به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، اقداماتی که همگام با تلاش‌های دیپلماسی اقتصادی در حال انجام است. هر چند که کارشناسان اقتصادی بر این باورند که بانک مرکزی خیلی دیرهنگام مبادرت به انجام این کار نموده است. اما به هر شکل این نوع اقدامات می‌تواند گشایشی برای اقتصادی باشد که کاملا به دلار وابسته است. دراین باره بانک مرکزی، در اولین گام، ترتیبات اجرایی سوآپ ارزی ریال ایران و لیر ترکیه بین بانک مرکزی دو کشور را به بانک‌ها ابلاغ کرد.
بر این اساس، بانک‌ها می‌توانند طبق ضوابط ابلاغی بانک مرکزی نسبت به تأمین مالی واردات و تسویه عواید حاصل از صادرات به ترکیه اقدام کنند. قرارداد سه‌ساله سوآپ ارزی ریال ایران و لیر ترکیه در ۱۷ مهرماه سال گذشته بین بانک‌های مرکزی ایران و ترکیه به امضا رسید و در ۲۷ فروردین‌ماه سال جاری نیز با گشایش اولین اعتبار اسنادی توسط بانک ملی ایران، رسماً اجرایی شد؛ حالا طبق اعلام بانک مرکزی همه بانک‌های می‌توانند طبق ضوابط و قواعد ابلاغی نسبت به سوآپ ارزی ریال ایران و لیر ترکیه بین دو کشور اقدام کنند.
ریسک بالای سوآپ ارزی در اقتصاد ایران
تحلیلگران اقتصادی و سیاسی بر این باورند که اینگونه اقدامات در سایه تلاش‌های دیپلماسی اقتصادی فرصتی را برای شرکت‌های کوچک و متوسط فراهم می‌کند تا روابط تجاری خود با ایران همچنان بدون مشکل مالی ادامه دهند.
آنطورکه سیدعلی خرم- استاد دانشگاه حقوق بین‌الملل می‌گوید: به هر حال این یک فرصت برای ایران محسوب می‌شود که فشار تحریم‌های ظالمانه آمریکا بر خود را تعدیل کند.
البته سیاست محدود کردن دلار در مبادلات تجاری زمانی معنا پیدا خواهد کرد که ایران بتواند با کشور‌های اروپایی بر سر ادامه برجام به توافق نهایی دست یابد.
به گفته کارشناسان اقتصادی این امر به سیاست‌های وزارت خارجه مربوط می‌شود که در این راستا اقدامات لازم را به عمل آورند.
به گفته خرم، عدم انعطاف ایران در مورد ملاحظات اروپا باعث می‌شود اروپا به سوی ترامپ گرایش پیدا کند و اجماع موجود پشت سر ایران شکسته شود.
این مسئله یعنی بی‌معنا شدن سوآپ ارزی؛ طوری که محمدقلی یوسفی کارشناس اقتصادی در این‌باره به تجارت می‌گوید: سوآپ ارزی در شرایط تحریمی‌معنا نخواهد داشت؛ زیرا تجارت بین‌المللی نمی‌خواهد تاوان تحریم را بپردازد و اجرایی شدن سواپ ارزی در اقتصاد پرنوسان ایران دارای ریسک بالایی است.
یوسفی به مسئله سوآپ ارزی بین ایران و ترکیه اشاره و می‌گوید: ترکیه کشوری صنعتی نیست. دارای تکنولوژی هم نیست و اقتصادش مثل کشورمان از پایداری برخوردار نبوده و اقتصادی وابسته به دیگر اقتصاد‌های جهان دارد؛ لذا اینکه ترکیه در شرایط تحریم بخواهد سوآپ ارزی با ایران داشته باشد، امری دشوار به نظر می‌رسد.
این کارشناس اقتصادی معتقد است: اقداماتی مثل کاهش دلار در مبادلات تجاری کشور و پیمان‌های دوجانبه پولی یا سوآپ مالی همگی در شرایط اقتصادی تقریبا پایدار می‌توانند مثمرثمر باشند، اما هنگامی‌که کشوری با تحریم اقتصادی مواجه شد عملا این موافقت‌نامه‌ها به مشکل برمی‌خورد.
وی با بیان اینکه دیپلماسی اقتصادی باید زمینه‌های لازم برای ادامه روابط تجاری با اروپا را فراهم کند می‌گوید: اقتصاد کشور راهی جز ادامه برجام ندارد و در این راه باید با کشور‌های اروپایی به تعامل مثبت برسد.
سایه روشن سواپ ارزی ایران با ترکیه
نایب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران، هر چند معتقد است سوآپ ارزی بین ایران و ترکیه به تسهیل تجارت بین دو کشور کمک می‌کند، اما نسبت به فرآیند عدم توازن بین مبادلات تجاری دو کشور هشدار می‌دهد.
