یارانه چه کسانی قطع خواهد شد؟/ حذف با چراغ خاموش!

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، یارانه نقدی؛ دو کلمه‌ای که حالا هر ایرانی با شنیدن آن به یاد 45 هزار و 500 تومانی می‌افتد که هر ماه با تاخیر چند روزه سر از حساب سرپرست خانوار درآورده و در چشم به هم زدنی از حساب مذکور خارج می‌شود. دریافتی به ظاهر ناچیزی که برای قشری از جامعه حتی پول خرد هم نبود و برای قشری دیگر مرهمی بر مشکلات. اما این دو کلمه این روزها دستخوش اخبار زیادی شده است. بر اساس قانون دولت موظف است برای توسعه اشتغال، افزایش سهم تولید از یارانه و حمایت غذایی از خانوار مورد هدف، یارانه ۶ میلیون نفر از افراد جامعه را حذف کند. در تبصره 14 لایحه بودجه  95 نیز آمده است: «در اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها  مصوب 1388/10/15 به دولت اجازه داده می شود، در سال 1395 منابع مالی حاصل از اصلاح قیمت کالاها و خدمات موضوع قانون مذکور تا مبلغ 480 هزار میلیارد ریال و ردیف های یارانه ای این قانون با استفاده از انواع روش‌های پرداخت نقدی و غیر نقدی به خانوارهای هدف و نیازمند توزیع و همچنین برای ارائه خدمات حمایتی و کمک به بخش تولید اقدام کند.» بر همین اساس از اسفند ماه سال گذشته، حذف یارانه اقشار پردرآمد در نوبت برنامه‌های کاری دولت قرار گرفت.

نگاهی به پیشینه طرح حکایت از آن دارد که از آغاز طرح تحول اقتصادی در دولت دهم ـ که با اجرای هدفمندی یارانه‌ها آغاز شد ـ تا به امروز بیش از پنج سال می‌گذرد. بر اساس طرح اولیه هدفمندی قرار بود برنامه‌ها به صورت پنج ساله و پلکانی اجرا شود؛ اما در عمل چه دولت قبل و چه دولت فعلی هیچ گاه به قانون مذکور عمل نکردند و هدفمندی یارانه‌ها همواره سلیقه ای و به صورت میلی اجرا شد.

بر اساس قانون بودجه سال 94 و با کاهش 3000 میلیاردی بودجه پرداخت نقدی یارانه ها، دولت مجبور بود که نزدیک به 6 میلیون را از فرایند گرفتن یارانه نقدی حذف کند. 6 میلیون نفری که قرار بود از دهک پردرآمد جامعه انتخاب شوند.  در این راه نیز قدم هایی برداشته شد. قدم‌‌هایی که در هر مرحله با اعتراضات فراوانی در بین کسانی که از این فرایند حذف شده بودند روبه رو بود، چون برخی حذف شدگان معتقد بودند که بناحق و یا اشتباهی حذف شده اند. این در حالی است که اخبار اعلامی از سوی دولت و مجلس حکایت از آن دارد که دولت تنها توانسته یارانه حدود 2.5 میلیون نفر را قطع کند.

بر این اساس دولت در سال جاری موفق به حذف نصف یارانه گروه هدف گذاری شده (۶ میلیون نفر) هم نشده است. اما دولت در آستانه پایان سال 94 طرحی دارد که با حذف 3 میلیون نفر دیگر از دریافت یارانه نقدی، طرح حذف 6 میلیون نفر تا پایان سال 94 را تا حدودی محقق می‌کند.

اگر کارت ملی نداری، مرده‌ای!

اکنون با نزدیک به اواخر بهمن ماه، خبرهای متفاوتی در خصوص حذف یارانه بگیران به گوش می رسد. خبرهایی هر شنونده‌ای را متعجب می کند و نشان از طرح جدیدی برای حذف یارانه ها دارد. حذفی که این بار به داشتن و یا نداشتن کارت ملی و نه میزان درآمد گره خورده است. گره‌ای که طبیعتا افراد پردرآمد را هدف قرار نداده و در مقابل به نظر می‌رسد قشری از نیازمندان کشور که به استناد صحبت‌های سخنگوي سازمان ثبت احوال كشور 3 میلیون نفر می‌شوند، هنوز موفق به دریافت کارت ملی برای خود و فرزندان بالای 18 سال خود نشده‌اند و در این میان به دلیل نبود اطلاعات صحیح و یا ناکافی، اسامی این نیازمندان در فهرست حذف یارانه‌ها قرار می‌گیرد. یارانه‌ای 45 هزار و 500 تومانی که برای خیلی از این افراد درمان بخشی از دردهاست.

