جهانگیری، نهاوندیان یا کرباسیان؛ چه‌کسی مسؤل عملکرد اقتصادی دولت روحانی است؟/ همه مردان رئیس‌جمهور!

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو-محمد آزادی؛ نهاوندیان گزینه‌ی اصلی روحانی برای وزارت اقتصاد بود؛ این را همه می‌دانستند. اگرچه احتمالاً نگرانی‌هایی از جنس تمایلات دست‌راستی و یا دوتابعیتی بودن مانع از معرفی‌اش به بهارستان شد. حالا آقای رئیس‌جمهور، رئیس دفتر سابق را به سِمت معاونت اقتصادی انتخاب کرده تا پازل پیچیده‌ی تیم اقتصادی دولت را، پیچیده‌تر کند. از نظر تشکیلاتی هم حساب کنی، معاون رئیس‌جمهور بالادستی «وزیر» حساب می‌شود. این به زبان ساده یعنی روحانی نمی‌خواهد سُکان هدایت تیم اقتصادی را به دست کرباسیان یا حتی جهانگیری دهد. تحرکات هماهنگ اعضای اقتصادی کابینه، همان مطلبی است که طیب‌نیا قربانی آن شد. وزیر سابق اقتصاد معتقد بود هدایت تیم اقتصادی دولت را باید برعهده‌ی او سپرد؛ نه معاونین رئیس جمهور.

 

ماجرا چیست؟ طیب‌نیا شاگرد اول کابینه دولت روحانی دقیقاً برای چه چیزی کنار گذاشته شد؟ موافقان و مخالفان کرباسیان چه می‌گویند؟

مورد عجیب طیب‌نیا؛ مردی که نمی‌دانست مشکل قلبی دارد!/ چه کسانی «زیرآب» وزیر اقتصاد دولت قبل را زدند؟

 

«سواد طیب‌نیا از کرباسیان بیشتر است؛ اما مشکل قلبی او باعث شد از حضور در دولت دوازدهم انصراف دهد و معاونش جایگزین وی شود.» این‌ها را ترکان مشاور ارشد روحانی در تلویزیون گفت. اظهاراتی که البته خیلی زود با واکنش مقامات وزارت‌خانه مواجه شد؛ یک مقام آگاه در همین رابطه به فارس گفته بود: «وزیر اقتصاد در سلامت کامل به سر می‌بَرد؛ مباحث مطرح شده برای نمایان نشدن اختلافات و برخی مسایل دیگر است.» این مقام آگاه اضافه کرده شرط اساسی طیب‌نیا ایجاد یک تیم هماهنگ و یک‌دستِ اقتصادی در کابینه بوده.

 

کدام اختلافات؟ روایت آفتاب یزد در این‌باره جالب است؛ این روزنامه اصلاح‌طلب با اشاره به اختلافات درونی مقامات دولت روحانی، مدعی شده یکی از جدی‌ترین منتقدین طیب‌نیا محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است. اگرچه مسعود نیلی مشاور ارشد و نهاوندیان رئیس دفتر رئیس‌جمهور هم در زمینه تئوری‌های کلان، تَنافر معناداری با وزیر اقتصاد دولت یازدهم داشتند. این روزنامه ادامه می‌دهد: «در واقع این افراد بیشتر از حامیان اقتصاد نئوکلاسیک و بازار آزاد بودند و طیب‌نیا یک اقتصاددان نهادگرا بود که به‌رغم اعتقاد به تقویت بخش خصوصی، با نگاه و بینش نوبخت، نهاوندیان و نیلی فاصله داشت. در این میان، سیف رئیس کل بانک مرکزی سعی می‌کرد جانب میانه را بگیرد تا کسی را نرنجاند.»

 

تمام شد؛ حالا طیب‌نیا احتمالاً آسوده‌خیال از تمام کدورت‌ها و زیرآب‌زنی‌ها به دفتر کارش در دانشگاه تهران باز می‌گردد. روحانی رئیس دولت تازه هم، در آخرین جلسه کابینه برای مرد «آنتی تَورم» کابینه قبلی‌اش حسابی سنگ تمام گذاشت و از رفاقت و گرمابه و گلستان و این‌ حرف‌هایش با طیب‌نیا گفت و خلاصه با سلام و صلوات وزیر سابق را همراهی کرد. همین!

مورد عجیب کرباسیان؛ مردی که اقتصاد کلان نمی‌داند!/ موافقان و مخالفان وزیر پیشنهادی اقتصاد چه می‌گویند؟

«فرد معرفی شده برای وزارت اقتصاد، اقتصاددان نیست و اقتصاد را نمی‌شناسد؛ البته انسان توانمند و مدیر موفقی است.» این‌ ارزیابی محمد هاشمی از گزینه پیشنهادی روحانی برای وزارت اقتصاد است. برادر مرحوم هاشمی رفسنجانی بابیان این موضوع به خبرنگار ما می‌گوید اساساً عدم توجه به تخصص‌گرایی در چینش وزرا، از ایرادات اساسی کابینه جدید است. محمد رضا پورابراهیمی هم نسبتاً با هاشمی رفسنجانی هم‌نظر است؛ رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم معتقد است کرباسیان با آنکه سواد اقتصادی چندانی ندارد، اما آدم اجرایی و مدیر توانمندی است.

 

وی در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری دانشجو می‌گوید: «عملکرد آقای کرباسیان در حوزه گمرک در حد اینکه ماموریت‌هایش را انجام داده، قابل قبول است؛ به طور کلی معتقدم وی یک مدیر اجرایی و عملیاتی است.»

