بررسی فنی و حقوقی الزام دولت به تامین ۲۰هزار مگاوات برق هسته‌ای
به گزارش گروه سیاسی "خبرگزاری دانشجو" دستیابی به برق از طریق سوخت هسته‌ای، یکی از برنامه های راهبردی جمهوری اسلامی می باشد، و حتی قبل از انقلاب نیز کارشناسان بر این مهم تاکید نموده بودند. برآورده شدن این نیاز مهم و اساسی کشور، دو بخش مستقل را شامل می گردد؛ از طرفی تامین سوخت مورد نیاز و غنی سازی و از دیگر سو، ساخت نیروگاه هسته ای. در دولت جدید و با مطرح شدن توافق با کشورهای ۵+۱، بحث غنی سازی مورد توجه فراوان قرار گرفته و افکار عمومی مقدار بیشتری با این مقوله آشنا گردیده اند، اما آن چه در این میان مورد غفلت واقع شده است، مساله ساخت نیروگاه برای تامین نیاز مورد نظر کشور می باشد.
در این گزارش سعی می گردد با اتکا به قوانین و پژوهش های صورت گرفته و همچنین اظهارنظر های مسئولین، بحث ساخت نیروگاه هسته ای به خوبی مورد موشکافی قرار گیرد.
قانون در مورد تامین برق هسته‌ای چه می‌گوید؟
به گزارش «یک بیست» در سال ۱۳۸۴ قانونی در مجلس شورای اسلامی تصویب می گردد که به موضوع دستیابی جمهوری اسلامی ایران به فن‌آوری هسته‌ای صلح‌آمیز پرداخته است. این قانون می‌گوید: «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است در چارچوب معاهده (N.P.T) و قوانین بین‌المللی با بهره گیری از اندیشمندان، محققین و امکانات داخلی و بین‌المللی و همچنین پیگیری اجرای تعهدات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشورهای برخوردار از این فناوری در برابر کشورهای عضو معاهده منع تولید و تکثیر سلاحهای هسته‌ای (N.P.T) نسبت به برخوردار نمودن کشور از فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز از جمله تأمین چرخه سوخت جهت بیست هزار مگاوات برق هسته‌ای اقدام نماید. سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در مورد تربیت نیروی انسانی متخصص اولویت بندی در فناوری و تحقیقات هسته‌ای توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان انرژی اتمی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید».
سیزدهم دیماه سال ۱۳۸۶ مقام معظم رهبری ضمن اشاره به قانون مذکور، تاکید می نمایند که ما برای بیست سال دیگر باید حداقل بیست هزار مگاوات برق هسته ای داشته باشیم:
در داخل کشور خودمان جنجال راه انداختند که آقا انرژی هسته‌ای هزینه‌ی بدون سود است؛ چرا دارید این کار را می‌کنید؟ حالا تبلیغات جهانی که این مسئله را کاملًا دنبال می‌کرد و هنوز هم می‌کند؛ اما در داخل کشور خودمان از اولی که این مسئله‌ی هسته‌ای مطرح شد، از پنج شش سال قبل از این تا حالا مرتباً این مطلب را گفته‌اند و تکرار کرده‌اند. حتّی عده‌ای نامه نوشتند و گفتند آقا ما فیزیکدانیم. اینکه می‌گویند ما توانسته‌ایم دستگاه‌های سانتریفیوژ را راه بیندازیم، اصلًا واقعیت ندارد! به قدری قرص این را گفتند که ما مجبور شدیم افرادی را بفرستیم و بگوئیم بروند بازرسی کنند، درست ببینند؛ نکند که همینی که این‌ها می‌گویند، باشد. این، مال پنج شش سال قبل است. رفتند، آمدند گفتند نه آقا! کار، بسیار خوب، صحیح، علمی و محکم دارد انجام می‌گیرد. اول گفتند نمی‌شود، نمی‌توانیم؛ بعد که دیدند توانستیم، گفتند آقا این هزینه‌ای است که سود ندارد، فایده‌ای ندارد. بنده در سخنرانی عمومی عید نوروز سال گذشته مفصل در باره‌ی این صحبت کردم و نمی‌خواهم تکرار کنم. چطور فایده‌ای ندارد؟ ما برای بیست سال دیگر حداقل بایستی بیست هزار مگاوات برق از انرژی هسته‌ای به دست بیاوریم. برآوردی که برای مصرف انرژی در کشور و تولید برقِ مورد نیاز کرده‌اند، حداقل بیست هزار مگاوات باید از طریق انرژی هسته‌ای باشد؛ و الّا ما باید برق را از دیگران گدائی کنیم؛ یا اگر نتوانستیم گدائی کنیم، یا ننگمان آمد، یا به ما ندادند، از خیر چیزهائی که با نیروی برق می‌چرخد، باید بگذریم؛ از کارخانه، از تولید، از بسیاری از ابزارهای پیشرفت. خب، ما کِی شروع کنیم تا بتوانیم بیست هزار مگاوات را بیست سال دیگر به دست بیاوریم؟ الآن اگر دیر هم نشده باشد، قطعاً زود نیست. ممکن است دیر هم شده باشد. ببینید چه مغالطه‌ی عجیبی است که «آقا احتیاج نداریم»! یا می‌گویند: شما نیروگاه هسته‌ای که نمی‌توانید بسازید؛ این اورانیوم‌های غنی‌شده‌ی سه چهار درصد را برای چه می‌خواهید؟ باز بحث «نمی‌توانید» است. چرا نمی‌توانیم؟ ملتی که بدون کمک و بدون استاد توانست یک چنین مراکز عظیم غنی‌سازی را به وجود بیاورد، چرا نتواند نیروگاه بسازد؟ باید بتوانیم. چرا نتوانیم؟
بند ب ماده ۱۳۵ برنامه پنجم توسعه نیز به بحث تولید برق از طریق انرژی هسته ای می پردازد. این ماده دولت را موظف می کند که برنامه بیست ساله تولید برق از انرژی هسته ای را تدوین و مراحل احداث نیروگاه های هسته ای را به دقت دنبال نماید:
به منظور استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای برای تولید برق، دولت در طول برنامه اقدامات زیر را انجام دهد:۱- تدوین برنامه بیست ساله تولید برق از انرژی هسته‌ای۲- مکان‌یابی برای احداث نیروگاههای هسته‌ای و توسعه چرخه سوخت هسته‌ای۳- استفاده از روشهای مختلف سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای احداث نیروگاههای هسته‌ای۴- همکاری و بهره‌گیری از صاحبان دانش فنی سازنده نیروگاه هسته‌ای جهت ساخت نیروگاه در کشور۵- برنامه‌ریزی برای تأمین سوخت مورد نیاز نیروگاههای هسته‌ای در داخل کشور۶- برنامه‌ریزی جهت احداث رآکتورهای هسته‌ای تحقیقاتی در کشور در راستای اهداف صلح‌آمیز هسته‌ای و به منظور تأمین و تهیه رادیوداروها، فعالیتهای تحقیقاتی و کشاورزی هسته‌ای۷- تهیه برنامه جامع اکتشاف اورانیوم و تأمین مواد اولیه سوخت‌هسته‌ای در داخل کشور
رشد سریع در دستیابی به قانون بیست هزار مگاوات
از این بازه به بعد، شاهد برداشتن گام های بلندی در مسیر احداث نیروگاه های هسته ای هستیم. در سال ۱۳۸۶ پروژه مکان‌یابی محل احداث این نیروگاه‌ها در دستور کار شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی ایران قرار گرفت. فریدون عباسی رییس وقت سازمان انرژی اتمی فروردین ماه ۹۲ در برنامه گفت و گوی ویژه خبری شبکه دو سیما حاضر شده و خبر می دهد که متخصصان این سازمان ۱۶ساختگاه برای احداث نیروگاه های هسته ای مکان یابی کردند و قرار است در آینده نزدیک نیز دو رآکتور ۱۰۰۰ مگاواتی در بوشهر ساخته شود.
