قشم؛ بزرگترین جزیره خلیج فارس

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، جزیره قشم واقع در تنگه هرمز به موازات سواحل سرزمین مادر، با گسترده ای نزدیک به 1500 کیلو متر مربع- 140 کیلومتر درازا و عرض متوسط 11 کیلومتر – نه تنها بزرگترین جزیره خلیج فارس که مساحتی بیشتر، معادل یا کمتر از 22 کشور مستقل جهان دارد و نیز 5/2 برابر کشورهایی چون سنگاپور و بحرین است.

سابقه تاریخی قشم به پیش از اسلام می رسد و نام های قشم، کشم، کیش، تنب، سیری و غیره حکایت از توقف طولانی عیلامی ها در این نواحی در سده های پیش از میلاد مسیح دارد. آثار بسیاری از تمدن عیلامی در سواحل خلیج فارس ا ز جمله در بوشهر، خارک و قشم به دست آمده و بقایای آتشکده های زرتشتیان در قشم نشان دهنده وجود پیروان این مذهب در روزگاران پیشین جزیره است .

قشم به علت موقعیت سوق الجیشی خود در همه رویدادها و حوادث و لشکرکشی های تاریخی از عیلامی ها تا اسکندر، از اسکندر تا امویان و عباسیان و از آنها تا پرتغالی ها و انگلیسی ها مقامی شامخ داشته است. آن گونه که در کتاب های تاریخی نگاشته شده است، قشم پیش از اسلام و هم پس از آن دارای رونق و اعتبار تجاری و دریانوردی بسیار بوده است. رونق این جزیره و بنادر و جزایر اطراف آن بیشتر به عصر دیالمه و آل بویه باز می گردد که رفت و آمد کشتی های تجاری از آنجا به سواحل دریاهای چین و هند و نواحی آفریقا تداوم داشته است.

در روزگار کنونی نیز قشم همچنان توانسته است موقعیت ممتاز خود را حفظ کند. همه کشتی های عازم کشورهای حاشیه خلیج فارس می باید از نزدیکی سواحل جنوبی قشم بگذرند و اغلب پروازهای بین المللی شرق و غرب از حریم هوایی این جزیره عبور می کنند .

عمده هدف جمهوری اسلامی ایران از ایجاد منطقه آزاد قشم در سال 1369 استفاده بهینه از موقعیت ممتاز این جزیره برای تبدیل شدن به یک قطب بزرگ اقتصادی صنعتی، تسهیل و توسعه جریان صادرات و واردات، جلب مدیریت علمی و روز جهان، جذب سرمایه و تکنولوژی پیشرفته بوده است. با اعلام محدوده ای به وسعت 200 هکتار از بندر عظیم و مجهز شهید رجایی به عنوان منطقه ویژه اقتصادی از سوی دولت و افزوده شدن آن به حریم اختیارات قانونی سازمان منطقه آزاد قشم، این سازمان قادر است فصل جدیدی از ارائه تسهیلات – با استفاده از تجهیزات پیشرفته اسکله شهید رجایی – را در زمینه تخلیه و بار گیری انواع کالا برای کشتی های اقیانوس پیما آغاز کند و امکاناتی مطلوب در تبادل کالا و ترانزیت به بازرگانان عرضه بدارد.

به دلیل وجود ذخایر عظیم زیرزمینی ( نفت و گاز ) و معادن مختلف، همچنین قرار گرفتن در تنگه استراتژیک هرمز، جزیره قشم از موقعیتی کاملاٌ استثنایی برای تبدیل شدن به یک کانون اقتصادی صنعتی موفق و پیشتاز در کشورهای خاورمیانه، آسیای میانه و حوزه اقیانوس هند به ویژه در خلیج فارس و دریای عمان برخوردار است.

قشم افزون بر 100 هزار جمعیت بومی دارد که در 60 آبادی و پنج شهر بزرگ و کوچک ( قشم ، درگهان ، طبل ، رمچاه ، لافت و رمکان ) به سر می برند. عمده فعالیت مردم قشم در زمینه هایی چون صیادی ( ماهی و میگو ) ، لنج سازی ، نخل داری و دادوستد متمرکز است.

