رفع تحریم‌ها، کلید تسریع در احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس نیست

گروه اقتصادی "خبرگزاری دانشجو" - پیام کهتری؛ تفکر ساخت پالایشگاه میعانات گازی با توسعه فازهای اول تا سوم پارس جنوبی شدت گرفت و مجتمع پالایشگاهی میعانات گازی۳۶۰ هزار بشکه ای ستاره خلیج فارس بعنوان اولین طرح پالایشگاهی جدید از اوایل سال ۱۳۸۰ مطرح شد. با آغاز ارزیابی‌های اقتصادی و مطالعات فنی طرح پالایشگاه ستاره خلیج فارس، صندوق بازنشستگی نفت مدیریت اجرائی را در دست گرفت. با شروع برنامه پنجساله چهارم توسعه و همچنین روی کارآمدن دولت نهم، نیاز به ایجاد ارزش افزوده و دوری از خام فروشی نفت خام و همچنین صادرات فرآورده‌های نفتی مطرح شد و برنامه احداث ۶ پالایشگاه دیگر در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت تا توسعه قابل توجه ظرفیت پالایشی کشور وارد مراحل اجرائی شود. اسامی این پالایشگاه­‌ها بهمراه ظرفیت هر کدام در شکل ۱ آمده است.

شکل ۱: طرح‌های پالایشگاهی جدید میعانات گازی و نفت خام  کشور (ظرفیت: هزار بشکه در روز)

وی در عیارآنلاین نوشت: در بین ۷ طرح­ پالایشی مذکور، پالایشگاه‌­های ستاره خلیج فارس و پارس شیراز بر مبنای خوراک میعانات گازی طراحی شده اند و مابقی نیز فرآورش نفت خام را برعهده دارند. افزایش ظرفیت پالایشی کشور با اجرای کامل این طرح­ها ۱۵۶۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت و در مجموع ظرفیت پالایشی کشور به بیش از ۳٫۳ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اجرای کامل طرح­‌های احداث پالایشگاه، حجم فرآورده‌­های تولیدی کشور به شدت افزایش خواهد یافت (شکل ۲). به عنوان مثال، حجم تولید روزانه بنزین در کشور ۱۰۷ میلیون لیتر بنزین افزایش می‌یابد و کشور به صادر کننده واقعی بنزین تبدیل خواهد شد.

شکل ۲: حجم فرآورده‌­های تولیدی ناشی از اجرای کل طرح‌های احداث پالایشی (میلیون لیتر در روز)

با گذشت بیش از ۷ سال از تصویب شدن طرح­ احداث ۷ پالایشگاه فراورده نفتی، تنها پالایشگاه ستاره خلیج فارس وارد مراحل اجرائی شده است و بحث اجرائی شدن ساخت پالایشگاه آناهیتا کرمانشاه نیز بدلیل حمایت­های مستقیم رهبری پابرجا مانده است. این در حالیست که سایر طرح­های پالایشگاهی­ (۵ طرح دیگر) به طور کامل متوقف شده و تنها نام آن­ها باقی مانده است و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران نیز عملاً اقدامی جدی برای راه اندازی این پروژه­های مهم و کشور انجام نداده است و حتی به نظر می­رسد که  اخیراً احداث این پالایشگاه­ها، از دستور کار وزارت نفت نیز خارج شده است. البته این موضوع تا حدود زیادی به موضوع خصوصی سازی صنعت پالایشی کشور و محدودیت قانونی دولت با توجه به قانون اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و محدودیت مالی دولت برای سرمایه گذاری در این بخش ارتباط دارد. در ادامه این یادداشت، وضعیت کلی پروژه­ ستاره خلیج فارس مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

ستاره خلیج فارس:

طراحی پایه پالایشگاه ستاره خلیج فارس از اواخر سال ۱۳۸۴ آغاز شد و از سال ۱۳۸۶، با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه و در سه فاز ۱۲۰هزار بشکه­ای، با هدف رفع تنگناهای تولید میعانات گازی مربوط به فازهای پارس جنوبی و همچنین کاهش و قطع وابستگی به واردات فرآورده‌های پالایشی عملیات ساخت آن آغاز شد. این پالایشگاه در ضلع غربی پالایشگاه نفت بندرعباس و در زمینی به مساحت ۷۰۰ هکتار در حال ساخت است. خوراک میعانات گازی از عسلویه و به وسیله خط لوله ۳۶ اینچی به طول ۳۹۰ کیلومتر انتقال می­ یابد که عملیات احداث این خط لوله با هزینه­ای در حدود ۲۶۰ میلیون یورو تکمیل شده است. سبد فرآورده‌های تولیدی در این پالایشگاه بهمراه حجم هریک در شکل ۳ نمایش داده شده است:

شکل ۳: سبد فرآورده‌های پالایشی پالایشگاه ستاره خلیج فارس

اطلاعات فنی موجود در مورد کیفیت فرآورده­ های تولیدی پالایشگاه ستاره خلیج فارس نشان می­ دهد که استاندارد بنزین تولیدی این پالایشگاه مطابق با ادعاهای مطرح شده از اکثر پالایشگاه­های فعلی کشور مناسب­تر است ولی استاندارد یورو ۴ را پوشش نخواهد داد.

