اتاق تعاون در شرایط حساس اقتصادی کشور چه خروجی داشته است؟/ فعالیت ضعیف اتاق باعث بی اعتمادی دولت شد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بی شک هنگامی که بحث توسعه کشور‌ها به میان می‌آید یکی از مهم‌ترین جهات آن و شاید اولین جهتی که ذهن شنونده را به خود جلب می‌کند توسعه اقتصادی کشورهاست. قاعدتاً تصور کشوری توسعه یافته بدون توجه به رشد اقتصادی غیر ممکن است. این در حالی است که اصولاً توسعه دارای مفهومی کیفی و همه جانبه بوده و کلیه جوانب سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را در بر می‌گیرد.

 

اما در اکثر موارد و مواقع بدلیل نقش و جایگاه مهمی که رشد اقتصادی در فرآیند توسعه کشور‌ها دارد رشد اقتصادی و توسعه کشور‌ها به صورت مترادف به کار می‌رود؛ لذا در بررسی وضعیت تعاون کشور بعنوان یکی از ۳ بخش مهم اقتصاد ایران (دولتی-خصوصی-تعاون) معمولاً از همین قاعده پیروی می‌شود.

 

به همین علت نقش مهم تعاون در فرآیند توسعه جوامع نیز معطوف به توسعه اقتصادی آن جامعه می‌گردد؛ لذا غالباً تاکید بر ویژگی اقتصادی شرکت‌های تعاونی می‌گردد؛ بنابراین ویژگی‌های دیگر تعاونی‌ها از قبیل: توسعه سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دارای اهمیت ثانویه می‌شوند هر چند که به نوبه خود بسیار مهم و اثر گذار در توسعه و بستر رشداقتصادی جوامع اند.

مهمترین ویژگی کشور‌های کمتر توسعه یافته و در حال توسعه پائین بودن تولید داخلی، سطح پائین اشتغال و وجود بیکاری آشکار و پنهان، توزیع نابرابر درآمد‌ها و کمبود سرمایه است. اینک به بررسی اجمالی نقش تعاون درتوسعه اقتصادی و آثاری که این بخش بر روی هر کدام از ویژگی‌های ذکر شده دارد می‌پردازیم. یادآوری می‌کنم که تمام این ویژگی‌ها زنجیروار به هم مربوطند. مثلاً اگر کمبود سرمایه در کشوری حل شود بسیاری از معضلات و مشکلات از قبیل: کمبود تولید، بیکاری و ... حل خواهد شد.

* نقش شرکت‌های تعاونی درتولید
هدف سیاست توسعه قبل از هر چیزی معطوف به افزایش تولید داخلی و ملی است و به همین جهت هر نوع اقدامی که در چارچوب برنامه‌های توسعه اقتصادی بعمل می‌آید باید متوجه نیل به این اهداف باشد. در همین راستا و توجه به مسئله تولید است که سهم شرکت‌های تعاونی مخصوصاً تعاونی‌های تولیدی در توسعه اقتصادی اهمیت پیدا می‌کند.  نوع و حجم تولید در اقتصاد ملی یک کشور نه فقط بستگی به فراهم بودن عوامل دارد بلکه قبل از هر چیز به بسیج این عوامل در جهت مقاصد تولیدی و ایجاد هماهنگی بین آنان مربوط می‌شود.

 

شرکت‌های تعاونی تولیدی می‌توانند نقش بسیار مهمی را ایفا نمایند. تعاونی‌های تولیدی می‌توانند با تجمیع سرمایه‌های اندک اعضا این اعتبار مالی را در خدمت تولید و اقتصاد کشور قرار دهند که انجام این کار از توان تک تک افراد جامعه خارج است و این رویکردی است که تمام جهان به این سو حرکت می‌کند. افزایش تولید از این طریق تا هنگامی که مسائل مربوط به بازاریابی و فروش محصولات روشن نشده باشد نمی‌تواند تاثیر بسزائی در توسعه اقتصادی داشته باشد؛ لذا به موازات این اقدام باید به وظایف بازاریابی و فروش تولیدات توجه کافی داشته باشیم؛ لذا اینجاست که نقش تعاونی‌های توزیعی و اهمیت آن‌ها نمود پیدا می‌کند.

این تعاونی‌ها می‌توانند راساً به توزیع و فروش فراورده‌های تولیدی اقدام و دست واسطه‌ها را کوتاه کنند. اعمال چنین وظیفه‌ای از جانب شرکت‌های تعاونی موجب بهره برداری با صرفه‌تر واحد‌های تولیدی شده و، چون درآمد حاصل از انجام این معاملات نصیب شرکت‌های تعاونی و اعضا می‌گردد موجب سرمایه گذاری بیشتر می‌شود.

