پرونده ویژه دانشجو برای کسب و کار نو؛
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، وحید بلالی؛ از سال ۱۳۷۲ با فضای دیجیتال آشنا و از همان ابتدا، شیفته این دنیای جدید شده است، در سال‌های ۷۵ تا ۷۹ در زمینه تولید نرم افزار‌های مالی، اداری و اتوماسیون فعالیت کرده و از سال ۱۳۷۹ طراحی سایت را آغاز کرده است. از سال ۱۳۸۲ به صورت حرفه‌ای در زمینه تولید نرم افزار‌های سنجش و آزمون فعالیت داشته و از سال ۱۳۸۵ بازاریابی دیجیتال را به شکل جدی آغاز کرده است و در حال حاضر، چندین فروشگاه و وب سایت را مدیریت می‌کند و مجری تعدادی از کسب و کار‌ها به خصوص در حوزه‌های نشر و آموزش (مدارس و مراکز آموزشی) در فضای مجازی (دیجیتال) است.
مهندس عادل طالبی عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی، مهمان خبرگزاری دانشجو بود تا از تجربیات ارزشمند و نظرات خود درباره استارت آپ‌ها و فضای کسب و کارهای نو برای ما بگوید. گفتگوی تفصیلی خبرگزاری دانشجو را با مهندس عادل طالبی بخوانید:
بیایید از موضوع مهم این روز‌ها یعنی اتحادیه کسب و کارهای فضای مجازی شروع کنیم. نحوه شکل گیری اتحادیه کسب و کار نو چگونه بود؟
اتحادیه کسب و کار فضای مجازی یا اینترنتی بر خلاف نظر برخی دوستان که درباره قانونی بودن آن نظراتی دارند، به شکلی کاملا قانونی و در راستای اجرای قانون، تشکیل شد. درماده ۸۷ نظام صنفی صریحا و با شفافیت دگر شده است که این اتحادیه باید شکل بگیرد. این قانون تصویب شده و ابلاغ شده است و باید اجرا شود. در همین راستا هم از اسفند ۹۵ روند شکل گیری اتحادیه آغاز شد و در ابتدای سال ۹۶ این اتحادیه از دل اعضای اتحادیه فناورآن تشکیل شد. بر خلاف نظر بسیاری از دوستان و عزیزان صنفی، به نظر من تشکیل این اتحادیه یک نیاز جدی بود.
آیا واقعاً نیاز به وجود اتحادیه بود یا می‌شد به شکل دیگری نیاز‌ها را برطرف کرد و اتحادیه شکل نگیرد؟
من شخصاً اعتقاد به حذف و کاهش مجوز‌های متعددی که در کشور وجود دارد هستم و همینطور به شدت اعتقاد دارم که باید تا آنجا که امکان دارد تصدی گری دولت و نهاد‌های مرتبط به دولت را کاهش داد. اما به هر حال ما در این کشور زندگی می‌کنیم و طبق قانون موجود و جاری و ساری این کشور، کسب و کار‌ها در ایران باید از نهاد‌های مرتبط مجوز یا جواز کسب دریافت کنند. ممکن است بگویید ما مثلاً نظام صنفی یارانه را داریم. درست است. ولی مشکل اصلی این است که قانون نظام صنفی، ضمانت اجرایی ندارد. اتحادیه‌ها ذاتاً این امکان و توان را طبق اساسنامه و مواد قانونی دارند که ضمتانت اجرایی داشته باشند. از سوی دیگر، تعاملات بسیار خوبی بین قوه قضایی و اتحادیه‌ها در زمینه حل و فصل مشکلات و دعاوی وجود دارد که به تسهیل فرآیند رسیدگی به شکایات کمک می‌کند. لحاظ کردن جمیع جهات، ما را به این نتیجه می‌رساند که در صورتی که یک اتحادیه قوی و سالم و شفاف و متعامل داشته باشیم، می‌تواند به کل صنف کسب و کارهای اینترنتی کمک کند.
