چرا حال توبه و مناجات با خدا را نداریم؟

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو» - زینب صارم؛ پیامبر اکرم (ص) هنگامی که بشارت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان را در شعبان به مؤمنین می دادند بر این امر تاکید فرمودند که ماه مبارک رمضان، زمان توبه و بازگشت است تا آنجا که حضرت رسول اکرم (ص) تصریح میکنند که بدبخت کسی است که در از بخشش و مغفرت الهی در این ماه محروم بماند« فإنّ الشّقی مَن حُرِمَ غفرانُ اللهِ فی هذا الشَّهرِ العَظیم »؛ پس پیامبر به همه مسلمین امر میکنند که همه شما از گناهانتان توبه کنید .«تُوبُوا الی اللهِ مِن ذنوبِکُم».

از سوی دیگر شب های قدر را می توان به عنوان قلب و باطن ماه مبارک رمضان نام برد که بهترین شب ها در طول سال است؛ نکته قابل تامل آن جاست که از اعمال اصلی این شب نیز توبه کردن و دعا کردن برای نجات از آتش جهنم است؛از جمله اعمال شب های قدر گفتن هفتاد مرتبه ذکر اَستَغفُرِاللهَ وَ اَتوبُ اِلَیهِ بعد یکی از نمازهای مستحبی و صد مرتبه گفتن "اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَ اَتوبُ اِلَیه» است؛ همچنین قبل از به سر گرفتن قرآن باید دعایی خوانده شود که مضمون آن طلب بخشش و نجات از آتش است:« اَللّهُمَّ اِنّی اَسئَلِکَ بِکِتابِکَ المُنزَلِ وَ ما فیهِ اسمُکَ الاَکبَرُ و اَسماۆُکَ الحُسنی وَ ما یُخافُ وَ یُرجی اَن تَجعَلَنی مِن عُتَقائِکَ مِنَ النّار»

نداشتن حال توبه و مناجات با خداوند یک علامت خطرناک و هشدار دهنده است

با توجه به تمام این مقدمات می توان گفت که توبه یکی از اعمال اصلی ماه مبارک رمضان و شب های قدر است؛ اما با توجه به این که توبه یکی از راه های اصلی نجات انسان از شقاوت و بدبختی است این سوال مطرح می شود که چرا حال توبه کردن و مناجات با خدا را نداریم؟
 

نداشتن حال توبه و عدم رغبت به مناجات کردن و خلوت داشتن با خداوند یکی از علائم بسیار خطرناک و مهلک برای روح آدمی است؛ همان گونه که تب کردن و بالا بودن دمای بدن یکی از علائم هشدار دهنده و خطرناک برای سلامتی بدن است و اگر مداوا نشود فرد مذکور دچار عارضه یا مرگ می شود؛ حال توبه و مناجات کردن با خدا نیز یکی از علائم هشدار دهنده و بسیار خطرناک است.پیامبر اکرم (ص) به امام علی (ع) فرمودند:« یا على: چهار صفت از بدبختى است: خشکى‏ چشم‏،  قساوت قلب، اصرار بر گناه و محبت دنیا.»«1»

در حقیقت تمام این چهار صفت در ارتباط با یک دیگر هستند کسی که مداومت و اصرار بر گناه دارد قلب وی دچار قساوت و سختی می شود و چشم وی دیگر اشکی برای مناجات و توبه ندارد و همچنین طولانی شدن آرزوها و محبت دنیا نیز سبب می شود تا انسان توبه خود را به عقب بیاندازد.

چه اتفاقی سبب شده که توفیق مناجات و توبه نداریم؟

حال سوال اصلی این است که با توجه به این که از علائم شقاوت و بدبختی، توبه نکردن و نداشتن اشک چشم برای مناجات و توسل به اهل بیت است؛ در زندگی ما چه اتفاقی رخ داده است که حال توبه و بازگشت به سوی خدا را نداریم؟

با توجه به احادیث اهل بیت یکی از اساسی ترین نکته هایی که باعث عدم توفیق توبه و مناجات با خداوند می شود؛ همنشین نامناسب است. در دین اسلام رفیق مناسب و همنشین صالح بسیار مورد تاکید قرار گرفته است؛ تا آنجا که در دعای روز شانزدهم ماه مبارک رمضان می خوانیم:« بسم الله الرحمن الرحیم اللهمّ وَفّقْنی فیهِ لِموافَقَةِ الأبْرارِ وجَنّبْنی فیهِ مُرافَقَةِ الأشْرارِ» خدایا توفیقم ده در آن به سازش کردن نیکان و دورم دار در آن از رفاقت بدان. 

