منجی سرزمین آمریـــــکا، منجی بی دست و پای آمریکا

گروه فرهنگی«خبرگزاری دانشجو»؛ رنگو (RANGO)عنوان انیمیشنی است که در ژانر وسترن (وسترن اسپاگتی) ساخته شده است.

در نگاه اول، شاید این انیمیشن تنها یک فیلم ساده و تک لایه به نظر آید اما وقتی به اواخر فیلم نزدیک می شویم، برخی سکانس ها و میزانسن ها خبر از وجود معنایی، پوشیده و مستور در زیر لایه ی ظاهری فیلم می دهد. از این منظر کل فیلم معنادار بوده و قابل تحلیل است.

رنگو ساخته ی گور وربینسکی(Gore Verbinski) و به نویسندگی جان لوگان(John Logan) و صدا پیشگی جانی دپ(Johnny Depp) است. وربینسکی و جانی دپ یاداور سه گانه ی دزدان دریایی کارائیب به بازیگری جانی دپ و کارگردانی گوروربینسکی هستند.

 رنگو، نقش اول این فیلم، آفتاب پرستی خانگی است که به صورت اتفاقی از درون آکواریوم درون یک ماشین به بیرون پرتاب شده و در بیابانی خشک و بی آب و علف رها می شود. رنگو شخصیتی است بی عرضه و دست و پا چلفتی و البته بامزه و کمدین فیلم است. او به قهرمان شدن و مورد توجه قرار گرفتن علاقه ی بسیار دارد.

سپس رنگو با شخصیتی به نام آرمادیلو مواجه می شود. (آرمادیلو جانوری است شبیه لاک پشت که از ابتدای کشف قاره ی آمریکا رویت شده و به همین نام نامگذاری شده است. به نوعی همسن قدمت آمریکا به شمار می آید.) از همان سکانس و دیالوگی که بین رنگو و آرمادیلو برقرار می شود می توان حدس زد که این فیلم می تواند حاوی پیام های خاصی باشد که در ظاهر به نظر نمی آیند. آرمادیلو با رنگو از ماموریتش که رفتن به آنسوی جاده است سخن می گوید. از وجود موجودی به نام روح مغرب زمین(Spirits of western) که سوار بر مرکبی مرمرین است و توسط نگهبان هایی از طلا محافظت می شود. او آن را با عنوان (The one)  خطاب می کند.

از اینجاست که مخاطبی که با نوع فیلم های آخرالزمانی آشنا باشد شامه اش تیز می شود! (Theone) عنوانی است که در فیلم هایی نظیر هری پاتر، ماتریکس و... به منجی اطلاق می شد. بنابراین معلوم می شود که این فیلم نیز رگه هایی از مفاهیم فیلم های آخرالزمانی منجی گرا را در خود دارد.

در ادامه ی داستان، آرمادیلو که همسن و قدمت آمریکاست و به نوعی نماد پیر مرشد و هدایتگر است، رنگو را به سمت شهری هدایت می کند که در همان نزدیکی است. شهری به نام"Dirt". این واژه به معنای کثیفی و آلودگی است. شهری که در آن بحران کم آبی وجود دارد. در این شهر نیز چیزهای جالبی دیده می شود. در این شهر آب حکم پول را دارد و درون بانک نگهداری می شود. شهردار نیز در دفتر خود مقادیر زیادی از آب را دارد. لاک پشت که شهردار است(می تواند نماد یک سیاستمدار توتالیتر باشد) سخنان معناداری به رنگو میزند و جمله ای را چندین بار در سکانس های مختلف تکرار می کند: (آب رو اگر بتونی کنترل کنی؛ همه چیز رو کنترل می کنی!)

رنگو در جدالی ناخواسته و به صورت تصادفی شاهین(پرنده) را که موجودی ترسناک است می کشد و به این ترتیب پارادایم موجود را تغییر می دهد. از این پس مردم شهر او را قهرمان می پندارند. حال آنکه او ناخواسته و اتفاقی شاهین را کشته است! سپس کلانتر شهر می شود و تلاش می کند آب را به شهر بازگرداند و... .

به طور کلی به نظرمی رسد نمادگرایی در این فیلم جایگاه ویژه ای دارد. هرکدام از حیوانات می توانند نماد یک نوع شخصیت باشند. فضای کلی شهر نیز می تواند نماد فضای امروز دنیای غرب باشد. استفاده از حیوانات در نمادگرایی مسئله ی سابقه داری است. هم اکنون کتاب هایی وجود دارند که در آنها یک بیان سیاسی با کمک نمادگرایی حیوانات مطرح شده است.(مثل قلعه ی حیوانات)

فیلم چه می گوید؟

اگر یک نگاه کلی به فضای فیلم داشته باشیم، چند چیز را در فضا می بینیم. بیابانی خشک و بی آب و علف که جاده ای این بیابان را به دو بخش تقسیم کرده است. بخشی از آن بخش بی آب و علف و شهر dirt است. اما آنسوی جاده فضای کاملا متفاوتی است. آنسوی جاده فضایی است که روح مغرب زمین در آن ظاهر می شود و حرکت کردن کاکتوس های تشنه که در افسانه ها از آن یادشده است به چشم دیده می شود! پیشرفت و تمدن و تکنولوژی در آن دیده می شود. آب(همان سرمایه) به وفور در آن به چشم می خورد.