شهر قشم در شرقی ترین نقطه جزیره واقع شده و به رغم آن که این شهر نسبت به کل جزیره مرکزیت هندسی ندارد ، اما به علت موقعیت مهم استراتژیک آن ( دید گسترده به جنوب و شمال وشرق، دید به تنگه هرمز ، نزدیکی به بندرعباس و …) از قدیم واجد اهمیت بوده و مهم ترین سکونتگاه جزیره محسوب می شده است. انتخاب قشم به عنوان پایگاه اصلی توسعه منطقه آزاد تجاری- صنعتی نیز بر اهمیت این شهر افزوده است.

به لحاظ آب و هوا جزیره قشم به عنوان بخشی از اقلیم بزرگ ایران کم و بیش تحت تأثیر جریان عمومی آتمسفر به خصوص جریان های سیبری، مدیترانه ای، آتلانتیک، جریانات موسمی اقیانوس هند و بالاخره جریانات عربستان و صحرا بوده و به خصوص با توجه به عرض جغرافیایی کم و مجاورت آن با آب های گرم خلیج فارس، درجه حرارت هوا ی این جزیره همیشه بالای صفر و به طور متوسط 26 درجه سانتی گراد است . برخورداری از یک فصل طولانی و گرم و مرطوب و یک فصل کوتاه و معتدل از ویژگی های عمده آب و هوایی جزیره به شمار می رود. مرتفع ترین نقطه جزیره در کیش کوه ( معروف به بو خو ) است که 350 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

بارندگی جزیره قشم متاثر از شرایط مدیترانه ای و در عین حال در معرض بارش های موسمی است . به این مفهوم که فصل بارش منطبق بر فصول نسبتاً سردتر سال بوده و فصل خشک مقارن با تابستان است . با این وجود، به علت نفوذ گاه به گاه جریانات فصلی اقیانوس هند ، یک ماکزیمم فرعی ضعیف بارندگی در مرداد ماه که اوج فعالیت این جریان است نیز وجود دارد.

چگونه است که شمار بسیاری توریست از اقصی نقاط دنیا در ماهی از سال به شهر قونیه در ترکیه می روند تا سماع پریشان درویشان را سیاحت کنند ، ولی نتوانند به قشم بیایند و در زیر سایه نخل ها و زمین ماسه ای آن در مراسمی بومی سنتی اصیل که در صدای طبل و دهل و موسیقی خاص آن پیچیده می شود ، نظاره گر نباشند و جادوی مشرق زمین را نشنوند و در شور و حال وصف ناشدنی آن از خود بی خود نشوند ؟

ویژگیهای زیست محیطی قشم

جزیره باریک و بلند قشم که در امتداد ساحل از شرق به غرب کشیده شده است تنگه هرمز را به دو بخش شمالی باریک و کم عمق و بخش جنوبی آن که عمیق و نسبتاً پهن است تقسیم می کند . تردد کشتی های بزرگ در بخش جنوبی قشم صورت می گیرد .

رودخانه های مهران ، کل ، شور ، شیرین و میناب سالیانه سیلاب های فراوانی به تنگه هرمز می ریزند . جریان دریایی شدید آب در اثر جذر و مد دائمی در تنگه هرمز وضعیت زیست محیطی ویژه ای را در این منطقه پدید آورده است .گل و لای همراه سیلاب این رودخانه ها که همه در ساحل شمال قشم به دریا می ریزند جزایر متعدد کوچک و بزرگ رسوبی به وجود آورده اند که سطح همه آنها از جنگلهای همیشه سبز حرا پوشیده شده است . وسیع ترین جنگل های حرای کشور در حد فاصل قشم و سرزمین اصلی قرار گرفته است .

دریا و سواحل پیرامون قشم بسیار متنوع هستند . عمق متفاوت دریا ، مسیر حرکت و گردش آب و وارد شدن آب رودخانه ها موجب شده در اطراف قشم زیست گاه های گوناگونی بوجود آید . انواع سواحل ماسه ای ، صخره ای ، جنگلی ، گلی و بین جذر و مدی که هر یک زیست گاه گیاهان و جانوران متفاوت و متنوعی هستند تنوع زیستی کم نظیری در این حوالی به وجود آورده اند .

