چه مخدری بیشترین مصرف را در بین دانشجویان دارد؟

پرویز افشار، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفتگو با خبرنگار «خبرگزاری دانشجو»، در خصوص ارزیابی سوءمصرف مواد مخدر  دانشجویان در محیط‌های دانشگاهی گفت: اطلاعات ما در مورد محیط‌های دانشگاهی براساس طرح ارزیابی سو مصرف مواد دانشگاه‌های کشور در سال های 90-89 به دست آمده است. براساس این طرح گروه هدف به دو دسته دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های وزارت علوم و دانشگاه‌های وزارت بهداشت تقسیم شده است. طی آمارگیری ما %6/2 از دانشجویان شاغل در وزارت علوم و %6/1 از دانشجویان شاغل در وزارت بهداشت سو مصرف مواد مخدر دارند.

وی با تاکید بر اینکه منظور از سو مصرف مواد، اعتیاد نیست تصریح کرد: همه کسانی که حتی یک بار مصرف مواد مخدر را داشتند در این آمار شمرده شده‌اند این افراد لزوما معتاد نیستند.

افشار ادامه داد: این آمار نشان دهنده این است که دانشجویان شاعل در وزارت بهداشت کمتر درگیر سوء مصرف مواد مخدر می‌شوند که شاید این آمار متاثر از علم بیشتر دانشجویان علوم پزشکی به عوارض مصرف مواد مخدر باشد. با این وجود به نظر ما این آمار برای دانشجویان علوم پزشکی زیاد است چون وقتی کسی علم به موضوعی دارد باید محافظه کارانه تر عمل کند و شاید این عدد می‌خواهد به ما بگوید آموزش و دانستن باعث مصونیت نمی‌شود بلکه تغییر نگرش و رفتار مهم است و این مهم رخ نمی‌دهد جز با استمرار در برنامه‌های آموزشی برنامه ریزی‌های بیشتر.

وی پیرامون وضعیت سو مصرف در سال های 90 تا 94 گفت: وضعیت سوء مصرف مواد در کشور ما در حال تغییر است و از مواد سنتی به سمت صنعتی پیش می‌رویم. در ظرف کمتر از یک دهه شیوع مواد صنعتی رواج پیدا کرده و از 3% به 26% رسیده است. این تغییر الگوی مصرف فقط خاص جمعیت عمومی نیست و در دانشجویان هم به همین منوال است.

افشار افزود: جمعیت دانشجویی در خطر جدی است زیرا در معرض مواد مخدری جدی با قالب‌های جدید هستند مثلا ریتالین که در شب‌های امتحان خیلی به دانشجویان پیشنهاد داده می‌شود. جمعیت دختران ما به صورت ویژه در معرض قرص‌هایی مثل آنتامین‌ها قرار می‌گیرند که در کلوب‌های ورزشی و خوابگاه‌ها به عنوان لاغر کننده به آنها پیشنهاد داده می‌شود.

وی ادامه داد: همانطور که در جامعه علت افزایش مصرف مواد را تجربه‌های جدید، احساس خوشی و لذت، فراموش کردن مشکلات و غیره می دانند، جمعیت دانشجو هم متاثر از جامعه است و مهمترین علت‌های ذکر شده توسط دانشجویان هم همین است.

معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر در پاسخ به این سوال که بیشترین ماده مخدر مصرفی در بین دانشجویان چیست گفت: براساس طرح ارزیابی سوء مصرف مواد، میزان مصرف قلیان 17/9% است البته ما قلیان را جزو مواد مخدر محسوب نمی‌کنیم. طبق این آمار سیگار 4%، حشیش 2% و تریاک 3%، قرص x و مورفین کمتر از 1%، LSD و کراک حدود 5% و در بین داروها قرص استامیوفن کدئین، دیازبام، ترامادول وریتالین، بالاترین درصد مصرف را دارند.

وی با اشاره به اینکه قلیان و سیگار به عنوان دروازه‌های ورودی هر عامل مخدر دیگری به شمار می آیند گفت: باید پیشگیری وضعی را به عنوان مهمترین چتر حمایتی دانست به این معنی که باید جلوی دسترسی به مواد را گرفت. همان طور که مواد مخدر نباید در مغازه‌ها و کوچه و خیابان در دست جوانان قرار گیرد باید جلوی قلیان کده ها و مغازه‌های فراوان عرضه کننده، در سطح شهر به ویژه در اطراف دانشکده‌ها و مدارس گرفته شود متاسفانه دانش آموزان در سن بلوغ و تجربه کردن‌ها در سن خطرپذیری هستند و به دنبال احساس تشخص به این مراکز روی می‌آورند.

