یادداشت اقتصادی/
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، مقام معظم رهبری در خرداد ماه سال ۱۳۹۰ در حکمی، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را تشکیل دادند و رئیس و اعضای شورای عالی آن را منصوب کردند. ایشان در ضرورت این مرکز فرمودند: «با توجه به عزم جدی برای دستیابی به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، و لزوم استفاده‌ی همه‌جانبه از ظرفیت‌های موجود در عرصه‌های علمی (حوزه‌ای و دانشگاهی) در جهت فراهم‌سازی مقدمات تدوین الگو و توسعه گفتمانی و تولید علم در این حوزه، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تشکیل می‌گردد». در حکمی از سوی رهبر معظم انقلاب دکتر زاهدی وفا به عنوان یکی از اعضای حقیقی این شورا منصوب شدند.
دکتر زاهدی وفا برای عملیاتی شدن الگو چالشهایی را مطرح کرده‌اند که به آن پرداخته میشود:
چالش اول: طرح مسئله الگو
بحث جدی که در ابتدا مطرح میشود این است که آیا الگوهای پیشرفت یا تئوری‌های توسعه برای همه کشور‌ها و برای همه مناطق یکسان میباشند یا متعدد خواهند بود؟ به همین جهت طرح مسئله الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت خود اولین چالش را برای جامعه علمی کشور ایجاد کرد. میخواهیم مقداری از این بحث را به صورت مختصر شرح بدهیم و فرصت‌های تحقیقاتی که در این موضوع وجود دارد را مورد بررسی قرار دهیم. کسانی که معتقدند ما نیازی به یک مرکز الگو و بحثی به عنوان سند الگو نداریم، بر این نکته اصرار میورزند که علم یکسان است و اگر در هر جایی از دنیا تولید بشود و معیارهای علمی را داشته باشد، برای همگان قابل استفاده است؛ بنابراین چیزی به نام الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی لازم نیست. پس اولین چالش الگو این بود که هویت تشکیل مرکز باید به این فکر پاسخ میداد. متاسفانه با وجود پرداختن به این موضوع در سخنرانی‌ها و جلسات مختلف، اما همچنان در کشور در بین جامعه پژوهشگران ما، محققین ما و نخبگان ما همدلی یا اجماع راجع به این مسئله پیدا نشده است و باید توجه داشت اگر ما فکر میکنیم گفتمان سازی در الگو به حد مطلوبی نرسیده است به خاطر این است که در موضوع چالش اول و سوالی که در آن مطرح میشود، پاسخهای متفاوتی شنیده میشود. پاسخی که برای چالش اول در نظر داریم برای مراکزی مانند دانشگاه امام صادق آشنا است، زیرا تاسیس دانشگاه امام صادق و رویکرد این دانشگاه و برخی از مراکز دیگر بر این است که حتما باید علوم انسانی اسلامی تولید بشود. البته اینکه در این راه چقدر موفق بودیم مشخص نیست و همچنین این موضوع که آیا به نظریه‌ای که بتوانیم از آن دفاع بکنیم و پرسش‌های رقیب را با آن نظریه پاسخ بدهیم رسیده ایم یا نه هنوز مشخص نشده است.
