هزینه و زمان تراریخته کمتر نیست/ ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه تست و آزادسازی تنها یک محصول تراریخته است

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو: به منظور بررسی تراریخته‌ها از منظر قانونی و علمی در حوزه‌های کشاورزی، محیط زیست و سلامت به سراغ متخصصان و صاحب نظران این حوزه رفته است تا به دور از جنجال‌های غیرمنطقی و غیرعلمی خوراک مردم ایران را به زیر ذره‌بین ببرد.

دکتر علیرضا عباسی دانشیار و هیأت علمی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، یکی از متخصصان و فعالان علمی حوزه بیوتکنولوژی کشاورزی است که مدرک دکتری خود را از دانشگاه ارلانگن آلمان گرفته و تحقیقات، تألیفات، مقالات چاپ شده در نشریات داخلی و بین‌المللی و پایان‌نامه‌های متعددی در حوزه تراریخته و زراعت و اصلاح نباتات داشته و همچنین سردبیر مجله علوم گیاهان زراعی ایران است. بخش سوم گفتگویخبرگزاری دانشجوبا ایشان در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.

با کشت محصولات تراریخته مصرف آب کمتر نمی‌شود/ عده‌ای دنبال ایجاد اشتباه محاسباتی در مسئولان هستند

با توجه به اینکه که ایران کشوری خشک و کم آب و خاکش هم شور و خراب است آیا انطور که ادعا می‌کنند با کشت محصولات تراریخته آب کمتری مصرف می‌شود؟

باید گفت که مقاومت به خشکی و تحمل خشکی یک صفت کمی است که تعداد زیادی ژن روی آن تاثیر دارد. کسانی که چنین ادعایی دارند، ژنی را که انتقال آن به گیاه باعث چنین مقاومتی در محصولات تراریخته می‌شود را معرفی کنند.

ممکن است با تغییر یک ژن تنها اندکی تحمل گیاه را تغییر دهیم اما نمی‌توانیم تغییر خاص و متمایزی ایجاد کنیم. اما موافقین تراریخته برای توجیه کار خود به گونه‌ای وانمود می‌کنند که گویی محصولات تراریخته نیاز چندانی به آب ندارند و شوری خاک را هم تحمل می‌کنند و ضمنا عملکرد چند برابری هم به تولید کننده می‌دهند.

اگر کشور درگیر مشکل کم آبی است باید برای حل آن و مدیریت منابع آب برنامه‌ریزی شود نه اینکه چنین ادعای غلطی و غیرعلمی صورت بگیرد. بنابراین توصیه به موافقان تراریخته این است که در رابطه با توان محصولات تراریخته بزرگ‌نمایی نکنند و واقعیت‌ها را به مردم و مسئولین بگویند نه اینکه با بزرگ‌نمایی در رابطه با این محصولات در مسئولین اشتباه محاسباتی بوجود بیاورند.

حذف بذرهای بومی در طول زمان با آوردن بذرهای تراریخته به جای آنها/ بلایی که بر سر هند و پاکستان آمد

سوال: آیا بذرهای تراریخته باعث حذف بذرهای بومی می‌شوند یا خیر؟ در مورد حذف بذرهای بومی در هند و پاکستان با آمدن تراریخته کمی توضیح دهید.

موضوع از اینجا شروع شد که در هند و پاکستان با تبلیغات گسترده عنوان کردند که بذر تراریخته پنبه مقاوم به یک آفت غالب منطقه است و به کشاورزها گفته شد اگر این بذر را استفاده کنید اولا نیازی به سمپاشی نیست ثانیا این بذرها موافق محیط زیست هم هستند و عملکرد بالاتری نیز دارند. بنابراین عنوان شد بذور تراریخته دو سود برای کشاورز دارد، چون سم نمی‌زنند و آفت هم نمی‌تواند 20 – 30 درصد خسارت بزند لذا عملکرد محصولات کاهش پیدا نمی‌کند پس برداشت بیشتری دارید و چون سم استفاده نکرده‌اید هزینه‌ها هم کاهش می‌یابد.

با این تبلیغات مردم به سمت بذرهای تراریخته هجوم ‌آوردند. بذرهای بومی هم به دلیل اینکه چند سال کشت نشده بودند قوه نامیه‌شان از دست رفته و دیگر قابلیت کشت ندارد. لذا بذرهای بومی در اثر استفاده نشدن در طول زمان وکاهش قوه نامیه کم کم حذف خواهند شد.

با کشت تراریخته مصرف سم کمتر نمی‌شود

موافقان آزادسازی کشت تراریخته مدام عنوان می‌کنند که در صورت کشت تراریخته هم سم کمتری استفاده می‌شود و هم مقاومت گیاه بالاتر می‌رود. آیا این ادعا صحیح است؟

ببینید آفتی که به گیاه صدمه می‌زند موجود زنده است. وقتی با دستکاری ژنتیکی گیاه را نسبت به آن مقاوم می‌کنیم، آفت چون می‌خواهد حیات خودش را حفظ کند لذا در خودش تغییر و موتاسیون ایجاد می‌کند و مقاومت گیاه را می‌شکند گزارشات مختلفی وجود دارد که عنوان می‌کند مقاومت گیاه به آفت نهایتا بعد از چند سال شکسته می‌شود.

