خانه سینما از انحلال تا بازگشایی

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ خانه سینما در سال 1365 و در پی مصوبه مجلس مبنی بر اختصاص 2 درصد از درآمد فروش سینما جهت بهبود وضعیت رفاهی و صنفی شاغلان سینما تاسیس شد. از جمله اهداف اصلی تشکیل خانه سینما حفظ و صیانت از حقوق مادی و معنوی دست اندرکاران حرفه‌ای تولید، توزیع و نمایش هنر/ صنعت سینما و همچنین ایجاد امنیت شغلی و تامین اجتماعی و ارتقای سطح آموزشی و حرفه‌ای دست‌اندرکاران سینمای جمهوری اسلامی ایران بود.

یکی از انگیزه‌های اصلی تأسیس مرکزی غیر دولتی با عنوان خانه سینما، حمایت مادی از حقوق هنرمندان و دست‌اندرکاران سینما و تئاتر بود تا با ایجاد شرایط بهینه‌ای برای فعالیت هنرمندان، آنان آسوده‌تر از قبل و با اطمینان به پشتوانه‌های مادی در حال و آینده بتوانند نسبت به احیاء حقوق خود اقدام نموده و با فراغ بال بیشتری به فعالیت بپردازند.

این در حالی است که به عقیده مخالفان خانه سینما و اقدامات آن، این نهاد صنفی به پایگاهی برای فعالیت‌های فراصنفی و بعضا سیاسی تبدیل شده بود و علیرغم مخالفت برخی اعضای صنوف این روند ادامه پیدا کرد. ضمن اینکه عملکرد نامناسب هیأت مدیره و انحصارهای بوجود آمده توسط آنها و امتیازات ویژه مانند سفرهای خارجی با رقم‌های گزاف این نارضایتی را دامن می‌زد. به اعتقاد این گروه، خانه سینما از هدف اولیه تشکیل خود که حمایت از حقوق صنفی هنرمندان بود فاصله گرفته بود و به وظایف صنفی خود کم توجهی می‌کرد.

در بهار سال 1388 و قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، هیأتی از فیلمسازان هالیوودی به دعوت خانه سینما به ایران آمدند. این در حالی بود که در همین زمان سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا از دستور کار هالیوود مبنی بر ساخت 30 فیلم ضد ایرانی، پرده‌برداری کرد اما تام پولاک، رئیس کمپانی یونیورسال و سدجنیس و رئیس آکادمی علوم و هنرهای سینمایی آمریکا، به همراه بعضی از اعضای هیئت رئیسه این آکادمی که در کارنامه خود آثار ضدایرانی و ضداسلامی وجود داشت افرادی بودند که به دعوت خانه‌سینما روانه ایران شدند. این مساله انتقادات زیادی را در داخل کشور و در میان برخی هنرمندان و سیاستمداران در پی داشت.

از سوی دیگر، پس از اتفاقات سال 1388 خانه سینما موضع‌گیری‌هایی داشت که به مذاق دولت خوش نیامد و به اعتقاد بسیاری همین موضع‌گیری‌های سیاسی بهانه اصلی تعطیلی خانه سینما بود نه مشکلات حقوقی مطرح شده. در یکی از این موضع‌گیری‌ها در شهریور 1390 بعد از دستگیری 6 نفر از مستندسازان شبکه بی‌بی‌سی که در سال 88 نقش مهمی در وقایع پس از انتخابات داشتند، خانه سینما بیانیه‌ای صادر کرد که در بخشی آن آمده بود: «از بازداشت تنی چند از همکاران مستندساز نزدیک به یک هفته سپری شده است. متاسفانه این بازداشت‌ها ناشی از سوء تفاهم بزرگی است که بر سر فروش و پخش فیلم‌های مستند ساخته این همکاران به شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی پیش آمده است. اطمینان داریم دستگاه‌های امنیتی کشور با رعایت حقوق بازداشت شدگان و بی طرفی کامل به تحقیقات درباره اتهامات وارده خواهند پرداخت».

در اقدامی دیگر، خانه سینما هر سال در شهریور ماه به مناسبت روز ملی سینما جشنی برگزار می‌کرد که برخی این جشن را دهن‌کجی اهالی سینما به جشنواره دولتی فیلم فجر می‌دانستند، زیرا در این جشن تقدیر‌ها و تجلیل‌های خانه سینما و جایزه دادن‌ها در مقابل دیپلم افتخار‌ها و سیمرغ‌های جشنواره فجر قرار می‌گرفت. از سوی دیگر، در این جشن اظهارنظرهایی از سوی سینماگران مطرح می‌شد که در مقابل حاکمیت قرار می‌گرفت.

