روز پرهیاهوی بورس با چاشنی التهاب و تنش/ چه کسانی از خاموشی تابلوی معاملات خرسند می‌شوند؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ در پی طولانی شدن روند نزولی قیمت سهام اکثر شرکت‌ها از جمله شرکت هایی که از سودآوری مناسبی برخوردار می‌باشند و به دنبال آن تشدید نزول شاخص که برخی آن را ناشی از سقوط قیمت جهانی نفت می‌ دانند، روز گذشته جمعی از سهامداران با حضور در تالار شیشه‌ای حافط به اعتراض پرداختند.

شاید بتوان گفت دامنه این اعتراضات آنچنان گسترده بود حسن قالیباف اصل مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران به همراه علی صحرایی معاون بازار، امیر حمزه مالمیر معاون ناشران و اعضا و محمود خواجه نصیری مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان، به جمع سهامداران آمدند تا ضمن گوش دادن به اعتراضات و سخنان این سهامداران، آنان را به آرامش دعوت کنند.

در این میان حسن قالیباف اصل، مدیرعامل شرکت بورس از سهامداران معترض خواست تا مباحث را به صورت کارشناسی و با گفتگو و بدون دخالت افراد غیر مرتبط بررسی و مطرح کنند.

وی تاکید کرد: مدیران بورس بر اساس وظایف محوله و حیطه قانون و مقررات پیگیر مسائل بازار هستند.

سخنگوی بورس در پاسخ به سهامدارانی که اصلاح محاسبه شاخص کل را خواستار بودند اینگونه پاسخ داد: این شاخص براساس فرمول‌های ریاضی و به طور علمی محاسبه می‌شود و اثرات سود نقدی ناشران در شاخص کل لحاظ می‌شود و شاخص جدید بدون لحاظ سود نقدی طراحی و محاسبات اولیه انجام شده است که پس از بررسی و تایید نهایی منتشر خواهد شد.

قالیباف اصل به طولانی شدن زمان توقف نمادهای پالایشگاهی اشاره کرد و گفت: مقداری از مشکلات شرکت‌های پالایشگاهی برطرف شده و باید مابقی اطلاعات آنها شفاف و ارسال شود تا نماد آنها قابلیت بازگشایی داشته باشد.

وی در پاسخ به پیشنهادات تعدادی از سهامداران مبنی بر محدود کردن فروش سهامداران حقوقی و ایجاد محدودیت برای افرادی که سهام خود را در روز خرید می‌فروشند، گفت: میزان خرید سهامداران حقوقی بیش از فروش آنهاست لذا محدود کردن فروش آن‌ها موضوعیت ندارد ولی پیشنهاد تعویق زمان فروش در روز خرید سهم قابل بررسی است.

قالیباف اصل ادامه داد: قیمت در بازار سهام برآیند خرد جمعی بوده و باید براساس عرضه و تقاضا تعیین شود و بورس در جاهایی ورود می کند که نیاز به حمایت و کمک دارد و قصد آن دخالت نیست.

در ادامه سخنگوی بورس تهران در مورد نتیجه این جلسه گفت: سهامداران حقیقی با توجه به افت قیمت سهام انتظار حمایت از بازار را دارند زیرا با توجه به ابهام در حوزه پتروشیمی‌ها،  پالایشگاه‌ها و سنگ آهن قادر به تصمیم‌گیری نیستند و از مسئولان تقاضا دارند که در این حوزه‌ها شفاف‌سازی صورت پذیرد. همچنین شرکت‌های حقوقی و سهامداران عمده و مجموعه‌هایی که با دولت هستند از بازار حمایت کنند، زیرا شرکت‌های موجود در بورس ارزنده هستند و قیمت آن‌ها کاهش یافته و سهامداران حقیقی درخواست حمایت دارند.

وی با اشاره به دریافت نامه‌ای از سهامداران و طرح مباحث غیرمرتبط اظهار داشت: کاهش جهانی قیمت نفت و سقوط آن به کمتر از 50 دلار به همراه کسری بودجه موجب بروز مشکلاتی برای بازار سهام شده است. بنابراین همانطور که در شرایط مثبت بازار شاهد رفتارهای حرفه‌ای فعالان بازار بودیم. در این وضعیت هم باید با آرامش و به طور حرفه‌ای رفتار شود.