یعنی اتحادیه می‌توانند به نوعی بازوی کمکی برای سیستم قضایی باشد؟
اتحادیه به شکل‌های مختلف می‌تواند از شکل گیری پرونده‌های قضایی جلوگیری کند. مثلاً به جای شکایت در دادگاه از یک فروشگاه اینترنتی یا یک خدمت دهنده اینترنتی موضوعات می‌تواند در کمیسیون شکایات و ... بررسی و رای صادر شود و نیاز به مراجعه به محاکم قضایی و درگیر شدن در رویه‌های کند و وقت گیر و پر پیچ و خم قضایی برطرف می‌شود.
آیا مشکلات محدود به همین شکایات است؟ چند نمونه از مشکلات در کسب و کارهای اینترنتی را برای ما تشریح کنید.
مشکلات دیگری هم در صنف داریم. مثلاً اتحادیه می‌تواند با توجه به تخصص‌هایی که در آن قابل به خدمت گیری است، با تدوین و ارائه نمونه‌ها یا تمپلیت‌های قرارداد، از انعقاد قرارداد‌هایی که در نهایت به مشکلاتی منجر می‌شود جلوگیری کند یا حتی اقدام به ارائه استاندارد‌های اختیاری کند که با اجرای آن‌ها بتوان شاهد رعایت حداقل استاندارد‌هایی در حوزه خدمات در فضای دیجیتال بود.
باز، در حوزه کسب و کارهای آنلاین، ما در حوزه آموزش خیلی مشکل داریم. شاید حتی اگر نخواهیم بگوییم کلاهبرداری، سوء استفاده‌هایی از ناآگاهی افراد در حوزه آموزش می‌شود که خیلی هم گسترده است. مثلاً همایش‌های عجیب و غریب با نام‌های عجیب و غریب و محتوای غیر کاربردی و ... که کمیسیون آموزش اتحادیه می‌تواند با تعیین استاندارد‌هایی جلوی سوء استفاده‌هایی که در این حوزه می‌شود را بگیرد. کمیسیون آموزش اتحادیه می‌تواند رزومه و مدارک سخنرانان را از نظر صحت و اعتبار بررسی کند یا سخنان آن‌ها را راستی آزمایی کند تا اعتماد مردم به کسب و کارهای نو خدشه‌دار نشود. این کار در حوزه‌های دیگر هم مسبوق به سابقه است. مثلاً لوگوی وزارت بهداشت را که بر روی آب معدنی می‌بینیم از سلامت آن محصول مطمئن می‌شویم و اتحادیه کسب و کارهای مجازی هم به شرط اینکه قائم به فرد نباشد و اتفاقاتی که در برخی اتحادیه‌های دیگر شنیده می‌شود در آن روی ندهد، می‌تواند به حدی از اعتبار برسد که چنین نقش‌هایی را در فضای کسب و کارهای آنلاین به عهده بگیرد. البته این منوط به ارائه گزارش شفاف از عملکرد آن و نظارت دقیق اعضا بر عملکرد اتحادیه است.
دلایل دیگر را که قانع شدید این اتحادیه راه اندازی شود را شرح دهید
یکی از مهمترین دلایل که باعث شد من شخصا از تشکیل اتحادیه حمایت جدی داشته باشم و هنوز هم با وجود برخی انتقاد‌هایی که دوستان دارند، حمایت می‌کنم، موضوع تعدد مجوز‌ها است. قبلاً من می‌خواستم یک سایت راه اندازی کنم یک مجوز گرفتم از رسانه دیجیتاال، یک اینماد، یک مجوز تبلیغات، یک مجوز نش دیجتال، یک مجوز نشر و ... باید ۶ تا مجوز می‌گرفتم تا بتوانم یک کار و کسب را راه بیندازم و در تعامل با نهاد‌های مختلف که درخواست مجوز می‌کردند ارائه کنم. به همین دلیل من قانع شدم که اگر اتحادیه‌ای تشکیل شود که فقط ملزم باشیم از همین یک جا مجوز فعالیت خود را بگیریم، به نفع اکوسیستم است. با اعضای هیات مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی هم که صحبت کردیم، نتیجه برای من این شد که شکل گیری این اتحادیه ضروری است.
