت اجتماعى در جامعه اجرا شود. همچنان که بارها هم گفته‌ام - البته این نگاهِ عام و یک قاعده است؛ هر قاعده‌اى ممکن است استثناهایى هم داشته باشد

- آنها مى‌خواهند کار کنند؛ اما در تشخیص راههاى کار، ممکن است نظرات، مختلف باشد. ارزیابى کار مسؤولان هم چنان که باید براى همه‌ى مردم تبیین شده نیست. در هر سه قوّه و در همه‌ى بخشها، کارهاى مثبتِ خوب، بسیار انجام گرفته است؛ کارهایى که حقیقتاً به عدالت اجتماعى کمک مى‌کند. البته اگر از من بپرسند که به این حد راضى هستید، یقیناً جوابم منفى است و اصرارم بر این است که همه‌ى وقت و تلاش و همّت و امکانات مسؤولان در راه اجراى عدالت اجتماعى باشد، که یکى از بزرگترین هدفهاى انقلاب و از آرزوهاى بزرگ ملت ماست. باید به این سمت برویم. ان‌شاءاللَّه در این جهت، حرکت، تندتر و سریعتر هم خواهد شد. در این راه نباید توقّف کرد. ما به هر حدّى هم پیشرفت کرده باشیم، تا رسیدن به آرزوهاى بزرگ انقلاب اسلامى و نظام جمهورى اسلامى فاصله وجود دارد؛ لذا باید تلاش ادامه پیدا کند.( بیانات در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر1379/12/22)

2. یک آسیب دنیازدگى است. خیلى از ما - آنهایى که قدرت و پست را طعمه دانستند - متأسفانه دچار دنیازدگى شده‌ایم. پنج، شش سال پیش از این، در پیامى به انجمن اسلامى دانشجویان - چون آن روز چیزهایى را حس مى‌کردم - به این نکته تصریح کردم و گفتم بعضى افراد باید مواظب باشند اسیر چرب و شیرین دنیا نشوند. کسى که براى خود مسؤولیتى قائل است، اگر دنیازده و رفاه‌زده شد، کارش زار خواهد شد و کار مردم را هم زار خواهد کرد.
واز جوانان این انتظار وجود دارد که عدالتخواهى را از یاد نبرندو مبارزه با فقر و ایجاد رفاه عمومى را جزو مطالبات خود بدانند. بیانات در دیدار جوانان استان اصفهان‌1380/08/12)
 

3.  در دیدار با رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت  فرمودند :شما چهار سال، یعنى حدود 1450 روز وقت دارید. هر روزى که مى‌گذرد، یکى از این عددها برداشته مى‌شود و مجموعه به صفر نزدیک مى‌شود. هر یک روزتان غنیمت است. این 1450 روز، چشم‌انداز و گستره‌ى وسیعى است.

ویکى از شعارهاى این دولت عدالت است. عدالت یقیناً محور انقلاب بود؛ در این شکى نیست. هیچ دولتى هم از اول نیامده صریحاً بگوید من نمى‌خواهم طبق عدالت رفتار کنم؛ لیکن من باید از آقاى احمدى‌نژاد تشکر کنم که ایشان کار جدیدى کردند؛ عدالت محورى را به عنوان یک شعار گذاشتند وسط؛ این کار خیلى بزرگى بود. وقتى که ایشان تبلیغات انتخاباتى مى‌کردند، به افراد خانواده‌ى خودم مى‌گفتم اگر آقاى احمدى‌نژاد رأى هم نیاورد، این خدمت بزرگ را به انقلاب کرد که شعار عدالت محورى را مطرح کرد؛ نگذاشت به فراموشى سپردنِ این شعار بشود یک سنت. این شعار مطرح شد و ذهن‌ها را به خودش متوجه کرد. خوشبختانه مردم هم فهمیدند، خواستند، دوست داشتند و رأى دادند. این کار، کار مهمى است. بنابراین عدالت‌محور بودنِ این دولت حرف بزرگى است؛ طرح این شعار به عنوان محور حرکت دولت، یک کار جدید است؛ خودش یک تحول است؛ به این پایبند باشید.