گزارش‌دهی غلط شرکت‌ها و توجه نکردن سازمان بورس به اوراق بهادار به عنوان یک نهاد نظارتی بر شرکت‌های زیان‌ده یکی دیگر از مهم‌ترین بخش اعتراض‌های سهامداران بود.

در ادامه قالیباف‌اصل در پاسخ به خواسته سهامداران مبنی بر بستن بازار سرمایه تا هنگامی که مشکلاتش حل می‌شود، گفت: راه حل بورس ایجاد محدودیت در بازار یا بستن آن نیست و از طرف دیگر قوانین و آیین‌نامه‌ها اجازه همچین کار را به ما نمی‌دهد.

مدیرعامل شرکت بورس معتقد است: اگر سهامداران در راستای قانون و آیین‌نامه‌ها حرکت کنند ضرر نمی‌کنند.

محمود خواجه‌نصیری، معاون نظارت بر بورس‌های سازمان بورس نیز با اشاره به اعتراض سهامداران درباره اثر مخرب شرکت‌های حقوقی در شکل‌گیری روند نزولی قیمت‌ها گفت: این شایعه از 6 ماه قبل هم وجود داشت. ما این حرف را نه تأیید و نه رد می‌کنیم.

وی ادامه داد: محدودیت فروش سال پیش شرکت‌های حقوقی با تغییر مقررات حذف شده اما برخی صندوق‌های بازنشستگی اعلام می کنند باید در پایان سال حقوق و پاداش بازنشستگان را پرداخت کنند و پولی برای ورود به بازار ندارند.

به گفته صاحبنظران، اثر سقوط قیمت نفت به همراه برخی مفاد لایحه بودجه 94 به حدی قوی است که حتی خبرهای مثبت روزهای گذشته درباره دو صنعت پتروشیمی و پالایشگاهی و عدم وضع تحریم‌های جدید و مواضع وزیر اقتصاد درمورد کف بودن شاخص و... نیز نتوانست از ریزش قیمت‌ها و شاخص کل جلوگیری کند.

نگاهی گذرا به تاریخچه اعتراضات بورسی

اگر قصد بررسی تاریخچه اعتراضات بورس را داشته باشیم باید به مقاطع زمانی که بورس در رکود و بحران بوده است، مراجعه کرد. بر اساس اظهارات سهامداران قدیمی، بزرگ‌ترین رکودهای بازار سهام (رکود بیش از یک سال ادامه یافته است) تقریبا به فاصله هر ده سال رخ داده است.

براساس بررسی‌ها، بزرگترین رکودهای بازار سرمایه مربوط به سال‌های 74، 83 و 93 است که تقریبا هر ده سال یکبار رخ داده است. البته در سال‌های 87 و 91 نیز بازار از رکود رنج برده است، اما به دلایل کوتاه‌بودن این رکودها اعتراض و نارضایتی شدیدی رخ نداده است. به طوری‌که رکودهای سال 74، 83 و 93 بیش از یک سال ادامه داشت و منجر به واکنش سهامداران شده است. اما رکود سال 87 به مدت 6 ماه و رکود سال 91 به مدت 3 ماه بوده است.

همگی به خوبی رکود سنگین سال 83 را به یاد داریم. رکودی که در پی آن سهامداران در سال 83 در اعتراض به رئیس‌جمهور وقت نامه نوشتند و استمداد طلبیدند.

دلایل ریزش‌های بورسی چیست؟

با تجربه‌های بازار می‌گویند بورس تهران این روزها به چند دلیل در حال ریزش است:

کاهش قیمت نفت: به نظر می‌رسد کاهش بی‌سابقه قیمت‌های جهانی و تصمیم کشورهای عضو اوپک به تثبیت سقف تولید باعث شده است تا قیمت جهانی نفت و قیمت سبد نفتی اوپک در مسیر کاهشی قرار گیرد.

این روند کاهشی قیمت نفت علاوه بر اینکه در ساختار کلی اقتصاد ایجاد تشنج می‌کند بلکه به دلیل وابستگی زیاد اقتصاد ایران به نفت و درآمدهای حاصل از فروش فرآورده‌های آن، بر سایر کالاهای متاثر و غیرمتاثر از نفت نیز تاثیر می‌گذارد.