مانند اظهارنظر اصغر فرهادی در چهاردهمین جشن خانه سینما که از کار نکردن برخی از کارگردانان انتقاد کرد و خواستار تغییر این وضعیت شد. همچنین محمود دولت‌آبادی در این جشن سخنان تندی ایراد کرد و برای برخی کارگردانان مانند محسن مخملباف، جعفر پناهی و ... آرزوی برون‌رفت از تار و پود منع و ممنوعیت را نمود. اما مدیران خانه سینما چند روز بعد از این سخنرانی، سخنان دولت‌آبادی را نظر شخصی وی دانستند.

تا سال 1390 خانه سینما با وجود انتقاداتی از جنس صنفی و سیاسی که به آن وارد می‌شد به فعالیت خود ادامه می‌داد اما در تاریخ 4 دی ماه سال 1390 سید محمد حسینی، وزیر وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از انحلال خانه سینما خبر داد و گفت: با توجه به تخلفاتی که خانه سینما انجام داده، هیأت نظارت بر مراکز فرهنگی، انحلال این تشکل را اعلام کرده که کاملا مطابق قانون است.

انحلال خانه سینما با استناد به دو ایراد حقوقی و قانونی صورت گرفت. ایراد حقوقی اولی که به خانه سینما وارد شد این بود که طبق مقررات زمان تأسیس خانه سینما، اساسنامه خانه سینما باید ابتدا به تصویب شورای فرهنگ عمومی می‌رسید و آن گاه در وزارت ارشاد و اداره کل ثبت شرکت‌ها ثبت و مجوز دریافت می‌کرد.

این در حالی است که اساسنامه خانه سینما مشتمل بر 21 ماده و 6 تبصره در سال 1366 در شورای فرهنگ عمومی تصویب شده اما در 20/3/1387 مسئولان خانه سینما اساسنامه دیگری را در وزارت ارشاد و ثبت شرکت‌ها به ثبت رسانده و مبنای عمل خود قرار داده‌اند. در حالی که اساسنامه اولی 21 ماده بیشتر نداشته، اساسنامه دوم 32 ماده و آن هم با تغییرات قابل ملاحظه دارد. طبق ماده 19 اساسنامه اول باید هر تغییری در اساسنامه به تصویب شورای فرهنگ عمومی می‌رسید که در مورد اساسنامه دوم خانه سینما که در ارشاد ثبت شده است این اتفاق نیفتاده است.

در ماده اول اساسنامه اول ذکر شده بود که خانه سینما موسسه‌ای است که تحت نظر وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت خواهد کرد در حالی که در اساسنامه جدید ذکر شده است که خانه سینما موسسه‌ای است که تحت نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شده است. این تغییر جدید به این معناست که خانه سینما می‌تواند بدون اعمال حاکمیت وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی مستقلا فعالیت کند، قیودی چون اعتقاد به نظام مقدس جمهوری اسلامی و قانون اسلاسی، دارا بودن تقوا، تعهد و صلاحیت حرفه‌ای اعضا که در اساسنامه اول از شرایط عضویت در هیأت مدیره بوده نیز در اساسنامه جدید حذف شده است.

ایراد دوم این بود که خانه سینما اقدام به صدور مجوز برای اصناف تشکیل دهنده این خانه کرده است در حالی که خانه سینما اختیار قانونی صدور چنین مجوزهایی را نداشته است. بر اساس دو مورد یاد شده نتیجه‌گیری این شد که وزارت‌خانه باید از سال‌ها قبل خانه سینما را به دلیل این دو تخلف منحل می‌کرد ولی این کار را انجام نداده است.

در تاریخ دوم خرداد 91 دیوان عدالت اداری حکمی صادر کرد مبنی بر لغو انحلال خانه سینما و اینکه این خانه می‌تواند به کارش ادامه دهد. اما در حالی که به نظر می‌رسید پرونده خانه سینما بسته شده، رییس دیوان عدالت اداری اعلام کرد: «شعبه رسیدگی‌کننده تصمیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را نقض کرد تا مجددا وزارت فرهنگ و ارشاد در موضوع انحلال خانه سینما تصمیم‌گیری کند». علی اصغر بختیاری همچنین گفت: «رای دیوان عدالت اداری مجوزی برای برقراری مجدد خانه سینما نیست». هرچند وی تایید کرد: «تصمیمی که هیات نظارت وزارت ارشاد درباره انحلال خانه سینما گرفته بود، از سوی شعبه رسیدگی‌کننده به پرونده در دیوان عدالت اداری ابطال شده است».

کش و قوس‌های خانه سینما همچنان ادامه داشت و درب خانه سینما 2 سال بسته ماند تا این که به دستور رییس جمهور فرایند باز شدن خانه سینما به جریان افتاد و قرار بر این شد که پس از قانونی شدن صنوف و حل شدن مشکل اساسنامه، این خانه دوباره فعالیت خود را از سر گیرد اما هر روز این روند پیچیده‌تر شد به شکلی که کار به اردوکشی خیابانی و دخالت پلیس انجامید.

