زیباکلام: اگر نظام سقوط کند، ما ۵۰ سال به عقب برمی‌گردیم/ حبیبی: اقدامات رضاشاه برای تامین منافع غرب بود

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو از مشهد، کرسی آزاداندیشی به همت سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی در دانشگاه فردوسی مشهد با موضوع «اصلاحات در رژیم پهلوی؛ امکان یا امتناع» با حضور صادق زیباکلام، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران و محمدنبی حبیبی، دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی برگزار شد.

حبیبی در ابتدا با اشاره به اینکه حمایت از رضاشاه برای به دست گرفتن حکومت جزو سیاست‌های انگلستان بود، گفت: آنها چنین شخصیتی را پیدا کرده و مقدمات تشکیل سلسله پهلوی فراهم شد.

وی افزود: در ابتدا بنا بر تظاهر به تدین و همراهی با مردم مذهبی گذاشته شد؛ اما بعد ثابت شد این تظاهرات مقدمه‌ای بود تا این حکومت مستقر شود و زمانی که استقرار تمام شد، شروع به انجام کارهایی خلاف موازین دینی کرد.

دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی با بیان اینکه در دوره رضاشاه کارهای مهمی هم انجام شد، ادامه داد: مهم این است که اصل آمدن رژیم پهلوی برای تامین منافع کشورهای غربی بود.

حبیبی با اشاره به سلب قدرت رضا شاه با یک اشاره با وجود قدرتی که داشت، افزود: یعنی اقتدار رضاشاه مبتنی بر اقتدار ملی نبود؛ بلکه تصنعی بود که البته برقرار هم شده بود و بسیاری از سرکش‌ها را سرجایش نشانده بود.

زیباکلام در ادامه این بحث با بیان اینکه با نگاه حبیبی به تاسیس سلسله پهلوی مخالف است، گفت: من معتقدم روایت تشکیل سلسله پهلوی روایتی من‌ درآوردی و با توهم توطئه است.

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: من کتابی نوشته‌ام تحت عنوان رضاشاه که نهایتا ارشاد با انتشارش موافقت نکرد و امیدوار بودم دولت جدید و وزیر ارشاد جدید کاری کنند. کتاب در مورد رضاشاه است؛ اما با دیدی متفاوت نسبت به جمهوری اسلامی ایران.

وی با تاکید بر اینکه روح انگلستان هم از کودتا و به قدرت رسیدن رضاخان خبردار نبود، اظهار داشت: من در درس تحولات در دانشگاه به قسمت رضاشاه که می رسم، همیشه با رعایت این نکته که دانشجویان، رشد یافته جمهوری اسلامی هستند، شروع می‌کنم.

زیباکلام اضافه کرد: از دانشجویان اقدامات رضاشاه را می‌پرسم و بعد یکی یکی آن ها را بازخوانی می‌کنیم و به این فکر می‌کنیم که اینها چه نفعی برای انگلستان دارد.

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه تاسیس دانشگاه تهران و بیمارستان و ارتش هیچ نفعی برای انگلستان ندارد، خاطرنشان کرد: هرچه قدر کلاس جلوتر می‌رود شک و تردید دانشجویان بیشتر می‌شود و این حکایت که انگلیسی‌ها رضاشاه را آورده‌اند، به بن بست می‌رسد و چیزی از آن تئوری باقی نمی ماند.

زیباکلام با تاکید بر این نکته که کتابش جنبه تحلیلی ندارد، افزود: این کتاب بر اساس اسناد و مدارکیست که بین سفارت انگلستان و وزارت خارجه رد و بدل می شده است.

در ادامه حبیبی با بیان اینکه ادامه روش های حکومتی قاجاریه به نفع انگلستان نبود، ادامه داد: بنابراین طبیعی است که وقتی رضاشاه سرکار می‌آید باید کارهایی انجام دهد که مردم او را بپذیرند که یکی مسئله ناامنی بود که خواست مردم را به خوبی در این مورد تامین کرد. حق توحش و کاپیتولاسیون هم دو نمونه ملموس از وابستگی رژیم پهلوی هستند.

دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی از دلایل وابسته بودن رضاشاه را اخراجش از حکومت توسط انگلستان آن هم بعد از سال ها حکمرانی دانست و افزود: رضا شاه که از ایران می‌رود، باز این اراده ملت ایران نبوده است که پسرش شاه شود و بهترین علامت وابستگی هر دو شخصیت هم، بازگشت شاه پس از کودتای 1332 است.

وی با اشاره به اصلاحات شاهانه از جمله اصلاحات ارضی خاطرنشان کرد: قبل از این اصلاحات ما صادرکننده گندم بودیم و بعد از آن واردکننده شدیم.

زیباکلام در ادامه گفت: اگر رضا شاه نوکر انگلستان بود چه نیازی بود او را برکنار کنند. اگر زمانی که رضاخان با کودتا روی کار آمد از ایران فیلم گرفته می‌شد و با فیلم 30 سال بعد مقایسه می‌شد، کسی باور نمی‌کرد که این همان ایران 30 سال پیش است.

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه کاپیتولاسیون اولین بار در قرارداد ترکمنچای توسط روس ها آورده شد، ادامه داد: در زمان رضاخان ما دارای دادگستری مدرن شدیم؛ بنابراین در سال 1306 رضاشاه اعلام کرد که کاپیتولاسیون منحل شده است.

وی با اشاره به طرز فکر برخی‌ها مبنی بر تاریخ مصرف افراد گفت: برخی گمان می‌کنند یک نفر مثل صدام و رضاشاه و حسنی مبارک بر اساس تاریخ مصرفشان روی کارند و هر وقت اسم تاریخ تمام شد، غرب آنها را دور می‌اندازد، این براساس همان توهم توطئه است.

حبیبی با اشاره به لایحه جدید کاپیتولاسیون که توسط نخست وزیر شاه عنوان شد، افزود: براساس سند همین موضوع بود که امام موضع گرفتند.

دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی با بیان اینکه ما انقلاب را به آمریکایی‌ها تحمیل کردیم، اظهار داشت: انقلاب ناشی از اراده پولادین رهبر و مردم بود نه اینکه تاریخ مصرف شاه تمام شده باشد.

وی ادامه داد: اگر رضاشاه اقدامات خوبی داشته، برای ایجاد یک رضایت نسبی بوده است تا بتواند بماند و منافع غربی‌ها را تامین کند.

زیباکلام در پاسخ به این سوال که آیا اصلاح پذیر بودن همواره می‌تواند به عنوان یک اصل برای تغییر یک نظام قرار گیرد، گفت: تاریخ در مورد آن چیزی که آرزوی ماست، نیست؛ تاریخ در مورد آن چیزیست که اتفاق افتاده، تفاوت علوم انسانی با علوم دیگر هم در این است که در این علوم باید هر مورد را برای خودش تجریه و تحلیل کرد.

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران افزود: به غلط یا به درست آن انقلاب اتفاق افتاد؛ ما می توانیم درس‌هایی از آن بگیریم؛ ولی نظامی که اکنون در آن زندگی می‌کنیم اگر سقوط کند ما 50 سال به عقب برمی‌گردیم.

وی با بیان اینکه اگر نظام سقوط کند، دیگر ایران به معنایی که ما می‌شناسیم وجود نخواهد داشت، اضافه کرد: من معتقدم نظام شاه هم می‌توانست اصلاح پذیر باشد؛ اما بدبختی بزرگ رژیم شاه این بود که قبول نداشت مشکلی وجود دارد.

حبیبی در پایان با تاکید بر اینکه احتمال اصلاحات در رژیم شاه صفر بود، خاطرنشان کرد: تا یک ملت آماده نباشد انقلاب صورت نمی‌گیرد؛ ولو بهترین نخبگان آن را رهبری کنند. عامه مردم هم در ایران آماده شده بودند برای مبارزه و اگر امام درک درستی از آمادگی مردم نداشتند تاریخ ما دگرگون می‌شد.