آمار ارائه شده مبنی بر کاهش تورم: از آنجایی که قسمت زیادی از سودهایی محقق شده در سال‌های 91 و 92 و همچنین رشد تورمی قیمت‌ها در بورس ناشی از رشد تورم بود، حال با ارائه آمارهای خوشبینانه دولت یازدهم که نشان از کاهش سطح عمومی قیمت‌ها (تورم) دارد، شاخص کل نیز در روند نزولی قرار گرفته تا به دنبال آن سود شرکت‌ها کم شده و روند رشد سود سهامداران نیز متوقف شود. از این منظر می‌توان رکود سال جاری را با رکود دهه هفتاد مقایسه کرد چرا که در آن سال‌ها نیز تورم از 40 درصد به 20 درصد کاهش پیدا کرده بود.

انفعال تیم مذاکره کننده در مقابل خواسته‌های غربی‌ها: حدود 7 میلیون نفری که به امید بهبود وضعیت اقتصادی خود و با پیش‌بینی عملی شدن وعده‌های دولت یازدهم برای بهبود اوضاع اقتصادی کشور، در نیمه ابتدایی سال گذشته اقدام به خرید سهام کرده بودند، اینک مدت‌ها است فهمیده‌اند آن وعده‌ها از اساس توخالی بوده است. واقعیت آن است در آن مقطع ادعای دولتمردان درباره شکسته شدن تحریم‌ها با امضای توافق ژنو، موجب افزایش امیدهای مردم و سهامداران به بازار سرمایه شد. به عنوان مثال اظهارات رئیس‌جمهور در گزارش 100 روزه خود که دو روز پس از توافق ژنو ارائه شد، حاوی پیام‌هایی درباره افزایش رونق بورس بود. اما وضعیت نابسامان بازار سرمایه که علاوه بر دلایل ذکر شده چاشنی انتقام‌گیری مدیریتی نیز در آن احساس می‌شود با اظهارات اخیر مقامات غربی و سرخوردگی داخلی ناشی از آن وضعیت اخیر را سبب شده است.

استقراض دولت از بانک‌ها: بررسی سیاست‌های مالی یک سال گذشته نشان می‌دهد دولت یازدهم در ایران نیز الگوی افزایش «مصرف استقراضی» را در دستور کار داشته است. یکی از اقدامات انجام گرفته در این زمینه، مصوباتی درباره افزایش ظرفیت‌ وام‌دهی بانک‌هاست. از جمله در خردادماه سال جاری، دولت نرخ ذخیره قانونی بانک‌ها را از 17 درصد به 13.5 درصد رساند تا بانک‌ها بتوانند با خلق پول بانکی بیشتر، وام بیشتری به متقاضیان دهند که از این میان گزارشات نشان می‌دهد در 6 ماهه اول سال جاری، میزان استقراض دولت از بانک‌ها با رشد 18 هزار میلیارد تومانی، از 72 هزار میلیارد تومان به 90 هزار میلیارد تومان رسیده است که این موضوع را نیز می‌توان از عوامل دیگری دانست که به صورت غیر مستقیم در ریزش شاخص در بورس موثر بوده است.

کاهش بودجه عمرانی: تلاش دولت برای کاهش بودجه عمرانی برای فرار از کسری بودجه احتمالی یکی از دلایل مهم در ریزش شاخص بورس بوده است. اگر بودجه عمرانی دولت رشد داشته باشد، حداقل باعث رونق بازار در شرکت‌های فولادی، سیمانی و صنایع نهایی خواهد بود.

دلیل تشنج‌آفرینی روز گذشته تالار شیشه‌ای چه بود؟

طبیعتا نمی‌توان تشنج روز گذشته در بورس را تنها به مسائل تخصصی بورس و سقوط شاخص ارتباط داد چرا که این رویه از چندین ماه پیش و در دوران ریاست علی صالح آبادی به وقوع پیوسته و در این دوران هیچ‌گاه تالار شیشه‌ای چنین اعتراضاتی را به خود ندیده است علاوه بر این از روزهای ابتدایی ریاست فطانت‌فرد بر بورس اوراق بهادار همواره شاهد شانتاژ و جوآفرینی‌های گسترده رسانه‌ای از قبیل تابعیت دوگانه وی و عدم وجود تخصص لازم برای نجات بورس بودیم که به نظر می‌رسد جنجال روز گذشته نیز در ادامه همین تشنج‌آفرینی‌ها شکل گرفته و انتظار می‌رود در روزهای آینده نیز تکرار شود.