از روند و فرآیند‌های شکل‌گیری اتحادیه برای ما بگویید
این اتحادیه با رای گیری شفاف اعضای که قبلا عضو اتحادیه فناوران بودند تشکیل شد. رای گیری کاملاً درست و طبق قانون انجام شد و مشکلی نداشت. یک وقت می‌بینید در یک جایی یک رای گیری می‌شود و شائبه‌ای وجود دارد. اما در این مورد شائبه‌ای نبود. یک عده‌ای آمدند و رای آوردند. یک لیست پیشنهادی انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی ارائه کرد، و از آن حمایت کرد و خوشبختانه از این لیست ۴ نفر در هیات مدیره اتحادیه انتخاب شدند و یک نفر هم عضو علی البدل است. بازرس انجمن هم که پیشنهاد انجمن صنفی کارفرمایی کسب و کارهای اینترنتی بود و از افراد خوشنام و با سابقه این حوزه است هم اکنون با رای اعضای اتحادیه بازرس اتحادیه است. نفر پنجم هیات مدیره اتحادیه هم خوشبختانه از بدنه صنف و اعضای مهم و موثر انجمن صنفی هستند و خوشبختانه اعضای هیات مدیره اتحادیه همگی از افراد فعال حوزه کسب و کارهای اینترنتی در بخش‌های مختلف این صنف هستند.
اعضای این اتحادیه از بزرگان صنعت کسب و کارهای نو هستند، این حضور برای شرکت‌هایی مانند دیجی کالا و اسنپ رانت ایجاد نمی‌کند؟
من با کلمه رانت مخالفم. اتفاقا ما در انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی پیشنهاد دادیم آقایان محمدی و شاهکار بیایند و آقای محمدی موسس دیجی کالا و آقای شاهکار موسس اسنپ در ابتدا راضی نبودند و در واقع با اصرار آن‌ها را در لیست آوردیم.
شما در برهه‌ای از زمان با نظام صنفی رایانه مشکل داشتید درباره آن توضیح بدهید
نه. این طور نیست. برداشت غلط است. با نظام صنفی ما هیچ وقت مشکل نداشته ایم. نظام صنفی مایل نبود که اتحادیه شکل بگیرد و ما با این مخالفت با تشکیل اتحادیه مخالف بودیم. یکی از دلایلی که ما با شکل گیری اتحادیه موافق بودیم ضعف نظام صنفی بود. البته الان در یکسال اخیر تغییرات خوبی افتاد و شاهد تغییرات بسیار مثبتی در نظام صنفی رایانه هستیم. البته نه اینکه نظام صنفی بد باشد، مشکل قانون نظام صنفی رایانه است که ماهیت و قدرت اجرایی ندارد. کمیسیون‌ها تشکیل می‌شوند، ولی به خروجی یا نتیجه لازم منتج نمی‌شود. البته الان آقای اثناعشری که آمدند و تیم جوانی که آمده اند، فوق العاده اند و جوانگرایی بسیار خوبی همراه با تخصص شکل گرفته است. البته این طور نیست که من بگویم اتحادیه کاملا خوب است، یا نظام صنفی هیچ مشکلی ندارد یا انجمن صنفی عالی است. نه. واقعیت این است که در هر جایی ممکن است فرد یا افراد نادرست و نامناسبی حضور داشته باشند. یا افرادی که زمانی خوب بوده اند تغییر رویه بدهند. این مشکل در همه جا وجود دارد. اینکه یک عده‌ای سوءاستفاده می‌کنند، مثلاً حتی در روحانیت هم مشکلاتی وجود دارد که اگر نبود قطعاً دادگاه روحانیت تشکیل نمی‌شد. به هر حال در هر جایی و هر صنفی، داریم افرادی که ممکن است از از موقعیت و جایگاهشان سوءاستفاده کنند یا در راستای منافع شخصی و جناحی خود تلاش‌هایی بکنند که طبیعی است تضاد‌هایی را به وجود می‌آورد.