آنگونه که سیدحسین سلیمی‌به تجارت نیوز گفته است: تراز مساوی مهم‌ترین عامل در استفاده حداکثری از فرصت سوآپ ارزی بین ایران و ترکیه است و در غیر اینصورت به شرایطی مشابه با هندوستان می‌رسیم. این کشور از ایران نفت خریداری کرده بود، اما به دلایل محدودیت‌های ارزی، تصمیم داشت ۱۵ میلیارد دلار بدهی نفتی‌اش به ایران را به روپیه پرداخت کند یا اینکه ایران به اندازه این بدهی از این کشور کالا تامین کند که لزوما کیفیت مورد نظر ایران را هم نداشت. سلیمی‌همچنین درباره نواقص دیگر سواپ ارزی ایران با ترکیه گفته است: لیر ترکیه هم مثل روبل روسیه در یک سال اخیر با کاهش ارزش روبرو شده و نگهداری لیر و مصرف آن در سال‌های آینده به نفع اقتصاد ایران نیست.
کاهش جذابیت ریال برای انعقاد قرارداد‌های سواپ ارزی
از طرفی اجرای قرارداد‌های سواپ ارزی در صورتی ممکن است که رگولاتور‌های پولی دو کشور بتوانند ریسک نوسانات ارزی را در اقتصاد کلان خود به حداقل برسانند. در حال حاضر، به دلیل نرخ بالای نوسانات ارزی در ایران، بانک مرکزی قادر به تسهیل فرآیند مبادلات ارزی بین المللی به شکلی موثر نیست. از سوی دیگر، این به اثبات رسیده که سیاست بانک مرکزی ایران در کنترل بازار ارز، ذخایر ارزی ملی کشور را در معرض ریسک قرار می‌دهد. در حالی که اخیرا ارزش ریال به پایین‌ترین رقم خود در برابر دلار رسیده، جذابیت ریال به عنوان یک واحد پولی واسطه برای انعقاد قرارداد‌های سواپ ارزی نیز کاهش یافته است. در واقع نه ایران و نه همتایانش (آز جمله ترکیه) در موقعیتی قرار ندارند که بتوانند میزان نوسانات ارز‌های ملی شان را تضمین کنند.
به علاوه، قرارداد‌های سواپ ارزی در وهله نخست تجارت را برای کشور‌هایی تسهیل می‌کند که دارای صنایعی با ارزش افزوده بالاتر باشند، نه کشور‌هایی که عمدتا مواد خام صادر می‌کنند. در واقع، به نظر می‌رسد که اگر قرارداد‌های سواپ ارزی با کشور‌های قدرتمند صورت پذیرد، تاثیر درازمدت آن می‌تواند تبدیل اقتصاد ایران به یک اقتصاد صرفا خام فروش باشد. واردات کالا‌های دارای ارزش افزوده توسط ایران از اقتصاد‌های بزرگ و در عین حال صدور محصولات خام دارای ارزش افزوده پایین می‌تواند چرخه‌هایی منفی برای اقتصاد ایران ایجاد کند. حقیقت این است که فعالان تجاری ایرانی تنها در صورتی می‌توانند از قرارداد‌های سواپ ارزی بهره‌مند شوند که اقتصاد ایران سهم بیشتری از بازار‌های جهانی را تصرف کند.
ریسک بالای سوآپ ارزی در اقتصاد ایران
تحلیلگران اقتصادی و سیاسی بر این باورند که اینگونه اقدامات در سایه تلاش‌های دیپلماسی اقتصادی فرصتی را برای شرکت‌های کوچک و متوسط فراهم می‌کند تا روابط تجاری خود با ایران همچنان بدون مشکل مالی ادامه دهند.
آنطورکه سیدعلی خرم- استاد دانشگاه حقوق بین‌الملل می‌گوید: به هر حال این یک فرصت برای ایران محسوب می‌شود که فشار تحریم‌های ظالمانه آمریکا بر خود را تعدیل کند.
البته سیاست محدود کردن دلار در مبادلات تجاری زمانی معنا پیدا خواهد کرد که ایران بتواند با کشور‌های اروپایی بر سر ادامه برجام به توافق نهایی دست یابد.
به گفته کارشناسان اقتصادی این امر به سیاست‌های وزارت خارجه مربوط می‌شود که در این راستا اقدامات لازم را به عمل آورند.
به گفته خرم، عدم انعطاف ایران در مورد ملاحظات اروپا باعث می‌شود اروپا به سوی ترامپ گرایش پیدا کند و اجماع موجود پشت سر ایران شکسته شود.
این مسئله یعنی بی‌معنا شدن سوآپ ارزی؛ طوری که محمدقلی یوسفی کارشناس اقتصادی در این‌باره به تجارت می‌گوید: سوآپ ارزی در شرایط تحریمی‌معنا نخواهد داشت؛ زیرا تجارت بین‌المللی نمی‌خواهد تاوان تحریم را بپردازد و اجرایی شدن سواپ ارزی در اقتصاد پرنوسان ایران دارای ریسک بالایی است.