افشار در ادامه صحبت هایش گفت: دومین اقدامی که بعد از پیشگیری وضعی یعنی مقابله با عرضه، می توانیم انجام دهیم پیشگیری فرهنگی و اجتماعی است و باید به حدی پوشش بالا برود که بتوانیم با اطلاع رسانی و آگاه سازی دقیق و کامل و افزایش مهارت‌های مقابله ای شامل مهارت‌های زندگی اجتماعی، مهارت های دوستی، مهارت نه گفتن و غیره جوانان خود را به صورتی توانمند کنیم و به بلوغ برسانیم که در برابر عرضه این آسیب ها مصون بمانند.

وی خاطرنشان کرد: الکل را نمی‌توان از قلیان و سیگار جدا کرد، اما متاسفانه ستاد مبارزه با مواد مخدر صرفا به مواد مخدر می پردازد و مسئولیت قانونی در برابر این مواد ندارد. این در حالی است که مصرف این سه مورد خیلی به هم نزدیک و در کنار هم است. پیشنهاد من این است که تمام این مواد را در یک بسته باید دید و برای پیشگیری از این مواد به عنوان آغاز کننده مواد مخدر پیچیده تر برنامه ریزی دقیق کرد.

پرویز افشار گفت: در حال حاضر هدف گذاری‌هایی در ارتباط با کاهش وارد شدن سیگار انجام شده اما با این حال علی رغم مبارزات انجام شده بخشی از سیگار عرضه شده قاچاق و بخشی از آن هم وارد می شود اگر عوارض وارد کردن سیگار را به صددرصد برسانند و قیمت تمام شده هر بسته سیگار در مغازه‌ها افزایش یابد در کاهش مصرف آن خیلی موثر است. علاوه بر آن از محل همان عوارض وجه نقدی به دست می آید که می‌توان از آن در برنامه‌های پیشگیرانه استفاده کرد.

افشار معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر ضمن اشاره به تفاهم نامه‌ای که با چند دانشگاه کشور مبنی بر پیشگیری از سو مصرف مواد مخدر بسته اند گفت: تفاهم نامه‌های بسته شده با دانشگاه خبر، تربیت مدرس، دانشگاه فرهنگیان، پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی طی یک سال گذشته است و هنوز به مرحله عملیاتی و نتیجه دهی نرسیده است. دانشگاه علمی کاربردی و چند سازمان دیگر نیز در دست بررسی است. مراد از عقد این تفاهم نامه‌ها استفاده از ظرفیت های علمی، آموزشی، پژوهشی و فرهنگی این دانشگاه‌ها و مراکز برای پیشگیری از اعتیاد است. از مهر ماه سال جاری این دانشگاه‌ها براساس مفاد تفاهم نامه اقدام به آموزش دانشجویان و اساتید و کارکنان می کنند. محتوای آموزشی مناسبی نیز در اختیار گروه‌های هدف قرار می‌گیرد که این محتوا را تهیه کرده ایم هم چنین این دانشگاه‌ها کار دیگری انجام می‌دهند و آن آموزش کادر حرفه‌ای پیشگیری از اعتیاد است که این افراد خود موظف به پرورش افراد دیگری هستند و به شکل خوشه‌ای تعداد مربیان حرفه‌ای در زمینه پیشگیری افزایش پیدا می‌کند.

وی تصریح کرد: در شهریور ماه امسال با همکاری دانشگاه فرهنگیان اقدام به برگزاری کارگاه آموزشی ویژه دانشجویان این دانشگاه به استعداد حدود 200 نفر که داریم که این کار تا پایان سال تحصیلی ادامه خواهد داشت تاکید ما روی دانشگاه فرهنگیان است زیرا این دانشگاه بالغ بر 70 هزار دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی در سراسر کشور دارد و این دانشجویان در حقیقت معلم‌های آینده کشور هستند و قرار است علاوه بر درس‌های تخصصی خود، مهارت های پیشگیری از اعتیاد را هم به فرزندان ما یاد بدهند. مدارس یکی از مهمترین مکان‌هایی است که برای پیشگیری از اعتیاد باید هدف گذاری شود.

افشار ادامه داد: اگر مدرسه را به عنوان گلوگاه به خوبی نبندیم و با مداخله موثر و پوشش مناسب یعنی حداقل آموزش 40% از گروه هدف، مصونیت بخشی مناسبی ایجاد خواهد شد که در سنین دانشگاهی آسیب به حداقل برسد.