گزارش های خارجی نیز، رشد و شتاب گیری برنامه هسته ای ایران را مخابره می نمایند. اندیشکده شورای ملی ایران-آمریکا در پژوهشی اعلام می نماید به رغم فشار اقتصادی بی‌سابقه بر ایران از سال ۲۰۱۰، فعالیتهای هسته‌ای تهران شتاب گرفته است؛ به طوری که ذخیره اورانیوم ضعیف بالا رفته است، سانتریفیوژهای جدیدی اضافه شده‌اند، تولید اورانیوم غنی شده متوسط تا سال ۲۰۱۳ ادامه یافته است و تهران نصب سانتریفیوژهای IR2-m پیشرفته را نیز آغاز نموده است.
فریدون عباسی بیست و یکم فروردین ماه سال ۱۳۹۲ در نشست غیر علنی مجلس شورای اسلامی گزارشی از روند پیشرفت‌ها و فعالیتهای هسته‌ای کشورمان به نمایندگان می دهد. علیرضا منادی عضو هیئت رئیسه مجلس درباره گزارش رئیس سازمان انرژی اتمی گفته است: «آقای عباسی در این جلسه تاکید کرد که این سازمان قصد دارد با تکیه بر توان دانشمندان خود، ۲۰ راکتور هسته‌ای را جهت تولید ۲۰ هزار مگاوات برق احداث کند. ایشان خبر داد که تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای توسط نیروگاههای کشور، در ۵ سال آینده محقق خواهد شد.»
در همین راستا سال ۱۳۹۲، واحد اول نیرگاه هسته ای بوشهر با ظرفیت هزار مگاوات افتتاح می گردد و به شبکه سراسری متصل می گردد.
ترمز کشیده می شود!
با روی کار آمدن دولت یازدهم این روند مختل گردیده و فرآیند احداث نیروگاه های هسته ای و دستیابی به برنامه ی بیست هزار مگاوات انرژی از این نیروگاه ها با چالش مواجه می شود. موضع مسئولین دولت، تغییر فاحشی می نماید و آن ها دسترسی به قانون مجلس را به یک برنامه ی بلندمدتی که حداقل بیست و پنج سال طول خواهد کشید محول می کنند.
این در حالی است که همانطور که اشاره شد سال ها پیش از آن، یعنی در سال ۸۶ مقام معظم رهبری فرموده بودند که دستیابی به این مهم باید طی بیست سال صورت گیرد ولی با گذشت بیش از ۷ سال از آن زمان، مسئولین مربوطه مدعی می شوند که همچنان بیست و پنج سال تا رسیدن به نقطه مطلوب آن هم با وجود فراهم بودن شرایط، فاصله است!
برای روشن شدن این مطلب بخشی از اظهار نظرهای آقای صالحی، ریئس سازمان انرژی اتمی را مرور می کنیم:
رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به اینکه نیروگاه های برق هسته ای گران قیمت هستند گفت: باید نحوه تامین مالی این طرح مشخص شود همچنین به دنبال چرخه سوخت لازم هم باید باشیم .صالحی افزود : در افق بلند مدت حدود ۲۵ سال طول می کشد تا ما به ۲۰ هزار مگاوات برسیم .
این ۲۰ هزار مگاوات را در یک برهه بلند مدت می‌بینیم چون که هم هزینه آن سنگین است و هم اینکه ما نمی‌خواهیم خیلی سریع چیزی را بسازیم. این چشم انداز به ۲۰ هزار مگاوات مثلاً ممکن است بیش از ۲۰ سال باشد.
مجلس مصوبه‌ای دارد که بر اساس آن دولت باید زمینه تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای را فراهم کند. برای ساخت نیروگاهی مثل بوشهر که ۱۰۰۰ مگاوات ظرفیت دارد ۴ تا ۵ میلیارد دلار هزینه لازم است و برای آن باید از تامین سوخت مطمئن بود لذا باید از چرخه سوخت مناسب برخوردار باشیم که در یک افق بلندمدت بین ۲۰ تا ۲۵ سال طول می‌کشد که به ۲۰ هزار مگاوات برسیم.