* نقش تعاونی‌ها در سرمایه گذاری‌ها:
یکی از مهمترین موانع توسعه اقتصادی در کشور‌های در حال توسعه کمبود سرمایه است. همین سرمایه کم نیز بدلیل نبود فرهنگ سرمایه گذاری، صرف فعالیت‌های غیراقتصادی می‌شود. شرکت‌های تعاونی از طریق آموزش اعضا و ایجاد زمینه‌های سالم اقتصادی قادرند در کاهش میزان مصرف افراد و در نتیجه افزایش پس انداز دخالت نموده و این سرمایه‌ها را در جهت سرمایه گذاری در تولید هدایت کنند.

تعاونی‌ها می‌توانند این وجوه متمرکز شده را در یک صندوق تجمیع کرده و با انجام عملیات بانکی موجب بکار افتادن آن در جریان سرمایه گذاری گردند.

تعاونی‌ها می‌توانند رابطه سالمی بین اعضا و موسسات اعتباری و مالی از جمله بانک‌ها ایجاد کرده و نیازمندی‌های تسهیلاتی اعضا را مرتفع سازند. بدیهی است تعاونی‌ها قادرند تضمین مطمئن تری برای موسسات وام دهنده تامین کنند. خود این تعاونی‌ها می‌توانند از محل وجوه تمرکز شده به اعضا وام داده و بار سنگین بهره‌های طاقت فرسا را از این طبقه بردارند و صرفه جویی حاصل از ان مجدد به اعضا باز می‌گردد.

*تعاونی‌ها و نقش آنان در ایجاد اشتغال
یکی از بزرگترین معضلات و ویژگی مشترک کشور‌های در حال توسعه نرخ بالای بیکاری است. دلیل این امر نه تنها رشد جمعیت بلکه عدم هماهنگی بخش صنعت با نیاز‌های اشتغالی جامعه است. به غیر از جمعیت بیکار غیرماهر، مشکل افراد تحصیل کرده و بیکار نیز مطرح است که بدلیل فقدان سیستم برنامه ریزی نیروی انسانی نتوانسته اند شغلی برای خود بیابند. تعاونی‌ها بویژه تعاونی‌های خدماتی می‌توانند تا حد زیادی این مشکل را حل کنند، بدیهی است حرف و صنایع کوچک که از ارکان اصلی اشتغال درجوامع هستند بدلیل عدم توان رقابت با صنایع ماشینی و پیشرفته بتدریج موقعیت خود را در بازار اشتغال از دست داده اند. این واحد‌های کوچک می‌توانند از طریق ایجاد واحد‌های بزرگتر در قالب تعاونی‌ها موقعیت خویش را بهبود بخشیده و در حل مشکل اشتغال نیز گام بردارند. اما در چند سال اخیر اتاق تعاون نتوانسته حمایت قابل توجهی را از این صنایع داشته باشد و از این وظیفه اصلی خود غافل مانده است.

بدیهی است برای استفاده از توانمندی‌های هر حوزه قبل از هر چیز نیاز به آموزش بعنوان مهمترین عنصر می‌باشد. در این خصوص ودر راستای بهره مندی از پتانسیل عظیم بخش تعاونی کشور نیز توجه به مقوله آموزش اهمیت زیادی داشته و برنامه ریزی برای آموزش باید در سه سطح صورت پذیرد. سطح اول باید در محدوده دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و جهت تربیت کارشناس تعاون صورت پذیرد؛ چرا که جهت ترویج فرهنگ نیاز به افراد تحصیل کرده و آشنا با قوانین و مقررات تعاون می‌باشد؛ که در راستای ایجاد فرهنگ تعاون در سطح جامعه اقدام نمایند. در این راستا هم اتاق تعاون ایران توفیقی نداشته و بر روزمرگی خود در آموزش ادامه دارد.

 

سطح دوم آموزش اعضای تعاونی‌ها و به تعبیر دیگر تعاونگران می‌باشد. طبیعی است که با توجه به ضعف کلی جامعه در فعالیت‌های گروهی نیاز به آموزش در این سطح ضروری است. در این ارتباط بحث آموزش‌های تعاونگران در زمینه‌های مختلف اعم از قوانین و مقررات، ضوابط مالی و حسابداری بوده که آنچنان که باید توسط اتاق تعاون انجام نشده و باعث دلسردی فعالان این بخش شده است.