بر این اساس طبق اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، براساس ماده 4 آیین نامه اجرایی از ماده 7 قانون هدفمند سازی یارانه ها، تمامی هموطنان بیشتر از 18 سال سن که دارای شماره ملی بوده اما تاکنون کارت ملی خود را دریافت نکرده اند، موظف شدند حداکثر تا تاریخ 15 بهمن سال جاری اقدامات لازم را برای دریافت کارت ملی انجام دهند و گفته شد درصورت عدم تعیین تکلیف وضعیت کارت ملی مربوطه، پرداخت یارانه این افراد از بهمن سال جاری متوقف می شود .

حالا در شرایطی که دولت می‌تواند به راحتی از طریق سامانه های اطلاعاتی افراد ثروتمند را در وهله اول شناسایی و حذف و در ادامه از طریق پایش اطلاعاتی سایر گروه های درآمدی را شناسایی کند؛ دلیل اتخاذ چنین راهکارهایی چیست؟

بذل و بخشش یارانه‌ای 15 میلیون دارا به 15 میلیون ندار!

اما دولت طرح دیگری را نیز در دست اجرا دارد. در جدیدترین اقدام دولت اعلام شد که دولت قصد دارد در سال آینده 15 میلیون ثروتمند را از دایره یارانه‌بگیران حذف کند و منابع حاصل را (معادل 1.8 هزار میلیارد تومان) به خانوارهای با درآمد پایین اختصاص دهد.

اما بخش دوم و البته جالب تصمیم فوق این است که طبق این مصوبه ثروتمندانی که یارانه آنها قطع می‌شود، می‌توانند فرد مستمندی را که یارانه‌شان به آنها اختصاص می‌یابد را خود انتخاب و معرفی کنند.

ایرج عبدی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی درباره پیشنهاد به وزارت کار مبنی بر حذف 15 میلیون نفر از دریافت یارانه گفت:15 میلیون نفر در کشور هستند که از نظر تأمین معیشت زندگی دچار مشکل هستند، پیشنهاد داده شد با توجه به این موضوع، وزارت کار 15 میلیون ثروتمند را شناسایی و به نفع نیازمندان از دریافت یارانه نقدی حذف کند.

وی ادامه داد: مسئولیت شناسایی و حذف افراد پردرآمد و شناسایی فقرا را به وزارت رفاه دادیم، تا با مسئولیت این وزارتخانه یارانه افراد ثروتمند حذف شود.

نماینده مردم خرم آباد و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس بیان کرد: درآمدهای بالا و دارایی های کلان یکی از ملاک‌های وزارت کار در شناسایی پردرآمدها است.  سهم یارانه پردرآمدها پس از حذف به نیازمندان،‌ افراد مشمول کمیته امداد، بهزیستی، زندانیان بی گناه و ایتام داده می‌شود.

عبدی گفت: طبق این مصوبه ثروتمندانی که یارانه آنها قطع می‌شود می‌توانند فرد مستمندی را که یارانه‌شان به آنها اختصاص می‌یابد را خود انتخاب و معرفی کنند. طبق قانون دولت این اجازه را به وزارت کار داده است تا یارانه ثروتمندان به نفع نیازمندان حذف شود.

حذف 15 میلیونی یارانه گیران در سال 95 در حالی است که با وجود گذشت بیش از 11 ماه از سال 94، تنها و تنها دو میلیون نفر از لیست یارانه‌ها کسر شده‌اند. پس هدف از طرح این موضوع آنهم زمانی که دولت موفق به اجرای قانون در سال جاری نشده است، چیست؟

یک پیشنهاد:

در شرایط کنونی حقوق پرداختی به خانواده‌های تحت حمایت سازمان بهزیستی برای یک خانوار 4 نفره حدود 53 هزار تومان است. خط بودجه‌ای بسیار پایین که در صورت اختصاص یارانه پرداختی دو یا سه خانوار ثروتمند به این خانوار به360 تا 540 هزار تومان افزایش خواهد یافت. طرحی خوب بدون اینکه هزینه اضافی برای دولت ایجاد شود. نقطه‌ای آرمانی برای کاهش شکاف طبقاتی میان دارا و ندار که طبیعتا با طرح‌های فعلی امکان پذیر نمی‌باشد.

طرح دیگری که می‌تواند از ایجاد تورم به سبب اختصاص دادن یارانه جلوگیری کرد این است که با شناسایی دقیق گروه های هدف از طریق کارت‌های یارانه که امکان صدور آن وجود دارد، یارانه نقدی را به این حساب ها واریز شود که امکان برداشت نقدی نیز نداشته باشد و از طریق این پول امکان پرداخت قبوض و همچنین خرید کالاهای اساسی ایرانی از فروشگاه های مجاز برای قشر نیازمند جامعه فراهم شود.