سالی که برای دانشگاه خوب نبود!/ از بازی بورسیه‌ها تا تصمیمات خلق‌الساعه

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، دانشگاه همیشه فضای امید و نشاط است. انواع و اقسام دانشجویان در سرتاسر کشور خاطرات تلخ و شیرینی از سال گذشته در ذهن‌شان ثبت کرده‌اند. با این حال اگر بخواهیم در یک جمله مهم‌ترین حوادث این سال را ارزیابی کنیم، «خوب نبود» شاید بهترین گزینه باشد. البته باید اذعان کرد حوادث مختلف این سال نشان داد که دانشجوها هنوز بیدار هستند و این یعنی امید! امید به اینکه جوانان این سرزمین می‌توانند در برابر همه بی تدبیری‌ها بایستند و با کلام حق و منش انقلابی با کاستی‌ها، خیانت‌ها و بی تدبیری‌ها مبارزه کنند. در این گزارش مهم‌ترین حوادث دانشگاهی سال 94 را با هم مرور می‌کنیم تا چشم‌انداز روشنی برای سال آینده در پیش‌رو داشته باشیم.

ماجرای بورسیه‌ها، خنجر سیاست‌بازی در قلب نخبگان

چند ماهی از روی کار آمدن دولت یازدهم نگذشته بود که قطار تخریب دولت قبل به ایستگاه بورسیه‌ها رسید. اولین بار «مجتبی صدیقی» معاون فرجی دانا، وزیر علوم وقت دولت روحانی آتش این فتنه را روشن کرد. صدیقی در یک نشست خبری گفت: «۱۸۸۴ مورد تبدیل بورس خارج به داخل شدند از این تعداد ۲۲۸ نفر معدل کارشناسی زیر ۱۴ داشتند. معدل کارشناسی ارشد ۳۰۵ نفر از تبدیل به داخل کنندگان زیر ۱۶ بوده است. در مقابل نام ۲۳۵ نفر هیچ عددی به عنوان معدل ذکر نشده است. شرط سنی ۳۳ سال درباره ۳۲۵ نفر رعایت نشده است. ۱۸۳ نفرهم در پرونده خود سند محضری برای تعهد خدمت نسپرده‌اند.»

پس از این صحبت‌ها کلیدواژه بورسیه‌های غیرقانونی آتش تهیه رسانه‌های اصلاح‌طلب شد تا به بهانه تخریب دولت قبل، حریم خصوصی و زندگی نخبگان کشور را تخریب کنند. کمتر روزی را می‌شد یافت که این روزنامه‌ها مطلبی در این خصوص ننویسند. با وجود این پروپاگاندای شدید و قیف و قپی‌ها در خصوص افشاگری، با جدی شدن پیگیری این پرونده در مجلس متناقض‌گویی‌های مسئولان امر هم بیشتر می‌شد و آمارها ذره ذره آب می‌رفت. آمار دولتی‌ها که با 3هزار بورسیه غیر قانونی شروع شده بود، در مقطعی به ۲۵۰۰ نفر، زیر۱۰۰۰نفر و درنهایت به چندصدنفر تقلیل پیدا کرد تا اینکه تنها اسامی 36 نفر در گزارش نهایی به تایید وزارت علوم رسید!

با این حال پس از استیضاح فرجی دانا، روحانی ول کن قضیه نبود و در مراسم آغاز سال تحصیلی در  دانشگاه تهران گفت: «از آقای میلی منفرد خواهش کردیم که مسئولیت وزارت علوم را بپذیرند دیدیم که مجلس شورای اسلامی نپسندید، اشکال ندارد. از آقای توفیقی خواهش کردیم که سرپرستی را به عهده بگیرند از یمین و یسار به ما فشار آمد که او را معرفی نکنید ، گفتیم اهلا و سهلا! سر فرود آوردیم برای این که دانشگاه و کشور آرام باشد، آقای دکتر فرجی دانا را آوردیم و ایشان شروع به کار کرد که بورسیه و ما ادراک البورسیه. و این در حالی است که از روز اولی که آقای دکتر فرجی آمدند اولین کلام من به ایشان این بود که باید مساله بورسیه را دنبال کنند.»

ماجرا همچنان ادامه داشت تا تیرماه 94 رهبر انقلاب در دیدار با اساتید دانشگاه‌ها با انتقاد از کاهش رشد علمی کشور، اضافه کردند: «تحقیقات دقیق نشان می‌دهد مسأله‌ی بورسیه‌ها، به آن شکلی که در روزنامه‌ها با آن بازی کردند نبود اما اگر هم بود باید از راه‌های قانونی امتیازاتی که عده‌ای بر خلاف قانون گرفته بودند لغو می‌شد نه اینکه سر و صدا و جنجال درست شود.»