عملکرد اتحادیه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اجازه بدهید این بخش را، چون ممکن است طولانی بشود در صحبت دیگری مطرح کنیم. چون از جنبه‌های مخالف لازم است که بررسی شود و جوای یک جمله‌ای به این سوال به نظرم حق مطلب را ادا نمی‌کند. انشاالله در بخش بعدی درباره این موضوع صحبت کنیم.
مهندس عادل طالبی عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی، مهمان خبرگزاری دانشجو بود تا از تجربیات ارزشمند و نظرات خود درباره استارت آپ‌ها و فضای کسب و کارهای نو برای ما بگوید. گفتگوی تفصیلی خبرگزاری دانشجو را با مهندس عادل طالبی بخوانید:
بیایید از موضوع مهم این روز‌ها یعنی اتحادیه کسب و کارهای فضای مجازی شروع کنیم. نحوه شکل گیری اتحادیه کسب و کار نو چگونه بود؟
اتحادیه کسب و کار فضای مجازی یا اینترنتی بر خلاف نظر برخی دوستان که درباره قانونی بودن آن نظراتی دارند، به شکلی کاملا قانونی و در راستای اجرای قانون، تشکیل شد. درماده ۸۷ نظام صنفی صریحا و با شفافیت دگر شده است که این اتحادیه باید شکل بگیرد. این قانون تصویب شده و ابلاغ شده است و باید اجرا شود. در همین راستا هم از اسفند ۹۵ روند شکل گیری اتحادیه آغاز شد و در ابتدای سال ۹۶ این اتحادیه از دل اعضای اتحادیه فناورآن تشکیل شد. بر خلاف نظر بسیاری از دوستان و عزیزان صنفی، به نظر من تشکیل این اتحادیه یک نیاز جدی بود.
آیا واقعاً نیاز به وجود اتحادیه بود یا می‌شد به شکل دیگری نیاز‌ها را برطرف کرد و اتحادیه شکل نگیرد؟
من شخصاً اعتقاد به حذف و کاهش مجوز‌های متعددی که در کشور وجود دارد هستم و همینطور به شدت اعتقاد دارم که باید تا آنجا که امکان دارد تصدی گری دولت و نهاد‌های مرتبط به دولت را کاهش داد. اما به هر حال ما در این کشور زندگی می‌کنیم و طبق قانون موجود و جاری و ساری این کشور، کسب و کار‌ها در ایران باید از نهاد‌های مرتبط مجوز یا جواز کسب دریافت کنند. ممکن است بگویید ما مثلاً نظام صنفی یارانه را داریم. درست است. ولی مشکل اصلی این است که قانون نظام صنفی، ضمانت اجرایی ندارد. اتحادیه‌ها ذاتاً این امکان و توان را طبق اساسنامه و مواد قانونی دارند که ضمتانت اجرایی داشته باشند. از سوی دیگر، تعاملات بسیار خوبی بین قوه قضایی و اتحادیه‌ها در زمینه حل و فصل مشکلات و دعاوی وجود دارد که به تسهیل فرآیند رسیدگی به شکایات کمک می‌کند. لحاظ کردن جمیع جهات، ما را به این نتیجه می‌رساند که در صورتی که یک اتحادیه قوی و سالم و شفاف و متعامل داشته باشیم، می‌تواند به کل صنف کسب و کارهای اینترنتی کمک کند.
یعنی اتحادیه می‌توانند به نوعی بازوی کمکی برای سیستم قضایی باشد؟
اتحادیه به شکل‌های مختلف می‌تواند از شکل گیری پرونده‌های قضایی جلوگیری کند. مثلاً به جای شکایت در دادگاه از یک فروشگاه اینترنتی یا یک خدمت دهنده اینترنتی موضوعات می‌تواند در کمیسیون شکایات و ... بررسی و رای صادر شود و نیاز به مراجعه به محاکم قضایی و درگیر شدن در رویه‌های کند و وقت گیر و پر پیچ و خم قضایی برطرف می‌شود.