آبسنگ های مرجانی اطراف قشم برای غواصان کشور و معدودی از غواصان جهان از جذابیت بالایی برخوردار است .انواع لاک پشت های غول پیکر دریایی که در سراسر جهان از جمعیت آنها کاسته شده است ، در آب های اطراف قشم به وفور زندگی می کنند . سواحل قشم برای تماشای لاک پشت های دریایی مناسب ترین مکان به شمار می رود . از فراز سواحل صخره ای قشم در یک زمان کوتاه می توان چندین لاک پشت دریایی را مشاده نمود که با آسودگی خیال مشغول تغذیه و غوطه وری در آب هستند .

مشاهده زیر آب های تنگه هرمز با عینک های مخصصوص ارزان قیمت از سرگرم کننده ترین و آموزنده ترین ورزش ها است . این ورزش که سال ها است در جهان به عنوان یکی از مفرح ترین و شادی بخش ترین سرگرمی ها متداول شده است در کشور خودمان در آغاز راه است . در صورتی که مردم کشورمان از زیبایی های شگفت انگیز زیر آب های خلیج فارس آگاه شوند و سهولت کار تماشای آن نیز دریابند بی تردید این ورزش گسترش بیشتری … در کشور پیدا خواهد نمود . در تماشای زیر آب های خلیج فارس و مخصوصاً آب های پیرامون قشم به فاصله هر متر انسان با گونه جدیدی رو به رو می شود .

جنگل های دریایی حرا با وسعت صد هزار هکتار ، سواحل قشم به طول دویست و پنجاه کیلو متر ، دشت های ساحلی و کوه های صخره ای قشم زیستگاه بیش از یکصد و پنجاه نوع پرنده است که مخصوصاً در فصل پاییز و زمستان جمعیت آنها افزایش می یابد و به صدها هزار پرنده بالغ می شود . مشاهده گله های بزرگ فلامینگو ، پرستوی دریایی انواع کاکایی ها و بسیاری از پرندگان نادر و کمیاب جهان ( مانند شاهین کبود ، پلیکان پا خاکستری ، حواصیل سبز ، عقاب ماهیگیر و انواع گوناگون بازها و شاهین ها ) در قشم به آسانی ممکن است . قشم از نظر تنوع و تراکم پرندگان در جهان بی نظیر شناخته شده است .

خزندگان قشم از تنوع بسیار بالایی بر خوردارند . با مطالعاتی که اخیراً انجام شده و با همکاری دانشگاه بر کلی صورت می گیرد ثابت شده است که جزیره قشم از نظر خزنده در جهان ممتاز است .

جنگل های حرای قشم از طرف سازمان ملل و چندین مرکز جهانی پرنده شناسی به عنوان میراث طبیعی جهانی – ذخیره گاه زیستکره انتخاب شده است . جنگل های وسیع و نیمه شناور حرا که در آب های شور دریا به صورتی سر سبز و شاداب رشد کرده اند و بازی دل انگیزی با هر جزر و مد دریا دارند هر بیننده ای را شگفت زده می کنند . مشاهده این جنگل وسیع و انبوه با حضور ده ها هزار پرنده به رنگ ها و شکل های گوناگون در نخستین وهله باور نکردنی است . بازدید کنندگانی که سوار بر قایق از آبراهه های پیچ در پیچ بین این جنگلها می گذرند تصویر های بی نظیری در خاطرشان ثبت می شود که هرگز فراموش نخواهند شد .

کوه های قشم شکل کاملاً ویژه ای دارند . این کوه ها از لایه های رسوبی افقی و کاملاً موازی تشکیل شده اند . و پیگیری لایه های مختلف کوه در سراسر جزیره ممکن است . تنها در دو نقطه به دلیل حضور گنبد های نمک ترتیب و شکل قرار گرفتن لایه ها از حالت افقی خارج شده است .فرسایش لایه های کوه در اثر باد و باران و امواج دریا اشکال و تندیس های طبیعی بسیار جالبی به وجود آورده است . هزاران مجسمه نیمه تمام جانوران و موجودات خیالی در سراسر دره ها و کوهستان های قشم با ابعاد بزرگ و کوچک دیده می شوند .