انکار نیاز به بیست هزار مگاوات برق هسته ای
جالب تر این جاست که برخی از مسئولین دولتی، نیاز کشور -که بر اساس نتیجه ی محققین حداقل بیست هزارمگاوات برآورد شده است- را به کلی منکر می شوند و به هر دلیلی اظهار نظرهای متفاوتی را در این زمنیه بیان می نمایند. به عنوان نمونه بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در برنامه نگاه دو شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران می گوید که نیاز کشورمان در ۲۰ سال آینده برای برق اتمی از ۱۲۰ هزار مگاوات بین ۸ تا ۱۵ هزار مگاوات است! (+)
همین موضع را آقای صالحی نیز تکرار می نمایند، ایشان بیان می کنند که براساس مطالعات موسسه تحقیقاتی استنفورد که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی انجام شده بود، سهم بهینه برق هسته‌ای در ایران در یک چشم انداز ۲۰ ساله، تا ۱۹ هزار مگاوات توصیه شده بود، همچنین مطالعات دانشگاه صنعتی شریف برآورد کرده بود که با احتساب مصرف ۵۲ هزار مگاوات، سهم بهینه هسته‌ای ۱۱ هزار مگاوات معادل ۲۰ درصد در نظر گرفته شده است؛ با این حال در ادامه نیاز توصیه شده شرکت توانیر را ۸ هزار مگاوات بر می شمرند که نه تنها با آمارهای ابتدایی شان کاملا در تناقض است، بلکه با قانون مصوب مجلس شورای اسلامی نیز مغایرت دارد.
جدول مقایسه ارقام اعلام شده
.jpg)
ردیف بودجه صفر می شود!
شواهدی وجود دارد که اساسا دولت یازدهم به دنبال اجرایی کردن این قانون مجلس نیست. در سال ۱۳۸۲ و براساس مصوبه شورای عالی اداری، وظایف و ماموریتهای معاونت نیروگاه های سازمان انرژی اتمی ایران به شرکت مادرتخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران منتقل شده است. مأموریت شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی ایران عبارت است از توسعه همه جانبه نیروگاه های هسته ای در تمام مراحل مطالعات امکان سنجی، تعیین ساختگاه، طراحی، ساخت، راه اندازی، بهره برداری و از کاراندازی از منظر کمی، مقبولیت اجتماعی، ایمنی و فناوری. در لایحه ی بودجه ی سال ۱۳۹۳ کل کشور، تقدیمی دولت به مجلس، ردیف بودجه ی این شرکت صفر! پیش بینی شده است.
بازخوردها علیه جهت گیری متفاوت دولت
بی توجهی دولت به امر ساخت نیروگاه و دسترسی به بیست هزار مگاوات بازخوردهای متعددی را تا بحال به دنبال داشته است.
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان بی‌نتیجه بودن مذاکرات۱+۵ و آژانس با ایران به علت زیاده‌خواهی‌های آمریکا، می گوید دولت از اجرای قانون تولید ۲۰هزار مگاوات برق هسته‌ای عقب است و باید این تأخیر را جبران کند.
تشکل ها و مجموعه های فعال دانشجویی نیز به این اقدام دولت واکنش نشان می دهند. در نامه ای که اردیبهشت ماه ۹۳، جمعی از دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی به رئیس سازمان انرژی اتمی می زنند، بند سوم آن به این موضوع اشاره می نماید:
3. آقای صالحی در برنامه ثریا به تاریخ بیستم فروردین گفتند بیش از بیست سال طول می‌کشد که به بیست هزار مگاوات برق هسته ای برسیم! دکتر صالحی با چه سیاستی در نظام، امور سازمان را برنامه‌ریزی کردند که نیاز به بیست هزار مگاوات برق هسته‌ای طی بیش از بیست سال تأمین خواهد شد؟ چرا نباید همزمان چهار نیروگاه هسته ای را برای نیاز برق کشور شروع کنیم؟
با وجود میزان نیاز واقعی کشور ما به تولید سوخت غنی سازی ۵ درصد و یا حتی بیش از بیست درصد، چرا غنی سازی ۵ درصد به بالا را تعلیق کردیم؟ آقای کمالوندی گفتند اگر به ما بدهند می‌خریم، اگر ندادند آن موقع تولید می‌کنیم! سوال این است که شما کشوری را در دنیا سراغ دارید که شرایطش مثل ما باشد؟ با وجود استقلال‌طلبی و دشمنی غرب با ما آیا این حرف قابل قبول است؟ روسیه و اوکراین بارها برای اروپا بر سر گاز طبیعی بازی در آوردند. حالا ما میخواهیم آنها به تعهد خودشان پایبند باشند؟! آیا هیچ عاقلی این حرف را قبول می‌کند که کشور را نیازمند دیگران کند؟ مگر یک شبه می‌توان این زیرساخت‌ها را فراهم کرد و به تولید رساند؟ مگر برای رادیو دارو همین بلا را سرمان نیاوردند؟!