رهبری در ادامه گفتند: «سمّی که در این موضوع به دانشگاه‌ها تزریق شد از بینش فکری مبتنی بر سیاست‌کاری نشأت می‌گرفت و متأسفانه، هم خلاف قانون، هم خلاف تدبیر و هم خلاف اخلاق بود.»

هرچند با این سخنان بازی کم کم جمع شد اما تا پایان سال 94 پیگیری‌های دانشجویان بورسیه که حق‌شان در این ماجرا پایمال شده بود به نتیجه نرسید.

فاجعه در رشد علمی کشور

خرداد 94 خبری در رسانه‌ها منتشر شد که قلب بسیاری از دوست داران علم و دانش در کشور را به درد آورد! «رشد علمی ایران که از سال 2005 همواره مثبت و در بیشتر سال‌ها بیش از 20درصد بود، در سال اول دولت روحانی به 48/2- درصد رسیده است.»

موضوعی که رهبر انقلاب را بر آن داشت تا تیر ماه 94 در این خصوص به مسئولان کشور تذکر بدهند. ایشان در دیدار با اساتید دانشگاه‌ها گفتند: «طبق آمارهای جهانی، شتاب پیشرفت علمی در کشور، سیزده برابرِ متوسّط جهان بود؛ این را مراکز آماریِ علمی دنیا اعلام کردند که ما هم مکرّر قبلاً اعلام کردیم. این شتاب، امروز کم شده... کاری کنید که شتاب رشد علمی فروکش نکند؛ باز به تعبیر نظامی‌های جنگ سخت، این حرکت از دُور نیفتد.»

رهبر انقلاب درگیر شدن فضای علمی در بازی‌ها سیاسی را دلیل عمده این کاهش رشد دانسته و از مسئولان خواستند تا جلو حاشیه سازی‌ها را بگیرند. پس از رهبر انقلاب 12 هزار نفر از اساتید دانشگاه‌های کشور در آبان 94 با ارسال نامه‌ای به سران 3 قوه ضمن ابراز نگرانی از رکود علمی در کشور خواستار اتخاذ تدابیری برای حل این مشکل شدند.

با این حال مسئولان امر اعتقاد چندانی به وجود مشکل در فضای علمی کشور ندارند. چند روز پس از ارسال نامه اساتید، «سورنا ستاری» معاون علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری با تشکیک در معیارهای سنجش پیشرفت علمی کشور، گفت: «شاید شتابی که قبلاً بوده در حال حاضر وجود نداشته باشد و یا ممکن است از سرعت این شتاب کم شده باشد که به‌ نظر من کاملاً طبیعی است!»

«سید ضیا هاشمی»، معاون اجتماعی وزیر علوم هم اعتقادی به کاهش رشد علمی کشور ندارد. او آبان 94 در برنامه نگاه 1 تلویزیون گفت: «در این دولت طبق این شاخص‌ها که گفته شد افت علمی نداریم، شاخص ها میزان رشد را نشان می دهند، رشد داریم اما کمی کم است. بنابراین ما در این دوسال افت علمی نداریم اتفاقا رشد نسبی هم داریم.»

برخی از کارشناسان تغییرات آئین‌نامه‌های ارتقاء علمی، کاهش بودجه و اعمال تحریم‌ها را دیگر دلایل کاهش رشد علمی در کشور می‌دانند. با این حال پذیرش اصل کاهش رشد از سوی مسئولان، مقدمه هرگونه تغییر و تحولی در این موضوع حیاتی در کشور خواهد بود.

جنبش شفافیت، یک اتفاق خوب

چند ماه پیش از آغاز رقابت‌های انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، گروهی از فعالان دانشجویی تصمیم گرفتند تا در اقدامی علمی و حساب شده فکری به حال یکی از ضعف‌های ساختار سیاسی کشور بکنند. این دانشجویان معتقدند عدم وجود شفافیت در نهادهای سیاسی کشور به خصوص مجلس شورای اسلامی، سررشته بسیاری از مفاسد و انحرافات در کشور است. بر اساس تحقیقات انجام گرفته شاخص‌های شفافیت در مجلس ایران در قیاس با بسیاری از کشورها، حتی کشورهای عقب افتاده سیاسی! وضعیت خوبی ندارد.