در هر الگوی پیشرفت و در هر تئوری توسعه یک سوال اساسی وجود دارد. این سوال اساسی این است که شما راجع به چه موجودی و راجع به چه جامعه‌ای نظر میدهید. باید توجه شود که همه تئوری‌های توسعه یا الگوهای توسعه راجع به این فکر میکنند که به نحوی سعادت انسان را تأمین کنند. پس سوال اول این میشود که این سعادت انسان چگونه تعریف میشود. لازم است قبل از بررسی سعادت نکته‌ای بررسی شود و آن نکته این است که این انسان چیست که تئوری راجع به پیشرفت او، راجع به توسعه او، راجع به سعادت او صحبت میکند. به عنوان مثال در رشته اقتصاد، اقتصاددانان انسان را به یک انسان اقتصادی ساده سازی میکنند و برای آن چند فرض بسیار ساده و آسان در نظر میگیرند و بعد از آن تمام تئوری‌های اقتصاد و به تبع تئوری‌های توسعه را بر اساس این اصول موضوعه شکل میدهند. این اصول موضوعه در رویکرد اسلامی چندان پذیرفته نیست. مثلا در اقتصاد راجع به انسانی صحبت میکنیم که این انسان صرفا مادی است و در حوزه‌های مختلف فردی تن‌ها به بهینه سازی خود میپردازد. حال اگر این فرض تغییر پیدا کرد و انسان تن‌ها یک انسان مادی تعریف نشد و به تعبیری انسان دو ساحتی شد، نوع الگویی که برای پیشرفت این انسان طراحی میشود باید متفاوت باشد همچنین الگوی پیشرفت برای جامعه این انسان نیز تغییر میکند، زیرا جامعه با ترکیب انسان‌ها در روابط اجتماعی شکل میگیرد. حال اگر جزء اصلی این نظریه تغییر پیدا کند، کلیه روابط اجتماعی این انسان هم تغییر خواهد کرد پس جامعه شناسی نیز تغییر خواهد کرد. باید در نظر داشت که رفتار‌ها بعد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد و حوزه‌های علمی متفاوت را شامل میشود. وقتی یکی از اصول موضوعه تغییر میکند و تعریف از انسان تغییر میابد، پس از آن باید تمامی نظریه هایی که در حوزه‌های علوم موجود است را بازبینی کرد. در حوزه هایی مثل اقتصاد، اجتماع، سیاست و فرهنگ. این بازبینی علوم حتی علوم فیزیکی را هم شامل میشود. یکی از اندیشکده هایی که در مرکز الگو وجود دارد، «اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی» است. این اندیشکده به وجود آمد، زیرا انسانی که تعریفش عوض شده است، رابطه‌ای متفاوت با محیط زیست پیدا میکند. ایجاد تغییر در یکی از اصول موضوعه باعث میشود با تعداد کثیری از سوالات علمی مواجه شویم که البته برای این سوالات علمی در دانشگاه‌های ما تاکنون پاسخی پیدا نشده است. پس این چالش فکری اولین چالشی است که باید در سطح نخبگان جامعه بتوان به آن پاسخ داد و نخبگان جامعه را هماهنگ کرد.
چالش دوم: نیروی محققین الگو
بحث بسیار مهم دیگر این است که در سطح جامعه نخبگانی، چند نفر را میتوان با دغدغه فکری وارد فرآیند الگو کرد. یعنی این افراد سوالات علمی جدیدی که الگو با آن‌ها روبرو شده است را موضوع پژوهشی و فکری خود قرار بدهند. این کار پژوهشی یک کار بسیار علمی مشکل، بسیار نوآورانه و بسیار از نظر اصول تحقیقاتی کم سو است. سو داشتن از نظر اصول تحقیقاتی یعنی اینکه وقتی میخواهیم وارد یک حوزه تحقیقاتی بشویم، افق تحقیق را که نگاه بکنیم، ببینیم آیا در این موضوع تحقیقاتی دید افق تحقیق باز و روشن است یا بسته است. در موضوعهای تحقیقات فرآیند الگو یک تاریکی وجود دارد و تن‌ها میتوان در انتهای آن نقاطی روشن را مشاهده کرد؛ بنابراین دومین چالشی که الگو با آن روبروست این است که نمیتوان نیروی محققینی یافت که بتوانند این مجموعه سوالات را پاسخ بدهند البته پاسخ هایی که در سطح اندیشه جهانی باشند، زیرا نیاز ما به یک الگویی است که مورد اعتنای جامعه جهانی باشد. پس دومین چالش الگو تعداد محققین الگو است یعنی کمبود نیروی محققینی [ ۱]که بتوانند پاسخ این سوالات را پیدا بکنند، دومین چالش را برای الگو ایجاد میکند.