گنبد های نمک قشم دارای چشمه ها ، غاره ها و دریاچه های نمکی متعددی است . در غارهای نمک . کوه نمکدان – قندیل های بلور نمک سراسر سقف غار را پوشانده و منظره بدیعی به وجود آورده است .قشم و آب های پیرامون آن به راستی سرشار از شگفتی است .

صنایع دستی قشم

جزیره زیبای قشم در طول تاریخ سرشار از فراز و فرود خود ، صحنه مبارزه با مشکلات و عرصه خلاقیت مردمانی سخت کوش بوده است که به اعتبار کارو کوشش و گوهر تلاش ، همواره سرزمین خود را به مرکزی پر رونق برای فعالیت های تولیدی و اقتصادی منطقه تبدیل کرده و چون مرواریدی ارزشمند در دل آب های نیلگون خلیج همیشه فارس پایدار برقرار نگه داشته اند . ایجاد چنین موقعیت ممتازی و حفظ آن در طول زندگی نسل های پیاپی مرهون نقش آفرینی و تأثیرگذاری صنعتگران چیره دست و خلاق بوده که توانسته اند قشم را از نظر صنعت و هنر در شمار جزایر تجاری و پررونق قرار دهند و در زمینه صنایع دستی ، رشته های مختلف و متنوعی را در اعماق روستاهای بکر و غنی با فرهنگی اصیل مطرح سازند .

انواع صنایع دستی جزیره قشم عبارتند از : خوس دوزی و شک بافی ، حصیر بافی ، سبد بافی ، ساخت اشیاء کاربردی با استفاده از سیس خرما ، ماکت سازی لنج ، توربافی ، گرگوربافی ، ساخت زینت آلات با صدف ، تندیس های دریایی ، برقع سازی ، پارچه بافی ، ساخت ساز سنتی عود ، دست ساخته های چوبی ، آهنگری سنتی ، قلاب بافی و عروسک سازی .متاسفانه این مجموعه ارزشمند تا کنون به دلایل عدیده سهم و نقشی به سزا در مبادلات اقتصادی مردم جزیره نداشته و عمدتاً در حد مصارف محلی و خانگی بومیان ساخته و پرداخته شده اند .

سازمان منطقه آزاد قشم با اعتقاد به تأثیر مثبتی که فعالیت های تولیدی صنایع دستی در ابعاد اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مردمان جزیره دارد و تأثیری که بر تسهیل روند خود باوری و نشاط روحی آنها می گذارد و طبعاً زمینه ساز رشد ، شکوفایی و تقویت مبانی خلاقیت شده و سر آغاز تحول و نگرشی جدی و جدید به موضوع تولید در متن خانواده خواهدشد ، از آغاز سال جاری با برنامه ریزی لازم به ترویج و توسعه فعالیت های صنایع دستی همت گماشته و انشاءالله نتایج پر ثمر آن در سال های آینده قابل مشاهد و ارزیابی خواهد بود .

حصیر بافی ، سبد بافی ، ساخت اشیاء کاربردی با استفاده از سیس خرما

این قبیل فعالیت ها کما بیش در بین مردمان ساکن درجوار نخلستان ها رایج بوده و آنها برخی از لوازم کاربردی زندگی خود را با استفاده از اشیاء ساخته شده از برگ و سیس خرما تولید می کنند که عمدتاً دست آورد زنان زحمتکش روستا است . برخی از این تولیدات عبارتند از : تک ( نوعی زیر انداز حصیری ) ، تولک ( نوعی سبد دسته دار برای حمل علوفه و ماهی ) ، کتل ( نوعی زنبیل ) ، سوند ( نوعی حصیر برای ایجاد حصار و محدود کردن فضا ) ، قفس ( برای نگهداری مرغ ) انواع طناب ، کلاهک آباژور و … در نظر است با اجرای برنامه های آموزشی و ارتقاء مهارت بافندگان ، تولید این قبیل دست ساخته ها با هدف تأمین نیازهای سایر مناطق ، اصلاح و گسترش یابد .

ساخت و ساز سنتی عود

عود ( یا بربط ) ، این ساز خوش نوای ایرانی که در بین ساکنین کشورهای جنوبی خلیج فارس نیز مشتاقان فراوانی دارد ، در جزیره قشم امروزه به تعدادی محدود توسط یکی از هنرمندان مشهور محلی به نام محمد رفیع اشعری تولید می شود .