موضوع دیگر این است که وقتی با انتقال ژن گیاهی را به آفت‌ غالبی در یک محیط مقاوم کردیم و آن آفت غالب را برای مدتی حذف کردیم، آفت‌های دیگر می‌آیند و غالب می‌شوند و این اتفاق در برخی کشورها افتاده است به گونه‌ای که هم مقاومت گیاه بعد از مدتی به آفت غالب شکسته شده و هم آفت‌های دیگری در منطقه غالب شدند.

چون مقاومت گیاه به آفت بعد از چند سال شکسته می‌شود مجبوریم سم بزنیم و همچون حشرات و آفات دیگری که پس از کشت محصولات تراریخته غالب می‌شوند باز هم باید سم بزنیم بنابراین مصرف سم کاهش نیافته است و این ادعا که با کشت محصولات تراریخته مصرف سم کم می‌شود در دراز مدت ادعای صحیحی نیست.

مسئله دیگر این که فرض کنید بذر گیاهی تراریخته را در منطقه کشت می‌کنید و سپس از علف‌کش‌ها برای از بین بردن علف‌های هرز استفاده می‌کنید یعنی محصول تراریخته مقاوم به علف‌کش برای این کشت می‌شود که به راحتی و بدون دغدغه کشاورز سم علف‌کش استفاده کند و مدارک هم نشان می‌دهد مصرف علف‌کش‌ها با کشت محصولات تراریخته افزایش پیدا کرده است. لذا این ادعا که با کشت محصولات تراریخته سم استفاده نمی‌شود ادعای صحیحی نیست. از طرف دیگر اگر این ژن مقاوم به علف‌کش از طریق دانه گرده گیاه تراریخته وارد گیاه هرزی از هم خانواده خودش بشود و آن علف هرز را به علفکش مقاوم کند چه بلایی بر سر کشاورزی می‌آید؟

منظورتان این است که کاهش مصرف سم مربوط به کشت تراریخته نیست؟

بله، کاهش مصرف سم مربوط به کشت تراریخته نیست. اگر هم جایی مصرف سم کم شده است به خاطر کشت محصولات تراریخته نیست بلکه به خاطر این است که کلا دنیا به این سمت رفته است که سم کمتری استفاده بشود، گزارشات وزارتکشاورزیایالات متحده آمریکا USDA بین سال‌های 2000 تا 2016 عنوان می‌کند که کلا مصرف سم در دنیا کم شده است و حتی محصولات غیرتراریخته سم کمتری استفاده کرده‌اند.

500 میلیارد تومان هزینه تست و آزادسازی تنها یک محصول تراریخته است/ برخی به دنبال آزادسازی تراریخته بدون فرآیند آزمایشات سلامت و ایمنی زیستی در ایران هستند

آیا همانطور که ادعا می‌شود تراریخته نسبت به اصلاح سنتی زمان کمتر، هزینه کمتر و دقت بیشتری دارد؟

فرض کنید که تولید و واردات تراریخته منعی نداشته باشد و تراریخته آزاد شود مگر ما می‌توانیم به سرعت کل نیاز کشور را با تراریخته پاسخ دهیم؟ خیر، چرا که فرآیند کشت تراریخته یک شبه نیست.

بله موافقان آزادسازی تراریخته چنین ادعایی دارند که تراریخته نسبت به اصلاح سنتی سریع‌تر به بهره‌برداری می‌رسد اما باید گفت که به علت رعایت موارد ایمنی زیستی حداقل 10 سال زمان نیاز است تا بتوان یک رقم تراریخته را آزاد کرد، حدود 20 سال است که به علت موارد ایمنی زیستی بر سر برنج تراریخته‌ای که به دنبال آزادسازی آن در ایران هستند بحث است و هنوز کشت آن آزاد نشده است. بنابراین در مورد تراریخته هم نیاز به چندین سال کار ارزیابی است.

همچنین در گزارشات مورد استناد موافقان محصولات تراریخته آمده است که برای اینکه یک محصول تراریخته به رهاسازی برسد 135 میلیون دلار معادل 500 میلیارد تومان باید هزینه کرد و گفته می‌شود که یک سوم این پول یعنی حدود 170 میلیارد تومان آن صرف کارهای ایمنی زیستی در چند سال می‌شود و گاهی حداقل 10 سال طول می‌کشد که کارهای ایمنی زیستی آن انجام شود و مشخص شود که خطری وجود دارد یا نه، بنابراین نه هزینه تراریخته کمتر است نه سرعت آن.

البته تراریخته‌ای که بدون آزمایش، از آزمایشگاه بیرون برده و در مزرعه رهاسازی شود نه هزینه زیادی دارد و نه زمان زیادی می‌خواهد اما ما مجاز نیستیم هر چه را که در آزمایشگاه ساختیم بدون اثبات سلامت آن به خورد مردم بدهیم.