به عنوان مثال تا کنون ما چقدر توانسته ایم راجع به این سوالات در حوزه اقتصاد پاسخ بدهیم. فرض کنید ما تعریف انسان را تکمیل کردیم و گفتیم انسان فقط یک انسان مادی صرف نیست بلکه انسان یک بعد معنوی نیز دارد. آیا تا به حال توانسته ایم تئوری مصرفی بر اساس این اصل موضوعه استخراج کنیم و آن را قبول کنیم و بپذیریم و گسترش بدهیم. پس الگو از یک طرف یک اصل موضوعه اولی را تغییر میدهد و با تغییر این اصل موضوعه هزاران سوال ایجاد میشود که برای این هزاران سوال هنوز کسی پاسخی پیدا نکرده است و این چالش اساسی علمی است که در جامعه علمی کشور با آن مواجه هستیم.
اگر تعریف انسان تغییر پیدا کرد، روابط اجتماعی او چگونه خواهد شد؟ این سوال به این دلیل مطرح میشود که انسان یک بعد فردی و یک بعد اجتماعی دارد. روابط انسان با خودش، با جامعه اش، با محیط زیستش و با موجودات این جهان تعریف میشود و پس از مشخص شدن روابط انسان است که تکامل و پیشرفت این انسان تعریف خواهد شد. برای هر الگوی توسعه‌ای یک نقطه ابتدا وجود دارد و یک نقطه مطلوب، حال اگر نقطه مطلوب انسان تغییر پیدا کرد، الگوی توسعه نیز متحول خواهد شد و این تغییر، دومین اصل موضوعهای است که دستخوش تغییر میشود. یعنی با یک تغییر در اولین اصل موضوعه یعنی انسان شناسی، جهان بینی نیز تغییر خواهد کرد و به سبب آن، دومین اصل موضوعه یعنی الگوی مطلوب نیز تغییر خواهد کرد. پس سوال دوم الگو یافتن الگوی مطلوب برای جامعه‌ای شامل بر انسان چند ساحتی است. بعد از مشخص شدن نقاط ابتدا و انتها، سوال سومی که مطرح میشود این است که روش مناسب برای تولید این علم چگونه خواهد بود. یعنی باید راجع به روش شناسی [ ۲]علمی الگو فکر بشود. با تغییر در یک اصل موضوعه سوالات بسیاری ایجاد میشود که باید به همه آن‌ها پاسخ داد.
با فرض اینکه اگر الگوی پایه یا سند پایه پیشرفت تنظیم شد و مشخص شد که تعریف انسان چگونه خواهد شد و انسان شناسی الگو به چه شکلی است و روش شناسی الگو مشخص شد همچنان سوالاتی باقی خواهد ماند. سوال چهارمی که ایجاد میشود این است که بازتاب این سند پایه در حوزه‌های مختلف علمی چگونه خواهد شد. یعنی ایجاد این سند پایه در اندیشکده اقتصاد، سیاست و دیگر اندیشکده‌ها چه تحولاتی ایجاد میکند.