سازمان منطقه آزاد قشم با حمایت و تشویق این هنرمند خود ساخته ، از طریق انتقال کارگاه کوچک خانگی وی به محلی مناسب تر و وسیع تر ، ارتقاء کیفیت و افزایش کمیت تولید با استفاده از مواد اولیه مرغوب ، طراحی و ساخت ابزار کار و تجهیزات مورد نیاز ظرفیت سازی برای پذیرش هنرجویان علاقه مند به فراگیری فنون ساخت و ساز و… گام های اساسی بر داشته و بستری مناسب برای ترویج و توسعه این صنعت دستی را فراهم نموده است . امید است در آینده بسیار نزدیک ، عودهای ساخت جزیره قشم نه تنها جوابگوی تقاضای فراوان داخلی باشد بلکه به عنوان یکی از اقلام صادراتی جزیره به شمار آید .

صنایع دستی دریایی

در این گروه به طیف وسیعی از تولیدات باید اشاره کرد که با استفاده از موقعیت جغرافیایی جزیره ساخته و پرداخته شده و از مزیت های آن به شمار می رود . ساخت زینت آلات از صدف و سایر بقایای آبزیان از جمله صنایع دستی دریایی جزیره قشم است که در گونه های مختلف دستبند ، گردنبند ، انگشتر ، گوشواره ، تابلو ، آویز و … عرضه می شود . ساخت تندیس های زیبا در اشکال بدیع با استفاده از مرجان ها و سنگ های موجود در سواحل جزیره که هر یک محصولی بی نظیر و منحصر به فرد هستند و نیز تاکسیدر می انواع آبزیان برای استفاده در تزئینات داخلی ساختمان ها و …از دیگر زمینه های فعالیت تحت حمایت طرح ترویج و توسعه صنایع دستی سازمان منطقه آزاد قشم است .

رودوزی های سنتی

استان هرمزگان از مراکز عمده زردوزی کشور محسوب می شود به طوری که کمتر خانواده ای را می توان یافت که زنان و دختران آن با هنر گلابتون دوزی آشنایی نداشته باشند . آنها در منزل به دلخواه خود به تولید اشتغال دارند و شلوار های محلی مورد مصرف خویش را با هنر خود تکمیل می کنند . در صورتی که لازم باشد بیش از نیاز شخص تولید کننده می باید قبلاً سفارش آن را از مشتری دریافت کرده باشند . قشم از این قاعده مستثنی نبوده و سوزن دوزی ها و رودوزی های سنتی زنان بومی جزیره قشم از کیفیت مطلوب بر خوردار و مهارت صنعتگران هنرمند آن را حکایت می کند علاوه بر این خوس دوزی با طرح ها و تقش های متنوع بر روی پارچه توری ریز بافت که به عنوان روسری کاربرد می یابد از دست آوردهای بسیار زیبای این هنر در جزیره محسوب شده از رونق خوبی برخوردار است .

تشک بافی را هم با طرح های مشهور آن که به صورت نواری با پهنای 6 میلی متر تا پنج سانتی متربه طرز پیچیده و ماهرانه ای توسط زنان خانه دار بافته می شود باید به فهرست هنرهای دستی رایج در جزیره افزود که آن هم زینت بخش شلوارهای محلی شده جلوه و زیبایی طرح تلفیقی دمپای شلوارها را دو چندان می نماید. این قطعات به قدری زیبا و جذاب هستند که می توانند در تکمیل لباس های زینتی زنان سایر نقاط کشور و حتی دنیا به کار آیند . علاوه بر آن ، می توانند زینت بخش انواع کوسن ، جلد عینک ، کیف ، رو مبلی ، پرده ، کلاهک آباژور باشند . به همین جهت در طرح ترویج و توسعه صنایع دستی ، سازمان منطقه آزاد قشم بدین مهم توجه لازم مبذول داشته و با اقداماتی که در دست اجرا است به زودی محصولات تکمیلی با در نظر گرفتن جنبه های کاربردی در سایر نقاط ، از دسترنج زنان بومی جزیره قشم روانه بازارهای مصرف داخلی و حتی خارجی خواهد شد .