کل اعتبار براورد شده برای تکمیل این طرح حدود ۳٫۸ میلیارد یورو است که تاکنون مبلغی در حدود ۲٫۷ میلیارد یورو از آن تزریق شده است. همچنین طبق ارزیابی­‌های اقتصادی انجام شده، نرخ بازگشت داخلی سرمایه بصورت ارزی برای این پروژه تقریباً ۱۴% برآورد شده است. ترکیب سهامداران پالایشگاه ستاره خلیج فارس و درصد مشارکت آنها (شکل ۴) از سال ۸۶ تا کنون با تغییرات متعددی همراه بوده است و از عوامل اصلی کاهش سرعت پیشرفت این پروژه به حساب آید.

شکل ۴: سهامداران شرکت پالایش ستاره خلیج فارس

یکسال پس از اجرائی شدن مراحل ساخت این پالایشگاه، شرکت­‌های پیمانکار خارجی (Stem progetti و Golden group) به دلایلی از جمله مشکلات مالی ساخت، از ادامه همکاری انصراف دادند و پیمانکاران داخلی پروژه (تهران جنوب و بینا) ادامه ساخت پروژه را در دست گرفتند و شرکت فلات نیز به جمع پیمانکاران این پروژه اضافه شد. همانطور که در شکل ۵ مشخص است، میزان پیشرفت پروژه ستاره خلیج فارس سرعت بسیار کمی داشته است به طوریکه از سال ۸۷ به بعد، متوسط پیشرفت پروژه در هر سال تقریباً ۱۰% بوده است. با این حال هنوز هم سرعت پیشرفت پروژه با کندی همراه است تا جائیکه بیش از ۳ سال از زمان تخمینی برای راه­اندازی آن می­گذرد و هنوز هم برای راه ­اندازی فاز اول این پالایشگاه، اواخر سال ۱۳۹۴ پیش­بینی شده است.

شکل ۵: درصد پیشرفت پروژه پالایشگاه ستاره خلیج فارس

کند شدن سرعت اجرای ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس منجر به تحمیل هزینه­ های ساخت، کاهش توجیه اقتصادی و در نتیجه از بین رفتن انگیزه بخش­های غیر دولتی درگیر در پروژه برای تزریق منابع مالی جهت به پایان رساندن مراحل ساخت شده است. پیش ­بینی سرمایه مورد نیاز برای اجرای کامل این پروژه به دلایل مختلف و در طی سال­های شروع به ساخت این پروژه با افزایش همراه بوده است، به­ طوری­که مقدار سرمایه لازم پیش­بینی شده در سال ۸۶ برابر با ۱٫۷ میلیارد یورو بوده است ولی در سال ۹۲ به ۳٫۸ میلیارد یورو تغییر یافته است.

چالش­های پالایشگاه ستاره خلیج فارس:

تأخیر شدید در بهره برداری از احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس و عدم راه اندازی فاز اول آن تاکنون، ناشی از مشکلات و چالش­ های مختلف مدیریتی و مالی است و تا حد زیادی مستقل از همزمانی دوره احداث این پالایشگاه با دوره تشدید تحریم­های غرب علیه ایران است. مهم­ترین این چالش­ها عبارتند از:

- محسوس بودن ضعف مدیریتی در اجرای پروژه

- پایین بودن توان مالی، تخصصی و فنی پیمانکاران پروژه

- عدم همکاری کافی از سوی سهامدارن پروژه جهت تزریق منابع مالی مطابق با زمان­بندی ساخت

- اجرایی شدن قانون اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و کمرنگ شدن نقش پالایش و پخش در توسعه صنعت پالایش کشور بعنوان نهاد حاکمیتی

- کند شدن رویه‌های حاکمیتی مربوط به تغییرات مدیریتی وسیع از سطح وزیر تا مدیران

- عدم تعهد کافی از سوی تأمین کنندگان تجهیزات

در یادداشت های آتی، وضعیت پروژه پالایشگاه نفت آناهیتا کرمانشاه و چالش های احداث آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.