چالش سوم: چالش اجرایی
با این توضیحات مشخص شد که بحث الگو یک ظرفیت تحقیقاتی به گسترگی تمام توان علمی کشور را دارد که باید بتوان از نظر اجرایی و علمی این بدنه عظیم را مدیریت کرد. رویکردی که در الگو پیشنهاد شد رویکرد شبکه‌ای و تشکیل اندیشکده‌ها بود و اینکه اساتید و نخبگان عضو اندیشکده‌های مختلف بشوند و پژوهش‌های الگو به صورت شبکه‌ای به کار خود ادامه بدهد. پس حجم کار الگو آنچنان گسترده است که با تمام توان تحقیقاتی کشور برابری میکند. برای اینکه از تمام ظرفیت تحقیقاتی کشور استفاده شود هنر مدیریتی لازم است که به وسیله آن بتوان برای آن سوالهای اساسی که الگو با آن‌ها روبرو شده است پاسخهای مناسب بدست آورد. متاسفانه بسیاری از ظرفیت‌های تحقیقاتی که در کشور وجود دارد همراستا با این سوالهای الگو نیست و جامعه اساتید و پژوهشگران و محققین ما دغدغه‌های دیگری دارند که به آن‌ها بیشتر خو گرفته اند؛ بنابراین وارد کردن این افراد در یک موضوع جدید تحقیقاتی و سپس کمک خواستن از آن‌ها و گرفتن پاسخ از آن‌ها خود یک چالش بزرگ اجرایی برای مرکز الگوست. پیگیری در سطح گفتمان سازی و ایجاد جلسات در دانشگاه‌ها کار بسیار خوبی است، اما تجمیع توان تحقیقاتی کشور در پاسخ به این سوالات بسیار کار مشکلی خواهد بود که به وسیله آن بتوان بینش‌ها و فکرهای نخبگانی را به کار انداخت و پاسخ این سوالات را دریافت.
چالش چهارم: سطوح تحت پوشش الگو
یک مشکل دیگری که الگو با آن روبروست این است که سطح الگو فقط به سطح تئوریک و نظری کفایت نمیکند. ممکن است بعضی از دانشگاه‌ها مثل دانشگاه امام صادق علیه السلام و بعضی از مراکز دیگر تلاشهایی کرده اند که در سطح نظری به بعضی از این سوالات پاسخ بدهند. اما چیزی که در یک سند پایه و یک سند اجرایی برای کشور لازم میباشد این است که سطوح کاربردی نظریه‌ها هم دیده بشود یعنی گستردگی کار نه تن‌ها تمامی حوزه‌های علوم کشور را شامل بشود بلکه از نظر دسته بندی علوم تمام سطوح نظری و کاربردی را هم بتواند پوشش بدهد. علوم از لحاظ نظری درجات متفاوتی دارند به عنوان مثال فلسفه درجه اول علوم نظری میباشد و دیگر علوم نظری پس از آن قرار میگیرند و سپس علوم پایه در درجه بعدی هستند و علوم کاربردی نیز در انتها واقع میشوند. بحث الگو باید تمامی این درجاتی که برای علوم وجود دارد را پوشش بدهد. یعنی الگو زمانی کامل میشود که در تمامی سطوح علوم، از فلسفه تا کاربرد، به صورت نظام‌مند قابل عرضه باشد.
دکتر زاهدی وفا برای عملیاتی شدن الگو چالشهایی را مطرح کرده‌اند که به آن پرداخته میشود:
چالش اول: طرح مسئله الگو
بحث جدی که در ابتدا مطرح میشود این است که آیا الگوهای پیشرفت یا تئوری‌های توسعه برای همه کشور‌ها و برای همه مناطق یکسان میباشند یا متعدد خواهند بود؟ به همین جهت طرح مسئله الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت خود اولین چالش را برای جامعه علمی کشور ایجاد کرد. میخواهیم مقداری از این بحث را به صورت مختصر شرح بدهیم و فرصت‌های تحقیقاتی که در این موضوع وجود دارد را مورد بررسی قرار دهیم. کسانی که معتقدند ما نیازی به یک مرکز الگو و بحثی به عنوان سند الگو نداریم، بر این نکته اصرار میورزند که علم یکسان است و اگر در هر جایی از دنیا تولید بشود و معیارهای علمی را داشته باشد، برای همگان قابل استفاده است؛ بنابراین چیزی به نام الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی لازم نیست. پس اولین چالش الگو این بود که هویت تشکیل مرکز باید به این فکر پاسخ میداد. متاسفانه با وجود پرداختن به این موضوع در سخنرانی‌ها و جلسات مختلف، اما همچنان در کشور در بین جامعه پژوهشگران ما، محققین ما و نخبگان ما همدلی یا اجماع راجع به این مسئله پیدا نشده است و باید توجه داشت اگر ما فکر میکنیم گفتمان سازی در الگو به حد مطلوبی نرسیده است به خاطر این است که در موضوع چالش اول و سوالی که در آن مطرح میشود، پاسخهای متفاوتی شنیده میشود. پاسخی که برای چالش اول در نظر داریم برای مراکزی مانند دانشگاه امام صادق آشنا است، زیرا تاسیس دانشگاه امام صادق و رویکرد این دانشگاه و برخی از مراکز دیگر بر این است که حتما باید علوم انسانی اسلامی تولید بشود. البته اینکه در این راه چقدر موفق بودیم مشخص نیست و همچنین این موضوع که آیا به نظریه‌ای که بتوانیم از آن دفاع بکنیم و پرسش‌های رقیب را با آن نظریه پاسخ بدهیم رسیده ایم یا نه هنوز مشخص نشده است.