در تیرماه سال 1392 نمایندگان 10 صنف قانونی ثبت شده در ساختمان اتحادیه تهیه‌کنندگان موسوم به اتحادیه 2 حضور یافتند و مجمع عمومی خانه اصناف سینمای ایران را برگزار و اعضای هیأت مدیره این تشکل را انتخاب کردند. به این ترتیب، در عصر 19 تیرماه، خانه سینمای 2 رسما متولد شد. این اتفاق واکنش رسمی هیأت مدیره سابق خانه سینما را در پی داشت که در بیانیه‌ای این اقدام را محکوم کردند.

در بخشی از این بیانیه آمده بود: «هیأت مدیره، مدیرعامل و اعضای خانه سینما متأسف‌‌اند که دستور صریح ریاست جمهوری برای ماندن و بودن خانه سینمای غیردولتی از سوی کارگزاران فرهنگی چنین فرجامی یافته است. علیرغم اجرای این نمایش، خانه سینما براساس دستور صریح ریاست جمهوری موانع فعالیت را رفع شده می‌بیند و با برگزاری مجمع عمومی ششم مرداد ماه بر عهد خود با جامعه اصناف سینمای ایران باقی خواهد ماند».

با توجه به تصمیم اعضای خانه سینمای 2 برای تصرف ساختمان شماره یک خانه سینما اهالی سینما اعلام کردند که در روز 25 تیرماه تجمعی را مقابل ساختمان خانه سینما در خیابان سمنان برگزار خواهند کرد، اما خبر رسید که ساختمان خانه سینما از سوی حراست اداره ارشاد پلمپ شده است. شمقدری، رییس سازمان سینمایی وقت درباره علت پلمپ خانه سینما بیان داشت: «با توجه به تجمعی که قرار بود امروز بعدازظهر 25 تیر ماه دوستان در خانه سینما داشته باشند از حراست ارشاد خواستیم ساختمان خانه سینما را پلمپ کنند و از هیأت مدیره‌ جدید هم خواستیم حضورشان را 48 ساعت به تعویق بیاندازند».

روز سه‌شنبه سینمایی‌ها به کوچه سمنان آمدند تا جلوی تصرف ساختمان خانه سینما توسط طیف نزدیک به سازمان سینمایی را بگیرند؛ تجمعی که در نهایت به تأملی 48ساعته ختم شد. صبح روز پنجشنبه موعد 48 ساعته به پایان رسید، بدون اینکه توافق تازه‌ای صورت گرفته باشد. به همین دلیل سینمایی‌ها باز هم به کوچه سمنان آمدند و مقابل ساختمان خانه سینما تجمع کردند. این تجمع درحالی برگزار شد که نیروی انتظامی نیز مقابل خانه سینما حضور داشت و هم جمعیت را به آرامش دعوت می‌کرد و هم اینکه حفاظت از ساختمان خانه سینما را برعهده گرفته بود. در تجمع سینماگران برای دقایقی جو کمی متشنج شد. هنگامی که عده‌ای قصد داشتند از در پارکینگ وارد ساختمان خانه سینما شوند، پس از دقایقی با صحبت‌های نیروی انتظامی و تعدادی از اعضای هیأت‌مدیره و رؤسای صنوف، فضا مجددا آرام شد.

در تاریخ 6 مرداد ماه نمایندگان 25 صنف عضو خانه سینما که در ساختمان شماره 2 این تشکل صنفی تشکیل جلسه داده بودند اطلاعیه‌ای را در مورد اساسنامه اصلاحی این تشکل و فراخوان مجمع عمومی صادر کردند. در این جلسه که با حضور مسعود جعفری‌جوزانی نماینده رییس جمهور در هیات هفت نفره اصلاح اساسنامه برگزار شد، اعضای حاضر طی صدور اطلاعیه‌ای موافقت خود را با کلیات مفاد تغییرات پیشنهادی هیات 7 نفره در اساسنامه خانه سینما اعلام کردند.

در اواخر مرداد ماه و همزمان با شروع به کار دولت جدید هیأت مدیره سابق خانه سینما رایزنی‌هایی را با وزیر ارشاد دولت جدید در خصوص بازگشایی خانه سینما انجام دادند. با روی کار آمدن دولت جدید خانه سینما در آستانه روز ملی سینما از سوی وزارت ارشاد فک پلمپ شد تا مصاحبه مطبوعاتی حجت‌الله ایوبی رییس سازمان سینمایی جدید در سالن اجتماعات این نهاد برگزار شود. دیروز حجت‌الله ایوبی در این مصاحبه مطبوعاتی در خصوص آینده خانه سینما اظهار داشت: «خانه سینما در اختیار هیأت مدیره فعلی است تا زمان برگزار مجمع عمومی که در این مجمع هیأت مدیره جدید انتخاب و اساسنامه جدید تدوین خواهد شد».