محمد حسن‌نژاد، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز روز گذشته در واکنش به تنش‌های ایجاد شده در بورس اوراق بهادار تهران با اعلام اینکه از صبح تا بعد از ظهر در جلسه کمیسیون تلفیق  لایحه بودجه سال 1394 بوده‌ام و به اینترنت دسترسی نداشته‌ام تا اخبار را پیگیری کنم، گفت: بهتر است با گلایه از مشکلات بورسی بیش از این به بازار تنش وارد نکنیم.

علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و امور دارایی نیز در تازه‌ترین واکنش به شرایط بازار سهام به خانه ملت گفت: مشکلات بورس ربطی به مدیریت آن ندارد. هرچند شرایط بورس باید بهتر از وضعیت کنونی باشد، اما امیدواریم با مدیریت جدید، شاهد شکوفایی این بازار باشیم.

وی در خصوص دلایل انتخاب محمد فطانت فرد به عنوان رییس جدید سازمان بورس اظهار داشت: وی یک مدیرکارآمد و موفق در زمینه بورس بوده و مجموعه مدیران موجود در بورس نیز عموما از شاگردان وی محسوب می شوند. بنده قبل از این انتصاب به برخی از مدیران کنونی، پیشنهاد مدیریت بورس را دادم، اما همین کارشناسان هم پیشنهاد میدیریت فطانت فرد را مطرح کردند . این موضوع، بیانگر اشراف وی به موضوعات و وضعیت کنونی بورس است.

طیب نیا در پاسخ به این سوال که آیا ریاست جدید سازمان بورس توان حل مشکلات موجود را دارد، توضیح داد: مسایل بورس مربوط به یک مدیر نیست. بلکه از جمله مسایلی است که باید به صورت جدی به آن پرداخته شود.

وزیر اقتصاد در بخش دیگری به برنامه های وزارت اقتصاد برای کاهش اتکای بودجه به نفت اشاره کرد و گفت: تاکنون جلسات متعددی در خصوص سیاست های پولی، مالی، ارزی و بودجه ای برگزار کرده ایم. کمیسیون های تخصصی مجلس از قبیل کمیسیون اقتصادی و برنامه و بودجه نیز با تلاش بسیار این موضوع را بررسی می کنند.

طیب نیا افزود: بعد از تقدیم لایحه بودجه و با توجه به شرایط جدید پیش آمده در تلاش برای کاهش اتکای بودجه به نفت هستیم و تصمیمات قابل اتخاذ بسیاری در دست بررسی بوده که می تواند از اتکای بودجه به نفت بکاهد.

گفتنی است، در پایان معاملات هفته منتهی به 1 بهمن ماه 1393، شاخص کل با 910 واحد کاهش نسبت به هفته قبل، به رقم 65 هزارو 29 واحد رسید.

شاخص بازار اول با 1021 واحد کاهش به رقم 47 هزارو 853 واحد بالغ گردید و شاخص بازار دوم با 510 واحد افزایش عدد 128 هزارو 224 واحد را تجربه کرد و به ترتیب با 09 /  2 درصد  کاهش و 40 / 0 درصد افزایش نسبت به هفته قبل مواجه شدند.

در 5 روز کاری این هفته ارزش کل معاملات سهام و حق تقدم به 3927 میلیارد ریال بالغ شد که نسبت به هفته قبل 20 درصد کاهش یافته است.

بر این اساس 192159 هزار برگه اوراق مشارکت به ارزش 191 میلیارد ریال معامله شد که به ترتیب 3 /  13  درصد و 6 /  12   درصد کاهش را نسبت به هفته گذشته نشان می دهد.

طی هفته جاری محصولات شیمیایی با 3 درصد،  استخراج زغال سنگ با 50 / 1 درصد و  منسوجات با 41 / 0 درصد بیشترین تغییر در شاخص را نسبت به سایر گروه ها به خود اختصاص دادند.

همچنین در یک سال گذشته، شاخص کل تالار شیشه‌ای با افت  18 هزار و 223 واحدی از 83252 واحد در یکم بهمن 1392 به 65029 در روز گذشته سقوط کرده است که حکایت از افت 28 درصدی شاخص کل در طی یک سال دارد.