سازمان بهزیستی و وظایفش، یک دست و چند هندوانه!

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ سازمان بهزیستی کشور از مهمترین نهادهای حمایتی دولتی است. قبل از انقلاب اسلامی سازمان هایی چون سازمان ملى رفاه خانواده ایران، سازمان بهزیستى و آموزش کودکان و نوجوانان، سازمان ملى بهزیستى ناشنوایان ایران، سازمان ملى رفاه ناشنوایان ایران، سازمان ملى رفاه نابینایان ایران، جمعیت حمایت از اطفال بى سرپرست، سازمان زنان و ... کارکرد سازمان بهزیستی را داشتند، اما پس از پیروزی انقلاب، این سازمان با ادغام سازمان‌های خیریه و حمایتی که در این بخش فعالیت می‌کردند، آغاز به کار کرد.

پس از بررسی و مطالعات شهید دکتر محمدعلی فیاض‌بخش، سازمان بهزیستی کشور به موجب لایحه قانونی مورخ 24/4/1359 و در جهت تحقق مفاد اصول 3، 21 و 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از ادغام 16 سازمان، نهاد، موسسه و انجمن تشکیل شد تا با اتخاذ تدابیر و ارائه خدمات و حمایت‌های غیربیمه‌ای، با حفظ ارزش‌ها و کرامت والای انسانی و تکیه بر مشارکت‌های مردم و همکاری نزدیک سازمان‌های ذیربط، در جهت گسترش خدمات توانبخشی، حمایتی، بازپروری و پیشگیری از معلولیت‌ها و آسیب‌های اجتماعی و کمک به تأمین حداقل نیازهای اساسی گروه‌های کم درآمد، اقدام کند.

در تیر ماه سال 1383 و بر اساس قانون ساختار وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، سازمان بهزیستی کشور به همراه سازمان‌های تأمین اجتماعی و بیمه خدمات درمانی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منفک و به زیرمجموعه وزارت تأمین اجتماعی ملحق شد.

وظایف سازمان بهزیستی و پیچیدگی هایش

پرده اول:

صدای خنده و شادی و گهگاهی گریه کودکان با نوای گوش خراش ولی دوست داشتی جیغ شان چنان فضایی را بوجود آورده بود که فقط عشقی درونی می توانست تو را آن جا بند کند. یکی با تمام هیجانی که داشت می دوید، دیگری خیلی آرام با اسباب بازی هایش بازی می کرد، یکی بغلی بود و دیگری پرانرژی، اما همه در یک چیز مشترک بودند: چتر مهر و محبت خانواده شان آن قدر نبود که سایبانی برای آنها باشد. اصلاً به همین علت بود که همگی در اینجا زیر یک سقف با هم زندگی می کردند.

گناهی نداشتند، اما بزرگترین گناهشان پدران و مادرانی بودند که بانی وجود روحی پاک در کالبد این دنیای فانی بودند و حالا به هر دلیلی توان نگه داشتن عنوان مادر یا پدر به روی خود ندارند. وضع بد مالی، تصادف، فوت، بد سرپرستی و تمام علت های دنیا هم اگر باشد، مهم نیست، مهم این است که دیگر این کودکان دوست داشتنی، پدر و مادر ندارند.

پرده دوم:
چشمش فقط با رنگ قرمز چراغ، برق می‌زند. دسته هایش را مرتب می‌کند و در حالی که سعی دارد غرور خود را حفظ کند، کمی لبخند را به صورتش اضافه می‌کند. خود را به وسط خیابان می رساند و در نگاه اول مشتری‌هایش را از بین آن‌ همه ماشین، تفکیک می‌کند. با دستش آرام به شیشه می‌زند. وقت زیادی ندارد.

ثانیه شمار چراغ راهنما با کسی تعارف ندارد. شاید به این کار عادت کرده باشد، اما هیچ وقت به دیدن کودک همسن و سال خود در آن سوی شیشه های برق افتاده ماشین که او را با تعجب نگاه می‌کند، عادت نکرده و نمی‌کند. سنگینی کلمه «چرا» خوشحالیش را بر هم می زند.

پرده سوم:
تمام تلاشش این است که به دیگران بفهماند باید چشم ها را شست. تشنه اعتماد و فرصتی است که آن را در اطرافیان خود می‌جوید. او خودش را باور دارد و سعی دارد تا از کوچکترین فرصت ها برای اثبات خودش استفاده کند.
 

کند راه می‌رود، زیر بغلی‌هایش همدمش هستند، سخت، اما حرف های بزرگی می زند. بزرگترین آرزویش این است که استقلال خودش را بازیابد تا شاید کمر خسته مادر استراحتی کرده باشد.

تصاویر بالا و آدم هایی که درگیرش هستند، همه و همه به نوعی به بهزیستی و سازمان تامین اجتماعی مرتبطند. وظایف سازمان بهزیستی، بسیار سنگین و گسترده است؛ از پیشگیری از فروپاشی خانواده گرفته تا حمایت از معلولین جسمی و روانی.