این گروه دانشجویی تصمیم گرفت تا هم زمان با انتخابات با ایجاد یک دغدغه عمومی در بین دانشجویان و نخبگان کشور در قالب «پویش ملی شفافیت» زمینه‌های تحول در موضوع شفافیت را فراهم کنند. اولین گام اعضای این پویش ایجاد سایت اینترنتی «مجلس نما» بود. در این مدت هم دانشجویان دانشگاه‌های مختلف کشور به کمک هسته اولیه این پویش آمدند.

دبیر ستاد مردمی شفافیت بهمن 94 در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو تأکید کرد که اقدامات قبل از انتخابات شروع کار است و قرار است این ستاد پس از انتخابات هم با جدیت موضوع را پیگیری کند.

رویش جنبش ملی شفافیت بدون شک یکی از شیرین‌ترین حوادث دانشگاهی سال 94 بود. اقدامی که خبر از وجود یک بلوغ سیاسی در بین دانشجویان ایران می‌دهد. آن‌ها نشان دادند که می‌توانند مسائل را به خوبی بفهمند، تحولات جهانی را درک کنند و با وجود تمام محدودیت‌ها برای رشد و تعالی کشور برنامه ریزی کنند.

خلق الساعه‌های 94

94 سال پر دردسری برای دانشجویان برخی از دانشگاه‌ها بود. دانشجویان دانشگاه فرهنگیان اولین قربانیان دستورات خلق الساعه در تغییر قوانین بودند. نوبخت ابتدای سال 94 دستور داد تا بر خلاف تعهد وزارت آموزش و پرورش ورودی‌های 93 دانشگاه فرهنگیان استخدام نشوند. این در حالی بود که بسیاری از این دانشجویان با رتبه‌های بسیار خوب و به دلیل تضمین شغلی دانشگاه فرهنگیان را انتخاب کرده بودند. دانشجو-معلم‌ها تابستان 94 تلاش بسیاری کردند تا نهایتاً موفق شدند به حق قانونی‌شان برسند. هرچند در نهایت معوقات آن‌ها بر خلاف قول مسئولان مربوط تا پایان سال گذشته پرداخت نشد.

موضوع رشته‌های غیر قانونی دانشگاه آزاد هم از موضوعات جنجالی سال 94 بود. موضوعی که علاوه بر اعتراضات گسترده دانشجویان، داد مقامات وزارت علوم را هم درآورد! با این حال میرزاده تا پایان 94 همچنان بر پذیرش‌های غیر قانونی دانشگاه آزاد پا فشاری ‌کرد.

موضوع بد قولی‌های دولتی در قبال دانشجویان محدود به آموزش و پرورش نبود و تصمیم وزارت نفت برای لغو استخدام دانشجویان دانشگاه‌های صنعت نفت اهواز و آبادان هم در سال 94 حاشیه‌ساز شد. پس از بی نتیجه ماندن پیگیری‌های دانشجویان دانشگاه صنعت نفت، آن‌ها در دی ماه 94 تصمیم گرفتند برای رساندن صدای اعتراضشان دست به تحصن و اعتصاب غذا بزنند. اقدامی که در نهایت با عقب نشینی وزارت نفت و پیروزی دانشجویان پایان یافت. در این ماجرا هم تصمیم خلق الساعه دولتی‌ها چند هفته‌ای فضای علمی دانشگاه صنعت نفت را به حاشیه برد.

زلف وزارت نفتی‌ها در سال 94 علاوه بر اهواز و آبادان در تهران هم به دانشجویان گره خورد. بهمن سال گذشته جمعی از دانشجویان که می‌خواستند برای اعتراض به قراردادهای جدید نفتی جلو این وزارت خانه تجمع کنند با برخورد شدید نیروهای امنیتی مواجه شدند. با این حال موضوع فساد در پرونده کرسنت و قراردادهای جدید نفتی در بسیاری از سخنرانی‌ها و مناظرات دانشگاهی مطرح و به بحث گذاشته شد.

آخرین تصمیم خلق الساعه 94 را هم بنیاد ملی نخبگان گرفت. این بنیاد با تغییر قانون تسهیلات خدمت سربازی برای نخبگان و اضافه کردن شرط اخذ مدرک کارشناسی ارشد دردسرهای زیادی برای برخی از نخبگان کشور ایجاد کرد. «سورنا ستاری» هفته اخر سال 94 در پاسخ به سوال خبرنگار خبرگزاری دانشجو در خصوص این تغییرات آئین‌نامه‌ای گفت: «شما هم حال دارید آخر سالی! خب ارشد بگیرند.!»