روح مغرب زمین یا همانThe one که به نظر من منجی اصلی فیلم است در میزانسنی رویایی با رنگو ملاقات می کند و او را در نجات مردم شهر Dirt راهنمایی می کند. حال رنگو که موجودی بی دست و پا بود انگیزه می گیرد و به شهر Dirt در آنسوی جاده باز می گردد و با شهردار و عوامل قدرتش مبارزه می کند و آب را به شهر Dirt باز می گرداند!

رنگو یک منجی است. اما برخلاف منجی های فیلم هایی نظیر اسپایدر من(مرد عنکبوتی)، سوپرمن، بتمن، چهار شگفت انگیز و...، موجودی بی دست و پاست که وجود یک منجی ماورایی(روح مغرب زمین) باعث می شود تا او بتواند نجات بخش سرزمین Dirt شود.

جالب است که The one یا همان روح مغرب زمین در شکل و هیئت عناصر فیلم های وسترن اسپاگتی است. به کلینت ایستوود(قهرمان فیلم های وسترن اسپاگتی نظیر: به خاطر یک مشت دلار) شباهت بسیار دارد. اما به جای اسب، سوار بر مرکبی مدرن است!از این منظر The one یا همان روح مغرب زمین می تواند نماد انسان آمریکای کهن(اصیل) باشد. انسانی که حالا پیشرفت کرده و سوار بر مرکب مدرن است.

من فکر می کنم آنسوی جاده نمادی از آمریکای توسعه یافته و پیشرفت کرده است که در آن تمدن و پیشرفت وجود دارد و سرمایه در دست همه ی مردم است. اما این سوی جاده که شهر  Dirt -به معنای کثیفی و آلودگی- است؛ می تواند نمادی از آمریکای توسعه نیافته-که در آن سرمایه در دست عده ی معدودی است و مردم بحران اقتصادی دارند و خشونت و کشتار زیاد است-باشد.

رنگو با مشاهده ی آمریکای توسعه ی یافته، از جاده عبور می کند و به شهر Dirt باز می‎گردد و سرمایه(آب) را از چنگ عده‎ی معدودی که آن را به دست گرفته اند(لاک پشت و عوامل قدرتش) درمی‎آورد و آن را توسعه می دهد.

جالب است که وقتی رنگو غرب توسعه یافته و متمدن را در آنسوی جاده می بیند در آن عناصری نظیر هرم، ابلیسک، و ستاره ی شش پر-نماد اسرائیل-نیز دیده می شود!

فرم این کار تحسین برانگیز است. یکی از چیزهایی که به احیای نقش در چهره ی بازیگر کمک می کند، حرکت چشم های اوست. در این فیلم انیماتور به خوبی توانسته است حرکت چشم های شخصیت های  فیلم را انیمه کند؛ به گونه ای که شخصیت حقیقی آنها به کمک حرکت چشم هایشان برای مخاطب قابل فهم می شود! بافتی(Texture) که به کاراکترهای فیلم داده شده است و نورپردازی (Lighting) که برای کل فضا در نظر گرفته شده است، به طبیعی جلوه کردن کار کمک بسیار کرده است.

داستان چندلایه و معنادار هم که نقطه ی قوت اصلی این کار است.

یک نکته ی دیگری که به ذهنم می رسد این است که مخاطب این فیلم کیست؟ آیا چون قالب کار انیمیشن است؛ مخاطب کودک است؟ اگر مخاطب کودک است پس این همه پیام نهفته و مستور در فیلم چیست؟ مگر یک کودک متوجه این مسائل می‎شود؟

قالب این فیلم انیمیشن است؛ اما مخاطب آن بزرگسال! این فیلم با به کارگیری زیاد از عناصر وسترن در میزانسن ها، نوستالژی فیلم وسترن را برای مخاطب زنده می‎کند. پس نتیجه می گیریم که مخاطب این فیلم کسی است که مخاطب وسترن دهه ی 60 و 70 بوده است. از طرف دیگر در رده بندی این فیلم در آمریکا (طبق رده بندی MPAA)، این فیلم برای کودکان توصیه نشده است.(رده ی PG) به دلیل وجود مقادیری از سکس، خشونت، الکل، سیگار و... در تصاویر فیلم.

به هر جهت رنگو انیمیشن معنا دار و چندلایه ای است که باید کدهای ارائه شده در آن واکاوی شود تا معانی آن به دست آید.

امیدوارم خوانندگان متن در این واکاوی سهیم باشند!