در هر الگوی پیشرفت و در هر تئوری توسعه یک سوال اساسی وجود دارد. این سوال اساسی این است که شما راجع به چه موجودی و راجع به چه جامعه‌ای نظر میدهید. باید توجه شود که همه تئوری‌های توسعه یا الگوهای توسعه راجع به این فکر میکنند که به نحوی سعادت انسان را تأمین کنند. پس سوال اول این میشود که این سعادت انسان چگونه تعریف میشود. لازم است قبل از بررسی سعادت نکته‌ای بررسی شود و آن نکته این است که این انسان چیست که تئوری راجع به پیشرفت او، راجع به توسعه او، راجع به سعادت او صحبت میکند. به عنوان مثال در رشته اقتصاد، اقتصاددانان انسان را به یک انسان اقتصادی ساده سازی میکنند و برای آن چند فرض بسیار ساده و آسان در نظر میگیرند و بعد از آن تمام تئوری‌های اقتصاد و به تبع تئوری‌های توسعه را بر اساس این اصول موضوعه شکل میدهند. این اصول موضوعه در رویکرد اسلامی چندان پذیرفته نیست. مثلا در اقتصاد راجع به انسانی صحبت میکنیم که این انسان صرفا مادی است و در حوزه‌های مختلف فردی تن‌ها به بهینه سازی خود میپردازد. حال اگر این فرض تغییر پیدا کرد و انسان تن‌ها یک انسان مادی تعریف نشد و به تعبیری انسان دو ساحتی شد، نوع الگویی که برای پیشرفت این انسان طراحی میشود باید متفاوت باشد همچنین الگوی پیشرفت برای جامعه این انسان نیز تغییر میکند، زیرا جامعه با ترکیب انسان‌ها در روابط اجتماعی شکل میگیرد. حال اگر جزء اصلی این نظریه تغییر پیدا کند، کلیه روابط اجتماعی این انسان هم تغییر خواهد کرد پس جامعه شناسی نیز تغییر خواهد کرد. باید در نظر داشت که رفتار‌ها بعد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد و حوزه‌های علمی متفاوت را شامل میشود. وقتی یکی از اصول موضوعه تغییر میکند و تعریف از انسان تغییر میابد، پس از آن باید تمامی نظریه هایی که در حوزه‌های علوم موجود است را بازبینی کرد. در حوزه هایی مثل اقتصاد، اجتماع، سیاست و فرهنگ. این بازبینی علوم حتی علوم فیزیکی را هم شامل میشود. یکی از اندیشکده هایی که در مرکز الگو وجود دارد، «اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی» است. این اندیشکده به وجود آمد، زیرا انسانی که تعریفش عوض شده است، رابطه‌ای متفاوت با محیط زیست پیدا میکند. ایجاد تغییر در یکی از اصول موضوعه باعث میشود با تعداد کثیری از سوالات علمی مواجه شویم که البته برای این سوالات علمی در دانشگاه‌های ما تاکنون پاسخی پیدا نشده است. پس این چالش فکری اولین چالشی است که باید در سطح نخبگان جامعه بتوان به آن پاسخ داد و نخبگان جامعه را هماهنگ کرد.