سطح سوم مردم در جامعه می‌باشند. انتظار می‌رود با آشنایی آحاد مردم با ظرفیت این بخش و جلب اطمینان آنان و دلگرمی به آثار مثبتی که تعاون می‌تواند در اقتصاد کشور به طور عام و اقتصاد خانواده به طور خاص داشته باشد موجب همراهی و ترغیب مردم به اقتصاد تعاونی در قالب تشکیل تیم‌های کاری گردیده و سبب افزایش سهم تعاون از اقتصاد کشور گردد. برای این سطح در مرحله اول باید از مقاطع تحصیلی ابتدائی و راهنمایی برنامه ریزی گردد. اختصاص صفحاتی از کتاب‌های تحصیلی به مقوله تعاون و ذکر اهمیت آن بصورت متون داستانی اثرات اعجاب انگیزی در شکل گیری تفکر دانش آموزان خواهد داشت.اما اتاق تعاون با توجه به فضای بسته و خاص خود نمی گذارد مردم و حتی فعالان اقتصادی از این اتاق چیزی بدانند و حتی بسیاری از اهل رسانه از فضای بسته این اتاق چیزی نمی دانند.

تاثیر گذاری آموزش از طریق رسانه‌ها و جراید به صورت کلیپ‌های انیمیشن و سایر موارد نیز غیر قابل انکار می‌باشد. بدیهی است در صورت تداوم آموزش همه جانبه در سطوح مطرح شده و افزایش اطلاعات عامه مردم به اثرات کارآمد فعالیت‌های گروهی در قالب تشکلات تعاونی امکان تحقق سهم ۲۵ % اقتصاد ملی که مقرر گردیده در پایان برنامه پنجساله جاری به ان دست یابیم، اما اتاق تعاون ساختار رسانه ای ضعیف و غیرمنسجمی هم دارد و به هیچ وجه نتوانسته با فعالیت رسانه ای مردم را از نقش والای تعاونی ها در اقتصاد مطلع کرده و موج تعاونی ها را در کشور راه اندازی کند.

 

رهبرمعظم انقلاب پیشتر درباره اهمیت اتاق تعاون گفته بود: «بخش تعاون هم می تواند از لحاظ اقتصادی و اجتماعی، و حتی از لحاظ سیاسی برای کشور خیلی تعیین کننده باشد و هم در عین حال تاکنون مظلوم و مغفول عنه واقع شده است؛ این حقیقتی است...اعتقادم این است که اگر بخواهیم تعاون جایگاه خودش را از لحاظ اقتصادی، بخصوص در وضع کنونی کشور پیدا کند، بایستی ما حداقل ده برابر وضع فعلی، رشد و گسترش و کیفیت برای مجموعه تعاونی کشور در نظر بگیریم، یعنی هدف را باید ده برابر این قرار داد...از لحاظ محصول، از لحاظ کیفیت و از لحاظ پیداکردن مناطق نو برای فعالیت تعاونی - مناطقی که اصلاموردتوجه قرار نداشته - مجموعا باید ده برابر کار بشود. من وقتی در وضع کشور خودمان نگاه می کنم، می بینم یکی از چیزهایی که می تواند جلوی این بی عدالتی را به شکل منطقی و اصولی سد کند، همین کار تعاونی است. به همین خاطر است که من به تعاون اعتقاد دارم؛ نه از باب این است که دنیا تعاون را پذیرفته، یا فرضا فلان کشورها تعاون می کنند...؛ از این باب است که من می بینم در این وضعی که متاسفانه گرفتارش هستیم، تعاون در کشور ما می تواند سرانگشت گره گشایی باشد.»

رهبری معظم با آینده نگری تعاون را نجات بخش اقتصادی کشور دانسته بودند و تاکید کرده بودند: «به نظر من، یکی از راه حل‌ها و اساسی ترین و منطقی ترین و بنیادی ترین کارهایی که می‌تواند در این کشور برای استقرار عدالت انجام بگیرد، «تعاون» است. این یک بعد قضیه است و خوشبختانه بعد دیگر قضیه هم این است که همین تعاون می تواند کشور را - بخصوص امروز - از لحاظ اقتصادی هم نجات بدهد.»

اما شاهد هستیم اتاق تعاون ایران به عنوان متولی تعاونی های خصوصی و دولتی نتوانسته منویات رهبری را اجرا کند و در این امر بسیار ضعیف عمل کرده است.