آیا مشکلات محدود به همین شکایات است؟ چند نمونه از مشکلات در کسب و کارهای اینترنتی را برای ما تشریح کنید.
مشکلات دیگری هم در صنف داریم. مثلاً اتحادیه می‌تواند با توجه به تخصص‌هایی که در آن قابل به خدمت گیری است، با تدوین و ارائه نمونه‌ها یا تمپلیت‌های قرارداد، از انعقاد قرارداد‌هایی که در نهایت به مشکلاتی منجر می‌شود جلوگیری کند یا حتی اقدام به ارائه استاندارد‌های اختیاری کند که با اجرای آن‌ها بتوان شاهد رعایت حداقل استاندارد‌هایی در حوزه خدمات در فضای دیجیتال بود.
باز، در حوزه کسب و کارهای آنلاین، ما در حوزه آموزش خیلی مشکل داریم. شاید حتی اگر نخواهیم بگوییم کلاهبرداری، سوء استفاده‌هایی از ناآگاهی افراد در حوزه آموزش می‌شود که خیلی هم گسترده است. مثلاً همایش‌های عجیب و غریب با نام‌های عجیب و غریب و محتوای غیر کاربردی و ... که کمیسیون آموزش اتحادیه می‌تواند با تعیین استاندارد‌هایی جلوی سوء استفاده‌هایی که در این حوزه می‌شود را بگیرد. کمیسیون آموزش اتحادیه می‌تواند رزومه و مدارک سخنرانان را از نظر صحت و اعتبار بررسی کند یا سخنان آن‌ها را راستی آزمایی کند تا اعتماد مردم به کسب و کارهای نو خدشه‌دار نشود. این کار در حوزه‌های دیگر هم مسبوق به سابقه است. مثلاً لوگوی وزارت بهداشت را که بر روی آب معدنی می‌بینیم از سلامت آن محصول مطمئن می‌شویم و اتحادیه کسب و کارهای مجازی هم به شرط اینکه قائم به فرد نباشد و اتفاقاتی که در برخی اتحادیه‌های دیگر شنیده می‌شود در آن روی ندهد، می‌تواند به حدی از اعتبار برسد که چنین نقش‌هایی را در فضای کسب و کارهای آنلاین به عهده بگیرد. البته این منوط به ارائه گزارش شفاف از عملکرد آن و نظارت دقیق اعضا بر عملکرد اتحادیه است.
دلایل دیگر را که قانع شدید این اتحادیه راه اندازی شود را شرح دهید
یکی از مهمترین دلایل که باعث شد من شخصا از تشکیل اتحادیه حمایت جدی داشته باشم و هنوز هم با وجود برخی انتقاد‌هایی که دوستان دارند، حمایت می‌کنم، موضوع تعدد مجوز‌ها است. قبلاً من می‌خواستم یک سایت راه اندازی کنم یک مجوز گرفتم از رسانه دیجیتاال، یک اینماد، یک مجوز تبلیغات، یک مجوز نش دیجتال، یک مجوز نشر و ... باید ۶ تا مجوز می‌گرفتم تا بتوانم یک کار و کسب را راه بیندازم و در تعامل با نهاد‌های مختلف که درخواست مجوز می‌کردند ارائه کنم. به همین دلیل من قانع شدم که اگر اتحادیه‌ای تشکیل شود که فقط ملزم باشیم از همین یک جا مجوز فعالیت خود را بگیریم، به نفع اکوسیستم است. با اعضای هیات مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی هم که صحبت کردیم، نتیجه برای من این شد که شکل گیری این اتحادیه ضروری است.