ماکت سازی لنج
جزیره قشم از دیر باز به صورت یکی از مراکز عمده اصلی ساخت لنج محسوب شده و بر پیشینه صنعتی آن نام و خاطره بسیاری از صنعتگران هنرمند و مشهور محفوظ مانده است . قطعات دور ریز صنعتگران هنرمند و مشهور محفوظ مانده است . قطعات دور ریز چوب های زیبا و مقاوم مورد مصرف در ساخت لنج هم توانسته است نظر جوانان جزیره را به خود جلب کند و ساخت ماکت از لنج یکی از هنرهای رایج در بین آنان به شمار می رود که تا کنون جنبه خود مصرفی داشته یا حداکثر به بازار محلی و مردمان جزیره عرضه شده است . در نظر است با اجرای برنامه های آموزشی لازم ، جوانان محلی مستعد و علاقه مند به ساخت ماکت های لنج بتوانند با اصول طراحی و رعایت تناسب و بهبود کیفیت ابزار های مورد مصرف آشنا شوند و نهایتاً ماکت هایی تولید کنند که بتواند در صحنه رقابت در بازار های داخلی و خارجی گوی سبقت را از دیگر صنعتگران هنرمند این رشته برباید.

دست ساخته های چوبی

وجود چوب های دور ریز کارگاه های لنج سازی ، علاوه بر رونق بخشیدن به تولید ماکت های لنج ، برخی هنرمندان خلاق قشمی ( از جمله استاد معروف این رشته علی سرودی گلستانی ) را به خلق آثار بدیعی از چوب واداشته که جذابیت آن بیشتر به دلیل شکل های ابتدایی آن است . دمپایی های چوبی ( کپکاپ ) ، ماکت ماهی در ابعاد و انواع مختلف ، تسبیح ، دستبند ، انواع عصا که دسته های آن به شکل های مختلف طراحی شده و … از این قبیل تولیدات است که بی تردید مورد توجه هر گردشگر تازه وارد به جزیره قرار خواهد گرفت .

برقع سازی

برقع ( یا برکه ) نوع پوشش و یا حجاب زنانه است که از گذشته های دور در اکثر روستا های جزیره برای محافظ پوست صورت از گزند تابش شدید نور خورشید مورد استفاده بوده و در عین حال گونه ای زینت محلی نیز بوده است و به همین جهت در شکل های متنوعی طراحی و اجراء می شود در تولید برقع ها که به طور معمول از پارچه تیره ای به نام “شیله” ساخته می شود قسمت ایستای روی بینی و دو کناره آن به وسیله چوب درخت خرما ( که در میان پارچه قرار می گیرد ) به وجود می آمد و برای نگه داشتن برقع بر روی چهره از بندهایی استفاده می شود که به پشت سر بسته می شود و عمدتاً از نورهای بافته شده زردوزی تشکیل شده است .

بافت تور های مستحکم ماهیگیری که نیاز به دقت و حوصله فراوان دارد ، ساخت گرگور ( که نوعی دام ماهیگیری به روش سنتی است و به شکل یک قفس نیمکره از سیم های بافته شده در هم تشکیل می شود و به وفور و در اندازه های مختلف در کنار اسکله های صیادی در جزیره تولید می شود ) از دیگر رشته های صنایع دستی رایج در جزیره قشم به حساب می آید که به نوبه خود حاصل هنر دست و صبر دل صنعتگران صبور جزیره است .

دیدنی های جزیره قشم

غارهای خربس

به فاصله 10 کلیومتر از شهر قشم ( در جاده مجاور ساحل جنوبی ) غارهای خربس بر سینه کوهی مشرف به دریا و دشتی میانکاسه قرار گرفته است . خربس از غارهای دریایی است که بر اثر گرداب و تخلیه ماسه ها از حفره سنگ ها به وجود آمده . عمر غار بسیار طولانی است . اما در دوره های پیش از اسلام با افزودن بر وسعت غار بر بخش های تالار و دهلیزهای انشعابی به احتمال زیاد از آن برای پناهگاه کودکان ، زنان و سالخوردگان به هنگام یورش دشمن استفاده می شده . دشت میانکاسه خربس دارای گورهای کهن نیز هست .