چالش دوم: نیروی محققین الگو
بحث بسیار مهم دیگر این است که در سطح جامعه نخبگانی، چند نفر را میتوان با دغدغه فکری وارد فرآیند الگو کرد. یعنی این افراد سوالات علمی جدیدی که الگو با آن‌ها روبرو شده است را موضوع پژوهشی و فکری خود قرار بدهند. این کار پژوهشی یک کار بسیار علمی مشکل، بسیار نوآورانه و بسیار از نظر اصول تحقیقاتی کم سو است. سو داشتن از نظر اصول تحقیقاتی یعنی اینکه وقتی میخواهیم وارد یک حوزه تحقیقاتی بشویم، افق تحقیق را که نگاه بکنیم، ببینیم آیا در این موضوع تحقیقاتی دید افق تحقیق باز و روشن است یا بسته است. در موضوعهای تحقیقات فرآیند الگو یک تاریکی وجود دارد و تن‌ها میتوان در انتهای آن نقاطی روشن را مشاهده کرد؛ بنابراین دومین چالشی که الگو با آن روبروست این است که نمیتوان نیروی محققینی یافت که بتوانند این مجموعه سوالات را پاسخ بدهند البته پاسخ هایی که در سطح اندیشه جهانی باشند، زیرا نیاز ما به یک الگویی است که مورد اعتنای جامعه جهانی باشد. پس دومین چالش الگو تعداد محققین الگو است یعنی کمبود نیروی محققینی [ ۱]که بتوانند پاسخ این سوالات را پیدا بکنند، دومین چالش را برای الگو ایجاد میکند.
به عنوان مثال تا کنون ما چقدر توانسته ایم راجع به این سوالات در حوزه اقتصاد پاسخ بدهیم. فرض کنید ما تعریف انسان را تکمیل کردیم و گفتیم انسان فقط یک انسان مادی صرف نیست بلکه انسان یک بعد معنوی نیز دارد. آیا تا به حال توانسته ایم تئوری مصرفی بر اساس این اصل موضوعه استخراج کنیم و آن را قبول کنیم و بپذیریم و گسترش بدهیم. پس الگو از یک طرف یک اصل موضوعه اولی را تغییر میدهد و با تغییر این اصل موضوعه هزاران سوال ایجاد میشود که برای این هزاران سوال هنوز کسی پاسخی پیدا نکرده است و این چالش اساسی علمی است که در جامعه علمی کشور با آن مواجه هستیم.
اگر تعریف انسان تغییر پیدا کرد، روابط اجتماعی او چگونه خواهد شد؟ این سوال به این دلیل مطرح میشود که انسان یک بعد فردی و یک بعد اجتماعی دارد. روابط انسان با خودش، با جامعه اش، با محیط زیستش و با موجودات این جهان تعریف میشود و پس از مشخص شدن روابط انسان است که تکامل و پیشرفت این انسان تعریف خواهد شد. برای هر الگوی توسعه‌ای یک نقطه ابتدا وجود دارد و یک نقطه مطلوب، حال اگر نقطه مطلوب انسان تغییر پیدا کرد، الگوی توسعه نیز متحول خواهد شد و این تغییر، دومین اصل موضوعهای است که دستخوش تغییر میشود. یعنی با یک تغییر در اولین اصل موضوعه یعنی انسان شناسی، جهان بینی نیز تغییر خواهد کرد و به سبب آن، دومین اصل موضوعه یعنی الگوی مطلوب نیز تغییر خواهد کرد. پس سوال دوم الگو یافتن الگوی مطلوب برای جامعه‌ای شامل بر انسان چند ساحتی است. بعد از مشخص شدن نقاط ابتدا و انتها، سوال سومی که مطرح میشود این است که روش مناسب برای تولید این علم چگونه خواهد بود. یعنی باید راجع به روش شناسی [ ۲]علمی الگو فکر بشود. با تغییر در یک اصل موضوعه سوالات بسیاری ایجاد میشود که باید به همه آن‌ها پاسخ داد.