از روند و فرآیند‌های شکل‌گیری اتحادیه برای ما بگویید
این اتحادیه با رای گیری شفاف اعضای که قبلا عضو اتحادیه فناوران بودند تشکیل شد. رای گیری کاملاً درست و طبق قانون انجام شد و مشکلی نداشت. یک وقت می‌بینید در یک جایی یک رای گیری می‌شود و شائبه‌ای وجود دارد. اما در این مورد شائبه‌ای نبود. یک عده‌ای آمدند و رای آوردند. یک لیست پیشنهادی انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی ارائه کرد، و از آن حمایت کرد و خوشبختانه از این لیست ۴ نفر در هیات مدیره اتحادیه انتخاب شدند و یک نفر هم عضو علی البدل است. بازرس انجمن هم که پیشنهاد انجمن صنفی کارفرمایی کسب و کارهای اینترنتی بود و از افراد خوشنام و با سابقه این حوزه است هم اکنون با رای اعضای اتحادیه بازرس اتحادیه است. نفر پنجم هیات مدیره اتحادیه هم خوشبختانه از بدنه صنف و اعضای مهم و موثر انجمن صنفی هستند و خوشبختانه اعضای هیات مدیره اتحادیه همگی از افراد فعال حوزه کسب و کارهای اینترنتی در بخش‌های مختلف این صنف هستند.
اعضای این اتحادیه از بزرگان صنعت کسب و کارهای نو هستند، این حضور برای شرکت‌هایی مانند دیجی کالا و اسنپ رانت ایجاد نمی‌کند؟
من با کلمه رانت مخالفم. اتفاقا ما در انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی پیشنهاد دادیم آقایان محمدی و شاهکار بیایند و آقای محمدی موسس دیجی کالا و آقای شاهکار موسس اسنپ در ابتدا راضی نبودند و در واقع با اصرار آن‌ها را در لیست آوردیم.
شما در برهه‌ای از زمان با نظام صنفی رایانه مشکل داشتید درباره آن توضیح بدهید
نه. این طور نیست. برداشت غلط است. با نظام صنفی ما هیچ وقت مشکل نداشته ایم. نظام صنفی مایل نبود که اتحادیه شکل بگیرد و ما با این مخالفت با تشکیل اتحادیه مخالف بودیم. یکی از دلایلی که ما با شکل گیری اتحادیه موافق بودیم ضعف نظام صنفی بود. البته الان در یکسال اخیر تغییرات خوبی افتاد و شاهد تغییرات بسیار مثبتی در نظام صنفی رایانه هستیم. البته نه اینکه نظام صنفی بد باشد، مشکل قانون نظام صنفی رایانه است که ماهیت و قدرت اجرایی ندارد. کمیسیون‌ها تشکیل می‌شوند، ولی به خروجی یا نتیجه لازم منتج نمی‌شود. البته الان آقای اثناعشری که آمدند و تیم جوانی که آمده اند، فوق العاده اند و جوانگرایی بسیار خوبی همراه با تخصص شکل گرفته است. البته این طور نیست که من بگویم اتحادیه کاملا خوب است، یا نظام صنفی هیچ مشکلی ندارد یا انجمن صنفی عالی است. نه. واقعیت این است که در هر جایی ممکن است فرد یا افراد نادرست و نامناسبی حضور داشته باشند. یا افرادی که زمانی خوب بوده اند تغییر رویه بدهند. این مشکل در همه جا وجود دارد. اینکه یک عده‌ای سوءاستفاده می‌کنند، مثلاً حتی در روحانیت هم مشکلاتی وجود دارد که اگر نبود قطعاً دادگاه روحانیت تشکیل نمی‌شد. به هر حال در هر جایی و هر صنفی، داریم افرادی که ممکن است از از موقعیت و جایگاهشان سوءاستفاده کنند یا در راستای منافع شخصی و جناحی خود تلاش‌هایی بکنند که طبیعی است تضاد‌هایی را به وجود می‌آورد.
عملکرد اتحادیه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اجازه بدهید این بخش را، چون ممکن است طولانی بشود در صحبت دیگری مطرح کنیم. چون از جنبه‌های مخالف لازم است که بررسی شود و جوای یک جمله‌ای به این سوال به نظرم حق مطلب را ادا نمی‌کند. انشاالله در بخش بعدی درباره این موضوع صحبت کنیم.
پایان بخش اول گفتگو
ارسال نظرات