قلعه های تاریخی

در مجموعه شهر ساحلی لافت ، قلعه نادری با ویژگی های قلعه های ایرانی ، در جوار چاه های تلا ( طلا ) از دژهای مستحکم دفاعی جزیره قشم بوده است . این قلعه در اثر مرور زمان فرسوده شده اما بازسازی آن توسط کارشناسان ارشد سازمان میراث فرهنگی کشور به زودی شروع خواهد شد . از دیگر قلعه های تاریخی جزیره قشم قلعه پرتغالی ها ( در کناره ساحل دریایی شهر قشم ) است . قلعه تاریخی شهر قشم به هزینه بنیاد گلبنگیان ( پرتغال ) به عنوان نشان دوستی دو ملت مرمت خواهد شد و به صورت یک مرکز تاریخی فرهنگی فعالیت خواهد کرد .

آبگیرها

در قشم آب شیرین برای نوشیدن انسان و حیوان و نیز رویش گیاه ارزش حیاتی دارد . از قدیم با ساختن سد در تنگه ها آب های شیرین فصل بارانی را جمع آوری و به تدریج به مصرف شرب و کشت می رسانده اند . از سد های دیدنی و تاریخی قشم یکی سد پی پشت است . در مدخل تنگه ، تأسیسات تقسیم آب آن که حداقل از دوره ساسانی است و هنوز هم در عمل شیوه ای محسوب می شود به چشم می خورد . در سال های اخیر در پشت سد ماهی کپور ریخته اند که تکثیر هم شده و گاه مردم به ماهیگیری در آن می پردازند .دیگر آبگیر دیدنی جزیره قشم سد گوران است در کنار روستایی به همین نام ، کارشناسان میراث فرهنگی تأکید دارند که پر و پی اولیه سد از دوره همخامنشی و قسمت بالا و تاج آن از دوره ساسانی است . روستای گوران ( گبران = زرتشتیان ) از روستاهای کهن قشم به شمار می رود .

مسجدها

در قشم ، از سال های اولیه هجری قمری مسجدهایی موجود است که قدیمی ترین آن مسجد شیخ برخ در روستای کوشه است که یکبار بر اثر زلزله ویران شده اما در اواخر قرن سوم آن را بازسازی کرده اند . در جوار مسجد شیخ برخ ، زیارت شیخ برخ با گنبد ویژه هشت گوش قرار دارد . سنگ گورهای بسیار کهن از سده های اول هجری در گورستان مجاور شیخ برخ وجود دارد . از دیگر مسجدهای قشم می توان مسجد قبا ، مسجد رمچاه و مسجد لافت را نام برد .

کوه های قشم

بی شک در دوران های قبل از تاریخ ، آنچه امروز جزیره قشم خوانده می شود در زیر آب های خلیج همیشه فارس قرار داشته است . اما بر اثر تحولات دورانی ، سطح آب فرو کش کرده و بخش های بر آمده زیر دریایی به صورت جزیره در آمده اند . در این جزایر – از جمله قشم – کوه های کم ارتفاع فروان است . سطح این کوه ها را لایه های مرجانی ، اسفنجی و دو کفه ای ها پوشانده اند که خود موجب حفاظت خاک های نرم شیست و مارن نیز سطح مرجانی شده است. با وجود این، بادها، باران ها و طوفان های باران زا که تقریبا موازی و با زاویه کمی از زمین می وزند باعث فرسایش تنه کو هها و فرو ریختن پوشش های مرجانی شده اند. در اثر این فعل و انفعال طبیعی نمادها و تندیس های دیدنی و زیبایی در سراسر جزیره پدید آمده که از همین حیث نیز جزیره قشم و جزایر اطراف آن از دیگر جزایر خلیج فارس ممتاز و به راستی استثنایی است.

کوه نمک

بخشی از کوههای جزیره قشم بدلیل انباشتگی آب دریا در گسل های عمیق و ضمن رسوب نمک، تبدیل به کوهها و غارهای نمکی شده اند. کوه نمکدان در جنوب غرب جزیره با دیگر معادن نمک و غارهای نمکی جزیره از یک جنس هستند. بلورهای نمک و جریان آب نمک آلود منظر دلپذیری به غارهای نمکی جزیره قشم بخشیده اند.

