پشت‌پرده جنگ در «قره‌باغ» چیست؟/ جنگ‌بازی در اروپا!

گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو،  جنگ در جمهوری خودخوانده قره‌باغ، جایی که هیچ کشوری جز ارمنستان آن را به رسمیت نمی‌شناسد، گوی سبقت را از داعش، تحولات منطقه، نشست امنیت هسته‌ای و ... ربود و در ساعت‌های گذشته در صدر اخبار جهان قرار گرفت. پوتین رییس جمهور روسیه، بایدن معاون اول رییس جمهور آمریکا و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اولین مقاماتی بودند که به وقوع درگیری در منطقه ناگورنو قره باغ واکنش نشان دادند. در قره باغ چه خبر است؟ اصلاً قره باغ دیگر کجای دنیا است؟!

ریشه منازعه کجا است؟

درگیری‌ها در قره‌باغ ریشه در بیست و پنج سال پیش دارد، این منطقه در قفقاز جنوبی، علی‌رغم اکثریت ارمنی، برای سال‌ها تحت صلاحیت سرزمینی جمهوری آذربایجان قرار داشت اما با نزدیک شدن به فروپاشی شوروی، درگیری‌هایی بین آذربایجان و گروه‌های جدایی طلب ارمنی در این منطقه در گرفت که نتیجه آن کشته شدن بیش از سی هزار نفر از دو طرف و آواره شدن قریب به یک میلیون نفر از مردم ترک منطقه بود. رفتار ارمنی‌ها در آن دوره را با عنوان پاکسازی نژادی یاد کرده‌اند. این درگیری‌ها از سال 1988 آغاز و در سال 1994 به یک آتش بس ناپایدار رسید، طی سال‌های پس از 1994 دو کشور آذربایجان و ارمنستان در یک وضعیت نه جنگ و نه صلح به سر می‌برند و هر چند مدت یکبار تنشی بین دو کشور رخ می‌دهد، به عنوان نمونه در سال 2014 یک هلی کوپتر ارمنستان توسط نیروهای آذربایجانی ساقط شد، در سال 2015 نیز نقض مکرر آتش بس از  سوی هر دو کشور گزارش شده است.

در سال‌های اخیر دو کشور سیاست نظامی‌گری و خرید سلاح را در پیش گرفتند. جمهوری آذربایجان که به نوعی خود را بازنده مناقشه می‌دانست با بهره‌مندی از منابع بالا رفتن قیمت نفت، سعی کرد با خرید سلاح‌های جدید، ارتش خود را بازسازی کند و آمادگی لازم را برای درگیری کسب کند. ارمنستان هم طی این سال ها سعی کرد از رقیب خود جا نماند و سلاح کافی برای این امر در اختیار داشته باشد.

چرا این منازعه برای قدرت‌های جهانی مهم است؟

واکنش سریع قدرت‌های بزرگ، نشان از اهمیت این منطقه دارد. بازیگران بین‌المللی منافع گسترده ای را در این منطقه دارند و برای حفظ آن سریعاً دست به واکنش زده اند، اروپا روزانه هشتصد و پنجاه هزار بشکه نفت از این منطقه وارد می کند و همچنین خط لوله انتقال گاز نیز از این منطقه می گذرد و هر نوع درگیری در مرز آذربایجان و ارمنستان، باعث به خطر افتادن امنیت انرژی اروپا می شود. واکنش موگرینی هم در همین راستا قابل بررسی است. آمریکایی ها در صنایع نفت آذربایجان سرمایه گذاری‌هایی داشته و همچنین بر تحولات آتی آذربایجان و حضور یک رییس جمهور کاملاً غربگرا در این کشور حساب کرده اند. محقق نشدن این پیش‌بینی با توجه به تحولات اخیر، می تواند برنامه‌های آمریکا در این منطقه برهم بزند. روس ها هم مدتی است از حالت رکود گذشته خارج شده اند و سعی دارند به عنوان جانشین شوروری به جایگاه گذشته خود برگردند. رفتار این کشور در بحران اوکراین و گرجستان، حضور این کشور در سوریه و تلاش های اخیر در منطقه در این راستا است. طی 24 ساعت گذشته جدا از موضع گیری رییس جمهور، وزرای دفاع و خارجه روسیه با همتایان ارمنی و آذری خود مکالمه تلفنی داشته اند و سعی کرده اند در این بحران نقش جدی برای خود تعریف کنند تا زمینه بازگشتشان به این منطقه را فراهم و موضع روس‌گراها را مستحکم کنند.

در حال حاضر و با توجه به واکنش قدرت های جهانی هر دو کشور در حال اتهام زنی به یکدیگر هستند، ارمنستان، جمهوری آذربایجان را به راه انداختن یک جنگ وسیع و همه جانبه متهم می کند و نشان از این اتفاق را حضور گسترده توپ، تانک و هلی‌کوپترهای آذربایجان در منطقه می داند، از سوی دیگر آذربایجان اصرار دارد که این رفتار پس از آتش توپ خانه ای و پرتاب نارنجک توسط نیروهای ارمنی رخ داده است.

جمهوری آذربایجان و ارمنستان، در حال حاضر در درون کشور خود دارای مشکل مشروعیت هستند، طی سال های اخیر هر دو کشور شاهد تظاهرات مخالفان و درگیری های داخلی بوده اند، این جنگ به هر دو کشور فرصت می دهد نظرها را از درون به بیرون معطوف سازند و باعث شود بتوانند وضعیت را در داخل تغییر دهند. خاندان علی اف از دهه نود میلادی متهم است که با پذیرش آتش بس و قلع و قمع گروه های در حال مبارزه با ارمنستان زمینه را برای جدایی طلب های ارمنی باز کرده است، دولت آذربایجان می‌توانند با باز پس گرفتن بعضی مناطق کمی به حیثیت خاندان علی اف را بازسازی کند. وزارت دفاع آذربایجان اعلام کرده است که تا کنون توانسته بر بلندی های استراتژیک «لالاتپه» مسلط شود که خود نشان از این تلاش دارد.

در این درگیری ها تا شب گذشته ده‌ها نظامی آذربایجانی و ارمنی کشته شدند، احتمالاً تنش ها  برای دست کم چند روز با توجه به ادعای آذربایجان مبنی بر تصرف مناطقی ادامه خواهد داشت، تحلیل‌گران معتقدند منافع قدرت های غربی در توقف این درگیری ها و منافع روسیه با توجه به میسر شدن زمین بازی و نیز احتمال بالا رفتن قیمت نفت در ادامه آن است.