براى تحقق عدالت، خیلى کار شده است. از اول انقلاب همه‌ى فعالیت‌هایى که به نفع طبقات محروم انجام گرفته؛ یعنى بردن امکانات رفاهى، امکانات آموزشى و امکانات بهداشتى به اقصى‌ نقاط کشور - که واقعاً از بس زیاد است، قابل شمارش نیست - در جهت عدالت بوده است. حقاً و انصافاً این خدمت‌رسانى، اوضاع را زیر و رو کرده. کسانى که در دوره‌ى قبل اوضاع طبقات محروم را دیدند، مى‌توانند بفهمند. من خودم در نقاط محروم بودم و جاهاى محروم را در آن دوره دیدم؛ حالا هم که خیلى اوقات رفتم و از نزدیک دیدم؛ واقعاً زیر و رو شده. همین زیرساخت‌هاى عظیمى که براى استفاده‌ى عموم است، همه‌ى اینها کمک به عدالت است؛ در این تردیدى نیست؛ منتها نباید ارزش عدالت به عنوان یک ارزش درجه‌ى دو کم‌کم در مقابل ارزشهاى دیگر به فراموشى سپرده شود؛ در نظام ما این خطر وجود داشته است. ارزش‌هاى دیگر هم خیلى مهم است؛ مثلاً ارزش پیشرفت و توسعه، ارزش سازندگى، ارزش آزادى و مردم‌سالارى. مطرح کردن ارزش عدالت مطلقاً به معناى نفى اینها نیست؛ اما وقتى ما این ارزش‌ها را عمده مى‌کنیم و مسأله‌ى عدالت و نفى تبعیض و توجه به نیازهاى طبقات محروم در جامعه کمرنگ مى‌شود، خطر بزرگى است؛ اما با عدالت‌محور بودن یک دولت، این خطر از بین مى‌رود یا ضعیف مى‌شود.

اصلاً عدالت چیست؟ عدالت، به‌حسب ظاهر، مفهوم ساده‌یى است و همه مى‌گویند و آن را تکرار مى‌کنند؛ منتها در مصداق و در عمل، رسیدن به عدالت خیلى دشوار است؛ همان نکته‌یى که امیرالمؤمنین درباره‌ى حق فرموده است: «الحق اوسع الاشیاء فى التواصف و اضیقها فى التناصف». در مورد عدل هم عیناً همین‌طور است؛ چون عدل هم حق است و اصلاً از هم جدا نیستند. به یک معنا، حق همان عدل است؛ عدل همان حق است؛ تواصفش آسان است، اما در عمل، رسیدن به عدالت مشکل است؛ حتّى شناختن موارد عدالت و مصادیق عدالت هم گاهى خیلى مشکل است؛ کجا عدالت است، کجا بى‌عدالتى است. من نمى‌خواهم الان عدالت را تعریف کنم که چیست. تعریف‌هاى کلى و عمده‌یى از عدالت شده؛ تقسیم عادلانه‌ى امکانات و از این قبیل حرفها، که درست هم هست و محتاج تدقیق و ریزبینى هم هست؛ یعنى شما در هر یک از بخش‌هایتان واقعاً باید ببینید عدالت چیست و با چه چیزى حاصل مى‌شود.

من مى‌خواهم این نکته را هم عرض کنم که اگر بخواهیم عدالت به معناى حقیقىِ خودش در جامعه تحقق پیدا کند، با دو مفهوم دیگر بشدت در هم تنیده است؛ یکى مفهوم عقلانیت است؛ دیگر معنویت. اگر عدالت از عقلانیت و معنویت جدا شد، دیگر عدالتى که شما دنبالش هستید، نخواهد بود؛ اصلاً عدالت نخواهد بود. عقلانیت به‌خاطر این است که اگر عقل و خرد در تشخیص مصادیق عدالت به‌کار گرفته نشود، انسان به گمراهى و اشتباه دچار مى‌شود؛ خیال مى‌کند چیزهایى عدالت است، در حالى‌که نیست؛ و چیزهایى را هم که عدالت است، گاهى نمى‌بیند. بنابراین عقلانیت و محاسبه، یکى از شرایط لازمِ رسیدن به عدالت است.

( بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت 1384/06/08)