امام علی (ع): مبادا همنشین کسی شوی که از او بر دینت نگرانی
 

در احادیث اهل بیت انتخاب همنشین مناسب و نیکو گستره وسیعی را به خو اختصاص داده است؛ چنان که امام علی (ع) در نامه خویش به امام حسن مجتبی (ع) می نویسند:«مبادا همنشین‏ کسى شوى که از او بر دینت نگرانى؛ همنشین‏ خوب از بهترین بهره‏هایى است که مرد مى‏برد، پس با نیکان نشین تا از ایشان باشى و از بدان بگریز تا از آنان جدا باشى.»«2»

بسیاری از مواقع نداشتن حال عبادت و مناجات به علت انتخاب هم نشین نامناسب است؛ رفیق و مصاحب بر انسان نفوذ عمیق و گسترده ای دارد و گاه این رفیق نامناسب بستری می شود تا وسوسه های شیطان بر روی آدمی تاثیر کند؛ امام سجاد (ع) در یکی از مناجات های خود علت کسلی و عدم توفیق در عبادت را این گونه بیان می کند:« یا شاید مرا از همنشینى دانشمندان غایب یافتى،پس خوارم نمودى»

پیامبر اکرم(ص): انسان بر کیش دوست و رفیق خود است

این مسئله که رفیق،هم نشین، مصاحب نسان وی را به یاد خدا می اندازد یا از یاد خدا دور می کند بسیار مهم است ؛ رسول خدا (ص) فرمود:« انسان بر کیش دوست و رفیق‏ خود است.»«3»

ابن عبّاس گوید: «از رسول خدا (ص) سؤال شد: بهترین همنشین کیست؟ فرمود: کسى که دیدار او شما را به یاد خدا، و گفتار او عمل شما را زیاد، و عمل او شما را به یاد آخرت بیندازد.»همچنین  امام صادق (ع) فرمود: «به کسى که منفعت دینى تو را در نظر نمى‏گیرد نزدیک مشو، و علاقه‏اى به همنشینى با او نشان مده، زیرا هر چیزى بجز خداوند از بین رفتنى و پایانش بس خطرناک است.»«3»

 آیا سریال های قبل و بعد از افطار هم نشین مناسبی در ماه مبارک رمضان هستند؟

انتخاب رفیق و دوستی که انسان را به یاد خداوند بیاندازد سبب رقت قلب و رستگاری می شود و از سوی دیگر هم نشینی با بدکاران و کسانی که از یاد خداوند غافل هستند سبب بی توجهی به آخرت می شود. شرایط در زمانه ما اندکی متفاوت با دوران های گذشته است چرا که در زمان های قدیم دوست و مصاحب انسان فقط انسان ها بودند و از سوی دیگر ارتباط گرفتن با دیگر افراد بسیار سریع و راحت نبود؛ شاید یکی از بهترین راه ها برای ارتباط گرفتن غیر از تماس حضوری استفاده از نامه یا یک واسطه بود. اما به سبب وجود تکنولوژی دیدار و ارتباط با دوستان بسیار ساده و سریع انجام می شود و همین امر با اینکه فواید بسیار متعدد و گسترده ای دارد سبب برخی آسیب ها نیز شده است.

مثلا وجود گروهای دوستی در وایبر و واتس آپ و.... در خیلی از مواقع مفید و سودمند است؛ اما آن روی سکه آن است که در مواقعی دیگر نیز سبب غفلت می شود. به عنوان نمونه فرصت های خاص و استثنایی روزها و شب های ماه مبارک رمضان بجای آنکه صرف عبادت و تلاوت قرآن شود در چت کردن های بیهوده و فرستادن جوک و عکس و فیلم می گذرد. همچنین استفاده کردن از رسانه های گروهی مانند رادیو و تلویزیون بدون هیچ برنامه ریزی نیز سبب غفلت و قساوت قلب می شود.
 

با نگاهی عمیق تر می توان دانست که تلویزیون، رادیو، موبایل،نرم افزارهایی مانند تانگو ، فیس بوک، واتس آپ در این زمانه حکم همنشین و دوست را پیدا کرده اند.انسانی که زیرک و خردمند باشد؛ باید در زندگی خود دقت کند و بیندیشد که آیا واقعا رفیقان و مصاحبان نیکویی اختیار کرده است یا خیر؟ آیا واقعا تمامی سریال های قبل و بعد از افطار تولیدات مفیدی هستند که ذهن و روان خود را درگیر آن ها می کنیم یا خیر؟
 

على بن اسباط از ائمه معصومین علیهم السّلام روایت کرده که در پندهائى که خداى عز و جل بعیسى علیه السّلام داد این بود که فرمود: اى عیسى بدان که رفیق‏ بد (بدیش) سرایت کند، و همنشین بد (انسان را) بهلاکت کشاند، پس بدان (و دقت کن) تا با که همنشین گردى، و براى خود برادرانى از مردمان با ایمان برگزین.»«5»

اگر حال دعا و مناجات نداریم به محیط اطراف خود با دقت تر نگاه کنیم و بیندیشیم محیطی که در معرض آن قرار گرفته ایم آیا بستری مناسب برای یاد خداوند است یا هر گوشه آن الوانی از دست آویزهای فریبنده شیطان برای فراموشی و غفلت از یاد خداست.
 

ادامه دارد.
 
پی نوشت
1. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول / ترجمه جنتى - تهران، چاپ: اول، 1382ش.

تحف العقول / ترجمه کمره‏اى / متن / 76 /.2

3. کلینى، محمد بن یعقوب، أصول الکافی / ترجمه مصطفوى - تهران، چاپ: اول، 1369 ش.

4.شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (ترجمه وسائل الشیعة ) - مشهد، چاپ: پنجم، 1380
5. کلینى، محمد بن یعقوب، الروضة من الکافی / ترجمه رسولى محلاتى - تهران، چاپ: اول، 1364 ش.