پاس کاری بین نیروگاه و سوخت در راستای «هر توافقی بهتر از عدم توافق»
مساله ای قابل توجه در این میان وجود دارد؛ مسئولین دولتی بین داشتن نیروگاه و داشتن سوخت هسته ای پاس کاری می نمایند. هرگاه سخنی و مطالبه ای بابت ساخت نیروگاه صورت می گیرد، ارجاع مسئولین دولتی به عدم وجود سوخت و سانتریفیوژ کافی برای تامین نیاز نیروگاه می باشد؛ و هرگاه سخنی از نیاز کشور به تعداد سانتریفیوژ بالا به میان می آید، مسئولین مربوطه به عدم وجود نیروگاه و بالتیع عدم نیاز به سوخت اشاره می نمایند. به نظر می رسد کم کاری دولت در جهت ساخت نیروگاه اتمی و بی توجهی مفرط به قانون، تا حدود زیادی به بحث توافقنامه میان ایران و ۵+۱ بر می گردد. زمانی که «هر توافقی بهتر از عدم توافق» مد نظر قرار گیرد، لذا باید جلوی ساخت نیروگاه جدید را گرفت تا هنگام توافق، نیاز کشور به سوخت کم به نظر آید و خیلی ساده تر بتوان با طرف مقابل به توافق رسید.
آنچه مسلم است، نیاز قطعی کشور به بیست هزار مگاوات برق هسته ای می باشد و با توجه به اینکه هر هزار مگاوات برق هسته ای، یعنی ظرفیت فعلی نیروگاه بوشهر، نیاز به توان غنی سازی معادل ۱۹۰ هزار سو دارد، بنابراین اگر دولت وظیفه خود در ساخت نیروگاه را به خوبی انجام دهد، در آینده ای نه چندان دور، کشور باید توان غنی سازی بیست برابر ۱۹۰ هزار سو را داشته باشد.
این روزها سخن از توافق جامع و بلند مدت در میان است. با توجه به مطالبی که بیان شد هر گونه توافق بلند مدت علاوه بر تامین ۱۹۰ هزار سو، باید این نیاز کشور که بیست برابر رقم مذکور می باشد را نیز پیش بینی نماید و کوتاهی در این زمینه خلاف قانون اساسی و به منزله عبور از خط قرمزها محسوب می گردد. این نیاز قطعی کشور در شرایطی است که گفته می‌شود آمریکایی‌ها ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ سانتریفیوژ نسل اول (حداکثر معادل نه هزار سو) را برای برنامه هسته‌ای ایران پذیرفته‌اند
لزوم مشخص کردن زمان برای دستیابی به قانون بیست هزار مگاوات
در پایان ذکر این نکته، ضروری به نظر می رسد که باید هرچه سریعتر نسبت به اصلاح قانون اقدام مقتضی صورت گیرد. در هیچ یک از قوانین، چه در قانون مجلس و چه در برنامه پنجم، زمانی برای دستیابی به بیست هزار مگاوات برق هسته ای پیش بینی نشده است. با توجه به اینکه کارشناسان زیادی در این مدت امکان سنجی های لازم را جهت ساخت نیروگاه انجام داده اند، لازم است پیوست مهمی جهت تعیین زمان مورد نظر به قانون های مذبور اضافه گردد تا راه فرار از قانون و تفسیرهای غیر متعارف و بعضا مغرضانه گرفته شود.
تعداد نظرات: ۱
ارسال نظرات
اصلا .