یوسفی به مسئله سوآپ ارزی بین ایران و ترکیه اشاره و می‌گوید: ترکیه کشوری صنعتی نیست. دارای تکنولوژی هم نیست و اقتصادش مثل کشورمان از پایداری برخوردار نبوده و اقتصادی وابسته به دیگر اقتصاد‌های جهان دارد؛ لذا اینکه ترکیه در شرایط تحریم بخواهد سوآپ ارزی با ایران داشته باشد، امری دشوار به نظر می‌رسد.
این کارشناس اقتصادی معتقد است: اقداماتی مثل کاهش دلار در مبادلات تجاری کشور و پیمان‌های دوجانبه پولی یا سوآپ مالی همگی در شرایط اقتصادی تقریبا پایدار می‌توانند مثمرثمر باشند، اما هنگامی‌که کشوری با تحریم اقتصادی مواجه شد عملا این موافقت‌نامه‌ها به مشکل برمی‌خورد.
وی با بیان اینکه دیپلماسی اقتصادی باید زمینه‌های لازم برای ادامه روابط تجاری با اروپا را فراهم کند می‌گوید: اقتصاد کشور راهی جز ادامه برجام ندارد و در این راه باید با کشور‌های اروپایی به تعامل مثبت برسد.
سایه روشن سواپ ارزی ایران با ترکیه
نایب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران، هر چند معتقد است سوآپ ارزی بین ایران و ترکیه به تسهیل تجارت بین دو کشور کمک می‌کند، اما نسبت به فرآیند عدم توازن بین مبادلات تجاری دو کشور هشدار می‌دهد.
آنگونه که سیدحسین سلیمی‌به تجارت نیوز گفته است: تراز مساوی مهم‌ترین عامل در استفاده حداکثری از فرصت سوآپ ارزی بین ایران و ترکیه است و در غیر اینصورت به شرایطی مشابه با هندوستان می‌رسیم. این کشور از ایران نفت خریداری کرده بود، اما به دلایل محدودیت‌های ارزی، تصمیم داشت ۱۵ میلیارد دلار بدهی نفتی‌اش به ایران را به روپیه پرداخت کند یا اینکه ایران به اندازه این بدهی از این کشور کالا تامین کند که لزوما کیفیت مورد نظر ایران را هم نداشت. سلیمی‌همچنین درباره نواقص دیگر سواپ ارزی ایران با ترکیه گفته است: لیر ترکیه هم مثل روبل روسیه در یک سال اخیر با کاهش ارزش روبرو شده و نگهداری لیر و مصرف آن در سال‌های آینده به نفع اقتصاد ایران نیست.
کاهش جذابیت ریال برای انعقاد قرارداد‌های سواپ ارزی
از طرفی اجرای قرارداد‌های سواپ ارزی در صورتی ممکن است که رگولاتور‌های پولی دو کشور بتوانند ریسک نوسانات ارزی را در اقتصاد کلان خود به حداقل برسانند. در حال حاضر، به دلیل نرخ بالای نوسانات ارزی در ایران، بانک مرکزی قادر به تسهیل فرآیند مبادلات ارزی بین المللی به شکلی موثر نیست. از سوی دیگر، این به اثبات رسیده که سیاست بانک مرکزی ایران در کنترل بازار ارز، ذخایر ارزی ملی کشور را در معرض ریسک قرار می‌دهد. در حالی که اخیرا ارزش ریال به پایین‌ترین رقم خود در برابر دلار رسیده، جذابیت ریال به عنوان یک واحد پولی واسطه برای انعقاد قرارداد‌های سواپ ارزی نیز کاهش یافته است. در واقع نه ایران و نه همتایانش (آز جمله ترکیه) در موقعیتی قرار ندارند که بتوانند میزان نوسانات ارز‌های ملی شان را تضمین کنند.
به علاوه، قرارداد‌های سواپ ارزی در وهله نخست تجارت را برای کشور‌هایی تسهیل می‌کند که دارای صنایعی با ارزش افزوده بالاتر باشند، نه کشور‌هایی که عمدتا مواد خام صادر می‌کنند. در واقع، به نظر می‌رسد که اگر قرارداد‌های سواپ ارزی با کشور‌های قدرتمند صورت پذیرد، تاثیر درازمدت آن می‌تواند تبدیل اقتصاد ایران به یک اقتصاد صرفا خام فروش باشد. واردات کالا‌های دارای ارزش افزوده توسط ایران از اقتصاد‌های بزرگ و در عین حال صدور محصولات خام دارای ارزش افزوده پایین می‌تواند چرخه‌هایی منفی برای اقتصاد ایران ایجاد کند. حقیقت این است که فعالان تجاری ایرانی تنها در صورتی می‌توانند از قرارداد‌های سواپ ارزی بهره‌مند شوند که اقتصاد ایران سهم بیشتری از بازار‌های جهانی را تصرف کند.
ارسال نظرات