اما مهمترین کارکردهای این سازمان را می توان این طور دسته بندی کرد:

حمایت از خانواده‌های بی‌سرپرست و نیازمند و ارائه خدمات مختلف به آنها، ارائه خدمات مختلف به عموم کودکان و نوجـوانان، حمایت و نگهداری از کودکان و اطفال بی‌سرپرست، ساماندهی، حمایت و نگهداری از کودکان خیـابانی، تجدید تربیت منحرفین اجتماعی، ارائه خدمات‌ مختلف به آسیب دیدگان اجتماعی و افراد در معرض آسیب، بـیمه اجـتماعی زنان خانـه‌دار کشور، تأمیــن جهیـزیه مورد نیاز ایتام ، معلولان و آسیب‌دیدگان نیازمند، ارائه خدمات درمانی و توانبخشی به معلولان ، سالمندان و بیماران روانی مزمن، حمایت و نگهداری معـلولان غیرقابل توانبـخشی، ساماندهی، حمایت و نگهداری سالمندان نیازمند، ساماندهی، حمایت و نگهداری بیماران روانی مزمن، ارائه خدمات آموزشی به معلولان، خدمات تربیت بدنی و ورزش ویژه معلولان و کم‌توانان، ارائه خدمات حمایتی و توانبخشی به بیماران جذامی، آموزش مهارتهای زندگی (فردی و اجتماعی)، پیشگیری از اعتیاد به موادمخدر، درمان و بازتوانی معتادان، ارائه خدمات تخصصی به منظور کاهش آسیب ناشی از اعتیاد، حمایت از معتادان بهبود یافته و توانمند سازی آنها، صدور پروانه فعالیت برای متقـاضیان تأسـیس مهدکودک، شیرخوارگاه، خانه کودکان بی‌سرپرست، مرکز نگهداری کودکان خیابانی، خانه سـلامت دخــتران و زنان، کلینـیک مـددکاری اجتماعی، اورژانـس‌ خدمات اجتماعی، مرکز مشاوره اجتمـاعی، مرکز مشاوره ژنتیک، مرکز توانبخشی روزانه معلولان، سالمندان و بیماران روانی مزمن، مراکز توانبخشی و نگـهداری شبانه‌روزی معلولان و سالمـندان، مرکز توانـبخـشی و درمانی شبـانه‌روزی بیماران روانی مزمن، مرکز درمانـی و بازتــوانی معتـادان، مرکز حرفه‌آموزی معلولان و نظارت بر فعالیت آنها، صدور پروانه فعالیت برای متقاضـیان تأسیس انجـمـن‌ها و مؤسسات غیردولتی و خیریه که در راسـتای اهداف بهزیستی فعالیت می‌کننـد و نظارت بر فعالیت آنها

همان طور که می بینیم، این فعالیت ها بسیار گسترده اند. رسیدگی به آنها وقت و برنامه ریزی دقیق و پیچیده می طلبد. در حال حاضر فعالیت بهزیستی در سه بخش ارائه می شود: امور فرهنگى و پیشگیرى، امور اجتماعى، امور توانبخشى. این تفکیک باعث شده تا وظیفه و کارکرد هر بخش به طور مجزا برنامه ریزی و اجرا شود.

بهزیستی و وظایفش، یک دست و چند هندوانه!

در حال حاضر، سازمان بهزیستی و تأمین اجتماعی در حوزه های فعالیت خود با چالش های مختلفی روبروست. گسترش پدیده های مختلفی که تحت عنوان آسیب های اجتماعی مطرح هستند: افزایش اعتیاد و معتادان، کودکان بد سرپرست یا بی سرپرست، خیابانی، زندانیان، افزایش بزهکاری، فرار دختران و پسران، گسترش روزافزون سالمندی و تعداد سالمندان، افزایش تعداد معلولان شناخته شـده و درخواســت های آنــان و خانواده‌هایشان برای دریافت خدمــات توانبخشی و اجتماعی، مناسب سازی محیطی و نگرشی برای پذیرش این گروه از معلولان در جامعه، موضــوع اشــتغال معلولان، توســعه شکل های غیــردولتی معلولان، ادغام برنامــه توانبخشی مبتنی بر جامعه در مراقبت های بهداشتی اولیه و... برنامــه های غربالگری و پیگیری در زمــینه های نابینایی، ناشنوایی، کم توانی ذهــنی و پیشگیری از حــوادث ( بویـژه حوادث ناشــی از مین در مناطق جنگی) و نیـز پیشگیری از کودک آزاری، فرار دختران و پسران، اعتیاد، بزهکاری و طلاق ... موضوعات مهمی هستند که باید به طور جدی بدانها توجه شود.

به نظر می رسد این سازمان، بدون کمک نهادهای فرهنگی و بدون انجام کارهای زیربنایی و زیرساختی، به تنهایی قادر به ورود به همه این مسائل و حل آنها نیست.

خدمات اجتماعی این سازمان از جمله آموزش مهارت‌های زندگی به معلولان، تلفن ۱۲۳ ارسال اورژانس خدمات اجتماعی جهت گزارش مواردی مانند کودک آزاری و همسر آزاری، تلفن ۱۴۲ جهت انجام خدمات مشاوره تلفنی، اداره مراکز نگهداری سالمندان، شنوایی سنجی، گفتار درمانی، مشاوره ژنتیک، مراکز بازپروری زنان آسیب دیده و مراکز سلامت دختران در خطر و کودکان خیابانی، حمایت از افراد مبتلا به اختلال هویت جنسی بدون کمک و همیاری نهادهای دیگر از جمله آموزش و پرورش، نیروی انتظامی، وزارتخانه های مختلف از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اقدامات زیربنایی و فرهنگسازی، تنها مسکنی است برای دردهای ظاهری جامعه که دوامی نخواهد داشت.