نماینده مردم کرمان اضافه کرد: «ارزیابی ما این است که کرباسیان نسبت به طیب‌نیا عملیاتی‌تر است، ولی بهرحال از تحلیل کلان اقتصاد عقب‌تر است. این را می‌توان یک حُسن و یک عیب برای کرباسیان تلقی کرد.»

عملکرد اجرایی و اقتصادی کرباسیان اما در گمرک جمهوری اسلامی منتقدان فراوانی هم دارد. از جمله ابراهیم رزاقی استاد دانشگاه تهران که معتقد است تنها عملکرد متفق اعضای اقتصادی دولت قبل، تلاش برای گسترش واردات بوده است. رزاقی در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: «سابقه کرباسیان در گمرک بوده؛ گمرک را ببینید از نظر ورود کالاهای قاچاق چه کرده، چه تغییری داده است؟ یکی از اهرم‌های ضدتولید داخلی واردات و قاچاق کالا است. باید دید وی چه قدر توانایی مهار قاچاق کالا را از گمرک کشور داشته است.»

عبدالمجید شیخی دیگر کارشناس اقتصادی هم معتقد است کرباسیان در تمام سال‌های حضورش در گمرک جمهوری اسلامی، عملکرد درخشانی نداشت. نه روی نظامات گمرکی اصلاح خاصی صورت گرفت، و نه حجم ورود کالاهای غیرمجاز و قاچاق کاهش پیدا کرد. وی در این‌باره به خبرنگار ما می‌گوید: «معرفی کرباسیان کار بسیار غلطی است؛ چون کسی مناسب تصدی پست وزارت اقتصاد است که معتقد به اقتصاد اسلامی باشد. اما کرباسیان یک آدم عملگرا است که مثلاً به درد شهرداری می‌خورد.»

چقدر باید به تیم اقتصادی دولت جدید امیدوار بود؟/ هماهنگی یا ناهماهنگی؛ مسأله این است!

هماهنگی تیم اقتصادی دولت؛ مطلبی که شاه‌کلید توفیقات کابینه جدید برای فائق آمدن بر مشکلات اقتصادی است. احتمالاً کمتر کارشناس و تحصیل‌کرده‌ی اقتصادی را بتوان پیدا کرد که مُنکر این ضرورت باشد. دنیای اقتصاد رسانه‌ی نزدیک به دولت گزارش صفحه نخست دیروز خود را به بررسی همین موضوع اختصاص داد. این روزنامه با تیتر «خلأ اتاق فرمان اقتصادی» در گزارشی به حسن روحانی توصیه کرد برای جلوگیری از مشکلات دولت قبل، یک فرماندهی واحد را برای مدیریت تیم اقتصادی دولت جدید انتخاب کند. این روزنامه می‌نویسد: «برای رفع چالش‌ها نیاز به یک سازوکار هماهنگ است. در مسائل فکری و دیدگاهی سازوکار اجرایی مناسب برای ایجاد افق مشترک، تشکیل یک نهاد فرادستگاهی، فراجناحی و فرادیدگاهی از لحاظ اصول اقتصادی است.»

 

عضو هیأت رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس هم بر این باور است؛ موسوی لارگانی معتقد است صرف‌نظر از آن‌که چه کسانی برای تصدی مناصب اقتصادی دولت معرفی شده‌اند، مطلب مهم‌تر وجود هماهنگی و همکاری درمیان آنها است. وی در این‌باره به خبرنگار ما می‌گوید: «به‌طور کلی وزارت‌خانه‌های اقتصادی مانند صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی و اقتصاد تیم اقتصادی دولت را تشکیل می‌دهند. ضمن این‌که باید از افراد توانمندی برای این وزارتخانه‌ها استفاده کرد، لازم است هماهنگی‌ لازم را میان آن‌ها به وجود آورد.»

 

وی تصریح کرد: «حتی اگر این وزرا افرادی قَدَر، توانمند و کاربلد بوده و یا حتی از کره ماه آمده باشند، اما هماهنگی لازم میان زیرمجموعه آن‌ها نباشد، قطعاً تیم اقتصادی دولت نمی‌تواند در نهایت عملکرد قابل قبولی داشته باشد. وزارت اقتصاد به تنهایی ۴، ۵ سازمان سرنوشت ساز همچون سازمان امور مالیاتی و گمرک که در حال حاضر کرباسیان مسئولیت آن را برعهده داشته را زیر نظر خود دارد.»

موسوی لارگانی اساساً معتقد است عدم توفقیات دولت سابق هم به‌دلیل عدم هماهنگی درمیان شخصیت‌های اقتصادی دولت بوده است. وی به خبرنگار ما می‌گوید: «اگر بخواهیم عدم موفقیت تیم اقتصادی دولت یازدهم که رکود برآمده از آن ماحصل این تیم است را بررسی کنیم در می‌یابیم که دلیل این موضوع بر سر کار بودن افرادی، چون طیب‌نیا و نعمت زاده نیست بلکه ناهماهنگی‌های متعدد در زیرمجموعه‌های آن‌ها موجب شد تا این افراد نتوانند موفقیت‌های لازم را در بحث اقتصادی کشور به دست آورند.»

کرباسیان یا طیب‌نیا؛ دولت روحانی کار دشواری را برای رفع و رجوع آوار مشکلات اقتصادی دارد؛ از رکود گرفته تا بیکاری و تا غول خفته‌ی تورم که بعد از انتخابات دوباره جان گرفته است. وزیرِ اقتصاد-ندان روحانی آیا می‌تواند فرماندهی اتاق عملیات اقتصادی را برعهده بگیرد؟ باید منتظر ماند و تماشا کرد.