وی افزود: ما در حال حاضر در رابطه با تکثر برنامه‌ها و تنوع آنها مشکل نداریم. مشکل جدی ما در رابطه با پوشش مناسب افراد است. طبق آمار باید این پوشش به آموزش 40% از گروه‌های هدف برسد اما در حال حاضر این تعداد بالای 8 تا 10% در آموزش و پرورش است ولی امید است با آموزش‌های ضمن خدمت برای دانشجویان دانشگاه فرهنگیان به این مهم برسیم.

دکتر افشار در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه بالاترین و پایین ترین آمار مصرف دانشگاه‌های کشور چیست گفت: آمار اختصاصی که نشان دهد کدام دانشگاه بیشترین میزان مصرف و کدام دانشگاه کمترین میزان مصرف مواد مخدر را دارد، در دست نداریم. اما با توجه به آمار عمومی سومصرف مواد مخدر در شهرها، استان کرمان بالاترین میزان سو مصرف مواد مخدر، استان زنجان کمترین میزان مصرف را دارد که ممکن است دانشگاه‌ها هم متاثر از همین آمار باشند ولی به طور قاطع نمی توان گفت این میزان مصرف در دانشجویان هم وجود دارد.

وی خاطر نشان کرد : آمار اختصاصی از میزان مصرف مواد مخدر در خوابگاه‌ها نیز در دست نداریم اما در آینده نزدیک به عنوان تحقیقات تکمیلی، طرح آمارگیری خوابگاه‌های دانشجویی را هم در دست داریم. قطعا خوابگاه‌های دانشجویی را در کنار دانشگاه‌ها و مراکز مشاوره ای دانشجویی به عنوان جامعه هدف بسیار مهم، قرار می دهیم.

افشار در ادامه افزود: تجهیز مراکز مشاوره دانشگاهی در دستور کار قرار داده شده است و در این خصوص با مرکز مشاوره وزارت علوم و وزارت بهداشت تفاهم نامه داریم این مراکز مشاوره دانشجویان در معرض خطر، آسیب پذیر و یا با افت تحصیلی را شناسایی می‌کنند، با آنها صحبت می‌کنند و راهکارهای درمانی برای جلوگیری و پیشگیری یا درمان سو مصرف مواد مخدر را ارائه می‌دهند.

معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر تاکید کرد: بخش قابل توجهی از آنچه در خصوص پیشگیری وضعی یا عدم دسترسی به مواد در برنامه داریم، توسط نیروی انتظامی صورت می‌گیرد و بخش دیگر آن بستگی به سیاست گذاری‌های ما در داخل مرزهای کشور دارد زیرا بعضی از مواد مخدر در داخل کشور تولید می‌شود مثل سود وارفراین که کاربرد آن در داروهای سرماخوردگی است ولی به راحتی به مواد مخدر پرخطری مانند کریستال‌های شیشه تبدیل می شود. تمام تلاش ما کنترل این مواد در صنعت داروسازی و وزارت بهداشت و درمان می‌باشد. ما برای اولین بار توانستیم در سال گذشته میزان مصرف ترامادول را به صفر برسانیم، سودوارفراین را از 60 تن به 10 تن که نیاز واقعی دارویی کشور است رساندیم.  با کمک نهادها و ارگان‌های کشور و خود مردم این کنترل در رابطه با همه مواد مخدر ادامه خواهد داشت.

وی در همین راستا ادامه داد: راجع به ورود هر داروی جدیدی که ممکن است مورد سو مصرف قرار بگیرد به شدت حساس هستیم. دارویی مثل الکسی کودون که قرار بود به بعضی از داروخانه‌های دانشگاهی در بیمارستان‌های دولتی و چند تا از داروخانه‌های مختلف وارد بشود که وزارت بهداشت و درمان به خوبی به این موضوع واکنش نشان داد و کنترل شد تا جلوی اعتیاد به یک ماده جدید گرفته شود.

افشار با اشاره به داروی ترامادول که در حال حاضر در بازار دارویی کاهش پیدا کرده است، گفت: اگر چه میزان ترامادول کم شده است اما معتادین وابسته به ترامادول هنوز وجود دارند و طبعا نیاز بالایی به این ماده دارند. گزارش‌هایی به تازگی دریافت شده که نشان می‌دهد کشورهای همسایه اقدام به تولید ترامادول با شکل ظاهری کاملا مشابه ایرانی کرده‌اند و در تلاش برای ورود این ماده به کشور هستند.