شاه شهید

از بقاع متبرکه است که توسط منطقه آزاد قشم بازسازی شده و صحن و فضای آن گسترش یافته است. زیارتگاه شاه شهید در جوار غارهای خربس قرار دارد. مردم بومی جزیره درباره شاه شهید داستان های دل انگیزی می گویند.

درخت انجیر معابد

از رستنی های شگفت انگیز مناطق حاره، مخصوصا جزایر خلیج فارس، درخت همیشه سبز لور ( معروف به انجیر معابد ) است که تاجی بسیار بزرگ با ریشه های هوایی متعدد دارد و میوه رسیده نارنجی رنگ آن مطبوع و خوراکی است. یکی از زیباترین این درختان در روستای ” تم سنیتی” منطقه توریان قرار دارد و در نزدیکی آن بقعه ای دیدنی با طرح معماری کهن به نام ” زیارت پیر” واقع شده است.

جنگل دریایی حرا

گونه حرا که نام علمی آن به حکیم و فیلسوف ایرانی ابوعلی سینا (Avicennia Marina) منسوب است. درختچه ای است در اندازه های متفاوت 3 تا 6 متر با شاخ و برگ سبز روشن. حرا درختیاست ” آب شورزی” که به هنگام مد دریا تا گلوگاه در آب فرو می رود و با خاصیت تصفیه ای که در پوست آن تعبیه شده است. بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می کند. در تنگه خوران بین جزیره قشم و بخشی از ساحل استان هرمزگان. جنگل دریایی حرا در گستره ای معادل 9000 هکتار پدیده آمده که از تنوع زیستی بالایی برخوردار و زیستگاه امن پرندگان مناطق گرمسیری به شمار می رود.منطقه حفاظت شده حرا عنوان”ذخیره گاه زیستکره جهانی” را دارد.

چاه های تلا(طلا)

در لافت و در جوار قلعه نادری، حلقه های چاه آب فراوانی به چشم می خورد که مردم سخت کوش این منطقه با زحمت زیاد در دل سنگهای شیستی کفه انتهای محوطه حفر کرده اند. تل مشرف بر این چاه ها با سطح سنگی مرجانی، آب باران را به محل گودال چاه ها هدایت می کند و چون کفه چاهها به لایه های گچی ختم شده است. آب برای مدتی طولانی، نسبتا سالم و خنک در آن باقی می ماند. می گویند تعداد این چاه ها به تعداد ایام سال کبیسه 366 حلقه بوده و در هر روز از سال دهانه یکی از آنها را باز و از آن استفاده می کرده اند. بعضی به غلط و به دلیل ارزش بسیار آب در جزیره این واژه را طلا می نویسند و می گویند. در حالی که صحیح آن تلا(=تل آب، به معنی آب برگرفته از شیب تل)است.

جزایر مرجانی

یکی از منحصر به فردترین مجموعه های مرجانی دنیا در خلیج فارس واقع شده که کامل ترین و زنده ترین نوع آن در آبهای جزیره قشم است.تصویربرداریهای انجام شده در اعماق آب از این ابسنگ های کم نظیر که در لابه لای آنها انواع آبزیان شگفت انگیز و ماهی های رنگارنگ در شکل ها و اندازه ها و رنگهای بدیع در حرکت اند نشان می دهد که آب های پیرامون قشم (به ویژه در ساحل جزیره هنگام و ساحل جزیره لارک) از ظرفیت بسیار بالایی در این زمینه برخوردار است.

دیگر جاذبه های سیاحتی قشم

•بیش از 52 گونه پرنده ساکن یا مهاجر کمیاب( به ویژه در فصل زمستان)
•کیلومترها دهلیز زیرزمینی که از روستای زینبی آغاز شده به طرف جنوب ادامه می یابد.
•ساحل لاک پشتهای عظیم دریایی در جنوب آبهای جزیره
•نخلستانهای پر دامنه در منطقه دیرستان
•منظره غروب خورشید از اسکله درگهان و ساحل لافت
•معماری سنتی جزیره، که برجسته ترین نمونه آن را در روستای لافت می توان مشاهده کرد.
•کارگاه لنج سازی و کشتی های زیبایی که توسط صنعتگران محلی ساخته می شود.
•مدرسه تاریخی کمالیه (در روستای بند حاج علی)
•کیلومترها ساحل بکر و پاکیزه