با فرض اینکه اگر الگوی پایه یا سند پایه پیشرفت تنظیم شد و مشخص شد که تعریف انسان چگونه خواهد شد و انسان شناسی الگو به چه شکلی است و روش شناسی الگو مشخص شد همچنان سوالاتی باقی خواهد ماند. سوال چهارمی که ایجاد میشود این است که بازتاب این سند پایه در حوزه‌های مختلف علمی چگونه خواهد شد. یعنی ایجاد این سند پایه در اندیشکده اقتصاد، سیاست و دیگر اندیشکده‌ها چه تحولاتی ایجاد میکند.
چالش سوم: چالش اجرایی
با این توضیحات مشخص شد که بحث الگو یک ظرفیت تحقیقاتی به گسترگی تمام توان علمی کشور را دارد که باید بتوان از نظر اجرایی و علمی این بدنه عظیم را مدیریت کرد. رویکردی که در الگو پیشنهاد شد رویکرد شبکه‌ای و تشکیل اندیشکده‌ها بود و اینکه اساتید و نخبگان عضو اندیشکده‌های مختلف بشوند و پژوهش‌های الگو به صورت شبکه‌ای به کار خود ادامه بدهد. پس حجم کار الگو آنچنان گسترده است که با تمام توان تحقیقاتی کشور برابری میکند. برای اینکه از تمام ظرفیت تحقیقاتی کشور استفاده شود هنر مدیریتی لازم است که به وسیله آن بتوان برای آن سوالهای اساسی که الگو با آن‌ها روبرو شده است پاسخهای مناسب بدست آورد. متاسفانه بسیاری از ظرفیت‌های تحقیقاتی که در کشور وجود دارد همراستا با این سوالهای الگو نیست و جامعه اساتید و پژوهشگران و محققین ما دغدغه‌های دیگری دارند که به آن‌ها بیشتر خو گرفته اند؛ بنابراین وارد کردن این افراد در یک موضوع جدید تحقیقاتی و سپس کمک خواستن از آن‌ها و گرفتن پاسخ از آن‌ها خود یک چالش بزرگ اجرایی برای مرکز الگوست. پیگیری در سطح گفتمان سازی و ایجاد جلسات در دانشگاه‌ها کار بسیار خوبی است، اما تجمیع توان تحقیقاتی کشور در پاسخ به این سوالات بسیار کار مشکلی خواهد بود که به وسیله آن بتوان بینش‌ها و فکرهای نخبگانی را به کار انداخت و پاسخ این سوالات را دریافت.
چالش چهارم: سطوح تحت پوشش الگو
یک مشکل دیگری که الگو با آن روبروست این است که سطح الگو فقط به سطح تئوریک و نظری کفایت نمیکند. ممکن است بعضی از دانشگاه‌ها مثل دانشگاه امام صادق علیه السلام و بعضی از مراکز دیگر تلاشهایی کرده اند که در سطح نظری به بعضی از این سوالات پاسخ بدهند. اما چیزی که در یک سند پایه و یک سند اجرایی برای کشور لازم میباشد این است که سطوح کاربردی نظریه‌ها هم دیده بشود یعنی گستردگی کار نه تن‌ها تمامی حوزه‌های علوم کشور را شامل بشود بلکه از نظر دسته بندی علوم تمام سطوح نظری و کاربردی را هم بتواند پوشش بدهد. علوم از لحاظ نظری درجات متفاوتی دارند به عنوان مثال فلسفه درجه اول علوم نظری میباشد و دیگر علوم نظری پس از آن قرار میگیرند و سپس علوم پایه در درجه بعدی هستند و علوم کاربردی نیز در انتها واقع میشوند. بحث الگو باید تمامی این درجاتی که برای علوم وجود دارد را پوشش بدهد. یعنی الگو زمانی کامل میشود که در تمامی سطوح علوم، از فلسفه تا کاربرد، به صورت نظام‌مند قابل عرضه باشد.
ارسال نظرات